یك جهان زیبایی در جزایر ایرانی

اقلیم پهناور ایران تنها محدود به ۳۰ استان به هم چسبیده كه در نقشه ها آن را به شكل گربه ای می بینیم نیست دهها جزیره كوچك و بزرگ نیز در میان آب های خلیج همیشه فارس , متعلق به این فرهنگ و دیار است

اقلیم پهناور ایران تنها محدود به ۳۰ استان به هم چسبیده كه در نقشه ها آن را به شكل گربه ای می بینیم نیست. دهها جزیره كوچك و بزرگ نیز در میان آب های خلیج همیشه فارس ، متعلق به این فرهنگ و دیار است. جزایری كه در دل خود مردمانی نجیب و فداكار و دیدنی هایی فراوان را چون درّ نگاهداری می كند. این روزها كه آب و هوای بهاری بسیاری از گردشگران را راهی جنوب كشور می كند، مناسب دیدیم تا با معرفی كوتاه و اجمالی ویژگی های اقلیمی و فرهنگی چند جزیره، گردشگران را به شناخت نقاط كمتر شناخته شده ترغیب كنیم. در مطلب پیش رو علاوه بر معرفی بندر لافت قشم، نگاهی داریم به جزایر هرمز، لارك، هنگام و فارور. بخوانید و بعد كفش سفر پا كنید.

● لارك (همزیستی با كشتی های غول پیكر)

جزیره لارك در شرق جزیره قشم و در مدخل تنگه هرمز ـ جایی كه روزانه كشتی های بزرگ و غول پیكر از كنار آن می گذرند ـ روبه روی بندرعباس قراردارد و فاصله آن با قشم ۱۶ كیلومتر، با جزیره هنگام ۵۱ كیلومتر، با جزیره هرمز ۲۲ كیلومتر، با تنب ۱۲۶ كیلومتر و بندرعباس ۳۱ كیلومتر است. این جزیره با ۷۷ كیلومتر مربع مساحت از كوه های آتشفشان مخروطی شكل تشكیل شده و بلندترین نقطه آن ۱۳۸ متر از سطح دریا ارتفاع دارد.

اكثر مردم این جزیره به صید و صیادی به وسیله ۷۰ فروند قایق و ۳ فروند لنج اشتغال دارند . آب و هوای این جزیره گرم و مرطوب است. حدود ۶ ماه از سال هوا به شدت گرم و مرطوب و در۶ ماه دوم هوا معتدل است. زبان مردم این منطقه عربی و فارسی با لهجه ای خاص است. در جزیره لارك كشاورزی انجام نمی شود، اما دامداری به صورت سنتی وجوددارد كه بیش از ۳۰۰ رأس دام از نوع بز نگهداری می شود.

آب مصرفی جزیره از طریق كشتی هفته ای دوبار از بندرعباس تأمین می شود و برق جزیره نیز به وسیله دو موتور برقی كه به میزان ۱‎/۵ مگاوات آبی قدرت دارد، تولید می شود. خانه بهداشت، مجتمع آموزشی، سد خاكی درحال احداث برای ذخیره كردن آب باران برای مصرف اهالی، مخزن بتونی ۱۰ هزار تنی آب درحال احداث، دوباب مسجد، دفتر مخابرات، یك نانوایی و یك اسكله فلزی متحرك كه ورود و خروج از آنجا صورت می گیرد، ازجمله امكانات جزیره است. علاوه بر حدود ۳۰۰ رأس بز كه آزادانه در سطح جزیره تردد می كنند، ۷۰ رأس آهو و تعداد زیادی خرگوش نیز در لارك وجوددارد. در جزیره لارك یك قلعه پرتغالی وجوددارد كه نوع بنا و ساختمان آن را مورخان با نوع بنای قلعه های پرتغالی قشم و خمیر شبیه دانسته اند.

