شرایط سلوک

▪ سالک الی الله چگونه می تواند خود را از مهالک و لغزشگاهها نجات داده و سیر حرکت تکاملی خود را تقویت و باثبات گرداند؟
ـ انسانی که با معرفت توحیدی درمسیر تقرب به خدا و حصول کمالات …

سالک الی الله چگونه می تواند خود را از مهالک و لغزشگاهها نجات داده و سیر حرکت تکاملی خود را تقویت و باثبات گرداند؟

ـ انسانی که با معرفت توحیدی درمسیر تقرب به خدا و حصول کمالات معنوی گام برمی دارد حداقل سه مرحله از اهم شرایط سلوک را روزانه باید طی کند تا به واسطه اعمال صالحه و مداوم خود، آن مقام و صورت ملکوتیه مجرده را درنفس خود تثبیت کند و در اثر تکرار هر عملی حظ روحانی و ایمانی خود را از آن دریافت کند. مرحله مشارطه، که همان حدیث نفس است انسان باید تمامی ارزش ها و ضدارزش ها و فضایل و رذایل اخلاقی را درمقابل خود قرار دهد و با خود شرط کند که فضایل و ارزش های اخلاقی را در وجود خود عینیت بخشیده و درمقام سلوک و رفتار خود پیاده نماید. و در مراحل بعدی با مراقبت و محاسبه آنها را درنفس و روح خود تثبیت نماید. مرحوم علامه طباطبایی در رساله «لب اللباب» صفحه۹۷ در خصوص مراقبه و محاسبه می نویسد: «سالک در جمیع احوال مراقب و مواظب باشد تا از آنچه وظیفه اوست تخطی ننماید و از آنچه بر آن عازم شده تخلف نکند. مراقبه معنای عامی است و به اختلاف مقامات و درجات و منازل سالک تفاوت می کند. در ابتدای امر سلوک، مراقبه عبارت است از آنکه از آنچه به درد دین و دنیای او نمی خورد اجتناب کند و از مالا یعنی دوری گزیند و سعی کند تا خلاف رضای خدا در قول و فعل از او صادر نگردد، ولی کم کم این مراقبه شدت یافته و درجه به درجه بالا می رود. گاهی مراقبه عبارت است از: توجه به سکوت خود و گاهی به نفس خود و گاهی به بالاتر از آن، از مراتب حقیقت از اسما و صفات کلیه الهیه و مراتب و درجات آن.

باید دانست که مراقبه از اهم شرایط سلوک است و مشایخ عظام را در آن تاکیداتی است و بسیاری آن را از لوازم حتمیه سیر و سلوک شمرده اند، چه آن به منزله حجر اساسی است و ذکر و فکر و سایر شرایط بر آن حجر بنا نهاده می شود؛ لذا تا مراقبه صورت نگیرد ذکر و فکر بدون اثر خواهدبود. مراقبه حکم پرهیز از غذای نامناسب برای مریض را دارد و ذکر و فکر حکم دارو و تا وقتی که مریض مزاج خود را پاک ننماید و از آنچه مناسب او نیست پرهیز نکند دارو بی اثر خواهدبود و چه بسا گاهی اثر معکوس می دهد؛ لذا بزرگان و اساتید عظام این راه، سالک بدون مراقبه را از ذکر و فکر منع می کنند و ذکر و فکر را برحسب درجات سالک انتخاب می نمایند.

محاسبه

آن عبارتست از اینکه وقت معینی را در شبانه روز برای خود معین کند و در آن وقت به تمام کارهای شبانه روز خود رسیدگی بنماید، و اشاره به آن است آنچه حضرت موسی بن جعفر(ع) فرموده است که «لیس منا من لم یحاسب نفسه کل یوم مره » از ما نیست آن کس که روزی یک بار به حساب خود نرسد. چنانکه در محاسبه برای سالک چنین ظاهر شد که از وظایف خود تخلف نموده است باید استغفار کند و در صورت عدم تخلف، شکر حضرت باری تعالی شأنه را به جای آورد.