تاملی در کتاب شکوفایی عقل در پرتو نهضت حسینی

یکی از ویژگی‌های واقعه عاشورا ذوابعاد و ذومراتب‌بودن حوادث، گفتارها و رفتارهای منطوی در آن است. نگاه علاقه‌مندان به حماسه حسینی هم در پس تاریخ عاشورا به آن هماره مبتنی بر …

یکی از ویژگی‌های واقعه عاشورا ذوابعاد و ذومراتب‌بودن حوادث، گفتارها و رفتارهای منطوی در آن است. نگاه علاقه‌مندان به حماسه حسینی هم در پس تاریخ عاشورا به آن هماره مبتنی بر وجهی یا وجوهی خاص از آن بوده است. عارفان، فقیهان، شاعران و... هر کدام از زاویه‌ای خاص به حماسه حسینی نگریسته‌اند. همین مساله گویای آن است که این حماسه دارای چنان ظرفیتی است که اندیشه آدمی هماره می‌تواند از آن بهره برد و راه زیست و حیات منطبق بر منطق وحی را از آن بیابد.

در میان اندیشمندان معاصر که هم دستی در ساحت قرآن و هم سیادتی در فهم فلسفه، عرفان و فقه دارد و از قضا مواجهه عقلانی ـ قرآنی با حماسه حسینی داشته‌، آیت‌الله جوادی آملی‌ است که سیر و سلوک عقلانی خود را در حماسه حسینی، به مدد یک جمله آن امام همام که میراث‌دار نبوت و حامل ولایت بود، به پیش برده و از قضا به نتایج مهم و درس‌های متعالی از آن حماسه رسیده است.

امام حسین(ع) را جمله معروفی است که همه شیعیان دست‌کم آن را نیوشیده‌اند: الا ترون ان الحق لایعمل به و الباطل لا یتنهی عنه؟ یعنی آیا نمی‌بینید به‌حق عمل نمی‌شود و از باطل پیشگیری نمی‌گردد؟ اما نکته اینجاست که حکیم تیزبین، پساپشت این جمله را نیز بخوبی و درستی کاویده و بنیان آن را بر جمله‌ای محیرالعقول یافته است، چرا که امام پیش از بیان این جمله، مبنایی شگفت به میدان معنا می‌آورد و آن این که: لایکمل العقل الا باتباع الحق، الا ترون ان الحق لایعمل به... یعنی که شکوفایی عقل که ممیز هستی آدمی از همه هست‌ها و هستی‌هاست، جز با پیروی از حق ممکن نیست و این جمله شگفت تا‌چه‌اندازه مانند آن حکمت وزین قرآنی است که فرمود: اگر مرا دوست دارید به متابعت رسول درآیید! آنجا هم به همین اعتبار عقل آدمی بود که شکوفا می‌شد و مگر نه این که حضرت علی(ع) در خطبه نخست نهج‌البلاغه فرموده بودند پیامبران آمدند تا گنجینه عقول آدمیان را احیا کنند؟!

سخن حضرت امام حسین(ع) هم که پیشاپیش گشایش مسیر عاشورا بیان می‌شود، همان معنا را به دنبال دارد. عقل انسان در پیروی از یزید احیا نمی‌شود. شکوفایی عقل در اتباع از حق به ثمر می‌رسد. اگر امیری مثل یزید بر مردم حاکم شود در واقع فصل میرایی عقل به ظهور می‌رسد و نتیجه این میرایی چیزی نیست جز شهادت امام و ثمره قلب پیامبر و نور چشم سیدالمرسلین!

این کتاب شریف که کتابت گفتارهای عاشورایی آیت‌الله جوادی آملی است در دو بخش و هشت فصل شامل مباحث زیر منتشر شده است: سیره حسینی، پیام نهضت حسینی، اثر نهضت حسینی، شکوفایی و شکوفاگران عقل، اقدامات مخالفان شکوفایی عقل، قیام حسینی برای شکوفایی عقل، اثر قیام حسینی در شکوفایی عقل، تداوم اثر قیام حسینی برای شکوفایی عقل و... .

این اثر در ۲۹۲ صفحه و توسط مرکز بین‌المللی اسرا به چاپ رسیده است.