قلعه لارك از سنگ دریایی و سنگ تراشیده و ملاط گچ ساخته شده و دارای اتاق ها و پیش خوان های سایه گستر است. قلعه ۳ طبقه است كه جدا از طبقه فوقانی دوطبقه دیگر با سقف كوتاه به هم متصل هستند. قلعه دارای ۴ برج در چهارگوشه و یك راهرو سرتاسری در اطراف عمارت اصلی از چهارطرف دارای در ورودی و مدخل بوده، همچنین دارای تأسیسات، جدول و نقب است. آثاری از عمارت تلگرافخانه كمپانی هند شرقی در نقطه ای موسوم به «مرنه» در جزیره نیز وجوددارد. آنچه در لارك از نقطه نظر مدنیت قابل توجه است آتشدان های سفالی از گل پخته است كه به صورت گلدان های كوچك برروی مقابر نو مردگان و جوانمردگان می گذارند و درآن آتش با زغال افروخته ریخته و به آن كندر و اسپند اضافه كرده و شب های جمعه بر سورگور مردگان قرار می دهند.

▪ جشن عروسی همراه با رقص شمشیر

اهالی لارك میهمان نواز، بی باك و غیورند و به آداب و رسوم محلی احترام خاصی قائل هستند. یكی از جالب ترین مراسم این منطقه، جشن عروسی و رقص شمشیر است. «دختر و پسر را از كودكی برای یكدیگر نامزد می كنند و وقتی دختر به ۱۲ و پسر به ۱۵ سالگی رسیدند، آنان را به عقد هم درمی آورند. یك روز قبل از عقد، برای رفع چشم زخم به بدن داماد «نیل» می مالند و تا بیرون جزیره به استقبال اهالی جزیره مجاور رفته و پس از قربانی كردن گوسفندی با ساز و آواز و رقص شمشیر به جست و خیز و جنگ و گریز و شادی می پردازند.

روز سوم داماد را به خارج از جزیره، به كنار چاه آبی می برند و با تیغ موهای سر او را می تراشند و بدنش را می شویند و لباس دامادی به تن او می كنند و یك خنجر و یك شمشیر در كمرش می بندند. سپس سپری از پوست كرگدن و یا پوست حیوان دیگر، به دست او می دهند و با ساز و آواز او را به جزیره بازمی گردانند.» رقص بسیار جالب شمشیر، همراه با حركات دیدنی جوانان بومی، هنوز هم در جزیره لارك، اجرا می شود.

● فارور (آشیان پرستوهای دریایی)

جزیره فارور با مساحت ۲۶۲۰ هكتار یكی از جزایر خلیج فارس است كه به لحاظ داشتن موقعیت خاص جغرافیایی و شرایط ویژه اكولوژیكی یكی از مناطق حفاظت شده استان هرمزگان محسوب می شود. این جزیره كه در ۶۷ كیلومتری شهر ابوموسی و همچنین در ۲۶۲ كیلومتری بندرعباس از راه دریا قرار دارد، در سال ۱۳۶۶ به عنوان منطقه حفاظت شده انتخاب و در مدیریت سازمان حفاظت محیط زیست قرار گرفت.

فارور منطقه ای است كه از تپه ماهورهای كوچك و بزرگ تشیكل شده و دارای آب و هوایی گرم و مرطوب و میانگین دمای سالانه آن ۲۶ تا ۲۷ درجه سانتیگراد است. در فصل تابستان دمای آن به ۴۵ درجه و گاهی هم به ۴۷ درجه سانتیگراد می رسد. عمق آب در خاور جزیره از ۳۰ متر تجاوز می كند، اما در باختر آن ژرفای آب به ۱۱ متر می رسد، رنگ آب در نزدیكی جزیره سیاه و دارای شیب تند و پرتگاه هایی است كه ارتفاع آن از ۱۰ متر می گذرد.

این جزیره منطقه ای است با منابع آبی بسیار محدود و بلندترین ارتفاع آن به ۱۴۵ متر می رسد. پوشش گیاهی منطقه را درختان و درختچه هایی نظیر آكاسیاه، كنار و كهور تشكیل می دهد. از حیات وحش مهم منطقه می توان پرستو دریایی و عقاب ماهیگیر را نام برد. انواع پرندگان دیگر از قبیل: بلبل خرما، زردپره سره زیتونی، چك چك و دلیجه در این منطقه دیده می شوند. تنها پستاندار منطقه را جبیر تشكیل می دهد. این جزیره از نظر لانه سازی عقاب ماهیگیر و حفظ جمعیت جبیر بسیار حایز اهمیت است. نبود پاسگاه، نیروی انتظامی و برخی ارگان های دولتی از جمله جهاد و شیلات در جزیره، مهمترین مشكل حفاظت از گونه های جانوران از شكار و صید غیرمجاز است.

