حقایق زنجبیلی

بیش از ۵۰ درصد بافت گیاهان تازه از آب تشکیل‌ شده است و میزان آب موجود در گیاهان تازه و خشک با هم متفاوت است. اگر گیاه نگهداری‌شده بیش از ۱۰ درصد رطوبت داشته باشد، باعث فساد آن می‌شود.
به …

بیش از ۵۰ درصد بافت گیاهان تازه از آب تشکیل‌ شده است و میزان آب موجود در گیاهان تازه و خشک با هم متفاوت است. اگر گیاه نگهداری‌شده بیش از ۱۰ درصد رطوبت داشته باشد، باعث فساد آن می‌شود.

به همین دلیل بهتر است که گیاهان تازه را سریعا مصرف کنید. زنجبیل نیز جزو ادویه‌هایی است که نحوه نگهداری خشک‌شده آن آسان‌تر از نوع تازه‌اش است. زیرا اگر زنجبیل در معرض گرما باشد اسانس آن تبخیر می‌شود و در نتیجه کیفیت و اثر آن کاهش می‌یابد. بنابراین زنجبیل را به صورت خشک‌شده تهیه کنید و موقع مصرف مقدار مورد نیاز را به صورت پودر درآورید. زنجبیل خشک‌شده را می‌توان به مقدار ۳ تا ۴ گرم در روز به صورت پودر مصرف کرد. اما اگر زنجبیل را به صورت تازه مصرف می‌کنید، حتما آن را به صورت رنده یا له شده درآورید و سپس به مقدار ۸ تا ۱۰ گرم در روز استفاده کنید.

از نظر کیفیت و خواص تفاوت چندانی بین نوع تازه و خشک زنجبیل وجود ندارد. البته این مساله به نحوه نگهداری این گیاه معطر مرتبط است. تنها تفاوت نوع تازه و خشک زنجبیل در اسانس و رایحه‌شان است زیرا زنجبیل حین خشک شدن درصد کمی از اسانس‌اش را از دست می‌دهد اگرچه تاثیری در خواص آن به وجود نمی‌آید. البته نباید فراموش کرد که نحوه نگهداری گیاهان تاثیر بسزایی روی اثرات دارویی‌شان دارد. اگر گیاهی را به مدت خیلی طولانی نگهداری کنید میزان ماده و خواص دارویی آن از بین می‌رود. به عنوان نمونه زنجبیل خشک‌شده یک ساله از نظر کیفیت و خواص با زنجبیلی که به مدت ۵ سال نگهداری شده، متفاوت است زیرا اسانس آن مدام در حال کم شدن بوده و در نتیجه اثر خاصیتی آن ضعیف می‌شود و بعد از گذشت چند سال دیگر خاصیت نداشته و غیرقابل‌مصرف است.

نکته دیگر اینکه گیاهان خشک را به مدت ۱۲ تا ۱۸ ماه می‌توان در شرایط مطلوب نگهداری کرد. به استثنای گروهی از گیاهان که طی یک سال خاصیت دارویی‌شان را از دست می‌دهند مانند پرسیاوش که بعد از ۶ ماه خاصیت درمانی آن کم می‌شود و پس از یک سال دیگر قابل مصرف نیست. منظور از شرایط مطلوب، نگهداری گیاهان در محیطی دور از آفتاب، رطوبت و هواست. البته نوع بسته‌بندی‌ گیاهان نیز اهمیت بسیاری دارد. بنابراین، بهترین ظروف برای نگهداری زنجبیل و سایر گیاهان معطر، ظروف فلزی، بعد آلومینیومی و بعد شیشه‌ای تیره‌رنگ (مانند قهوه‌ای) است. البته حواستان باشد که در ظروف‌تان را خیلی محکم ببندید تا هوا و رطوبت وارد آن نشود. مساله بعدی تناسب ظرف و محتویات داخل آن است یعنی باید با گذاشتن مواد در داخل ظرف، حداقل هوا در آن وجود داشته باشد و از ریختن مقدار کم گیاه در ظروف بزرگ خودداری شود.

دکتر محمدحسین صالحی سورمقی

متخصص فارماکوگنوزی

استاد دانشکده داروسازی دانشگاه علوم پزشکی تهران