● قشم (نهنگ بزرگ خلیج فارس)

قشم بزرگترین جزیره خلیج فارس است كه از ۲۶ كشور جهان بزرگتر است ور زیبایی های فراوانی را در گوشه و كنار خود جای داده است. چنان چه شكل جغرافیایی جزیره قشم را به صورت نهنگی درنظر آوریم كه روبه سوی تنگه هرمز دارد، بندر لافت در شمالی ترین نقطه باله پشتی آن مستقر است. موقعیت لافت در دماغه شمالی جزیره و در نزدیك ترین فاصله با ساحل سرزمین اصلی ایران از زمان های بسیار دور برای این بندر ویژگی های خاصی به همراه داشته است و آن را همواره به عنوان یك كانون زیستی با اهمیت برای حاكمان منطقه مطرح كرده است. فاصله منطقه استقرار این بندر تا بندر پل در سواحل جنوبی كشور نزدیك به دو كیلومتر بوده و عمق آب در این فاصله بسیاركم است.

به گونه ای كه به احتمال فراوان نخستین ارتباطات و رفت و آمدها به جزیره قشم از همین منطقه بوده است. درحال حاضر نیز به دلیل همین فاصله كم و شرایط مناسب، بسیاری از برنامه ریزان در راهبردهای خود برای توسعه قشم، بر اقتصادی بودن انجام طرح هایی نظیر ساخت یك پل دریایی میان بندر پل و لافت و یا یك تونل زیرآبی و نیز عبور خط لوله آب از بستر دریا به لافت برای تأمین آب جزیره قشم تأكید می ورزند. جمعیت بندر لافت در سال ۱۳۷۵ برابر ۳۱۳۴ نفر بود كه اكنون به بیش از ۴ هزار نفر رسیده است .

این میزان جمعیت در مقیاس یك روستا، جمعیتی قابل توجه است. و این مجموعه زیستی را در میان سكونت گاه های قشم - اعم از روستایی و شهری - بعد از قشم، بندر درگهان، شهر هرمز، بندر سوزا و روستای هلر، در رتبه ششم قرار می دهد. با توجه به توان ها و استعدادهای موجود، در صورت اجرای برنامه های توسعه ای لافت و افزایش توان جمعیتی آن، انتظارمی رود این بندر به یكی از قطب های جمعیتی شهرستان و حتی كل جزایر جنوب تبدیل شود. نقش مذهب در سنن فرهنگی آداب اجتماعی و مناسبات اقتصادی بسیار برجسته است. چنان كه همه آداب و سنن فرهنگی لافت رنگ مذهبی دارد.

مهم ترین واقعه سالانه فرارسیدن عیدقربان و عیدفطر است كه با مراسم مفصلی پاس داشته می شوند. ازجمله اعیاد مذهبی دیگر اعیاد معراج و میلاد حضرت رسول اكرم(ص) است. زبان مردم لافت در اصطلاح به زبان «جزیرتی» معروف است و زبان پارسی است با گویشی محلی كه در آن واژگان عربی، هندی، انگلیسی و آفریقایی نیز یافت می شود.

مردم لافت فارسی را قابل فهم صحبت می كنند و در ایجاد ارتباط با دیگر فارسی زبانان مشكلی ندارند. افراد كهنسال و ملوانان باسابقه، زبان عربی و تاحدودی هندی را می فهمند و قادرند به آن تكلم كنند. در مراسم مذهبی (چون اضواء، شوواری و مولودی خوانی) اشعار عربی به وسیله ملوانان كهنسال خوانده می شود.

ولی جوانان كه مجال مراوده زیادی با عرب زبانان نداشته اند، این زبان را كمتر درك می كنند. مردم لافت در مناسبت های مذهبی، چون عید قربان (عید گپ یا عید بزرگ)، عید فطر (عید كوچك) و اعیاد معراج و میلاد پیامبر اكرم(ص) مراسم بسیارجذاب و تماشایی دارند. در این روزها مردم طبق یك سنت فرهنگی با آلات موسیقی سنتی به جشن و شادمانی می پردازند و مراسم رقص محلی به نام اضواء و شوواری برگزار می كنند.

داریوش عباسی

سید مسلم یگانه

---