كودك, بازی, خلاقیت

تاكنون به شیوه بازی كودكان و نقش آن در رشد و تكامل آنها فكر كرده اید یا از آن دسته پدر و مادرانی هستید كه زمان بازی كودكشان را به حداقل می رسانند و اوقات كودكشان را با آموزش های گوناگون پر می كنند

● الفبای رشد خلاقیت كودكان از طریق بازی

هیچ‌كس مثل كودكان با هدیه گرفتن یك اسباب‌بازی، ذوق نمی‌كند، هیچ‌كس مانند كودكان ساعت‌های طولانی با اسباب‌بازی سرگرم نمی‌شود و هیچ‌كس مانند كودكان معنای زندگی در دنیای اسباب‌بازی‌ها را درك نمی‌كند.

بازی‌ مخصوص كودكان است. كودكان در بازی، خود را پیدا ‌كرده و نقش‌های آینده زندگی خود را بازی می‌كنند. آیا تاكنون به شیوه بازی كودكان و نقش آن در رشد و تكامل آنها فكر كرده‌اید یا از آن دسته پدر و مادرانی هستید كه زمان بازی كودكشان را به حداقل می‌رسانند و اوقات كودكشان را با آموزش‌های گوناگون پر می‌كنند؟

دكتر مهدی تهرانی دوست، دبیر انجمن روانپزشكی كودكان و نوجوانان معتقد است: <گاهی اوقات فشار زیاد والدین به كودكان برای انتقال معلومات به آنها، جلوی رشد خلاقیت‌شان را می‌گیرد.> بازی جزئی از رشد كودكان و وسیله ارتباط برقرار كردن كودك با محیط خارج و محیط انسانی است. خلاقیت فكری كودكان، توانایی حركتی، بینایی و شنیداری آنها با بازی رشد می‌كند. اگر زمان بازی را از كودكان بگیریم، این قسمت از رشد آنها را با مشكل روبرو كرده‌ایم. این روان‌شناس معتقد است: <كودكان باید ساعاتی از روز را به بازی‌های مختلف بپردازند.>

● كامپیوتر، اسباب‌بازی جدید كودكان

این روزها بیشتر كودكان با كامپیوتر آشنایی دارند و دیدن پدران و مادرانی كه بخشی از كارهای روزانه خود را با كامپیوتر انجام می‌دهند، برای كودكان از این وسیله، اسباب‌بازی‌ جذابی ساخته است؛ اسباب‌بازی‌‌ای با تعداد زیادی دكمه كه تصاویری زیبا و رنگارنگ را مقابل چشمان كنجكاو كودكان قرار می‌دهد. از طرف دیگر سواد رایانه‌ای، مهارت ضروری كودكان تلقی می‌شود. شاید برای شما به عنوان پدر و مادر این سوال پیش آمده باشد كه بهترین سن معرفی رایانه به كودكان چه زمانی است و آیا دانش رایانه در شروع تحصیل، برتری به كودكان خواهد داد یا خیر؟ آیا رایانه می‌تواند در رشد خلاقیت كودكان مفید باشد؟

مطالعات متفاوت نشان می‌دهد، كودكان رایانه را به تلویزیون ترجیح می‌دهند و سن استفاده از این وسیله در میان افراد جوامع مختلف به شكل چشم‌گیری كاهش یافته است. مطالعات دیگر نیز بازی‌های خشن رایانه‌ای را با افزایش پرخاشگری كودكان مرتبط دانسته‌اند. اگر به بازار فروش رایانه و محصولات الكترونیكی سری زده باشید خواهید دید كه انواع متفاوتی از رایانه‌ها با قابلیت‌های گوناگون مخصوص كودكان در بازار وجود دارد. بیشتر این رایانه‌ها، بازی‌های آموزشی و امكان تعامل را برای كودكان فراهم می‌آورند اما ارتباط اینترنتی ایجاد نمی‌كنند. بنابراین شما می‌توانید از این وسایل برای رشد خلاقیت كودك استفاده كنید؛ بدون اینكه نگران ارتباط اینترنتی حفاظت نشده او باشید. فایده این رایانه‌ها آشنایی كودكان با صفحه كلید است استفاده از این وسایل به كودك این احساس را می‌دهد كه می‌تواند بر محیط خود نفوذ مستقیم داشته باشد.

● جست‌وخیز بهترین بازی

آكادمی طب اطفال امریكا اعتقاد دارد، آنچه كودكان برای رشد سالم به آن نیاز دارند، بازی بهتر و بیشتر به سبك قدیم است. بازی‌های خود انگیخته فعال و آزاد مانند دویدن به دنبال پروانه، بازی با اسباب‌بازی‌های حقیقی مانند ماشین و عروسك و یا حتی جست‌وخیز كردن معمولی همراه والدین اغلب در این روزها قربانی تلاش بزرگ‌ترها برای تقویت توانایی‌ فرزندانشان می‌شود. مطالعات گوناگون نشان می‌دهند كودكان را اگر به حال خود رها كنید، خودشان با كوچك‌ترین وسایل پیرامون خود یك بازی ترتیب خواهند داد. این بازی‌ها در رشد خلاقیت كودكان، كشف علایق آنها، رشد مهارت‌ها برای حل مشكلات، ارتباط با دیگران و سازگاری آنها با محیط مدرسه كمك‌كننده‌اند.

● الفبای خلاقیت

دكتر تهرانی دوست، بازی كردن را راهی برای رشد خلاقیت كودكان می‌داند و در این‌باره می‌گوید: <رشد خلاقیت با آموزش‌های كلاسیك حاصل نمی‌شود. خلاقیت، یافتن راه حل‌های جدید است و كودك در می‌یابد كه در مواجهه با مشكلات چگونه راه حل‌های تازه‌ای پیدا كند. این در حالی است كه آموزش‌های كلاسیك فقط به انتقال یك سری محفوظات می‌پردازد.>

برخلاف آنچه والدین انتظار دارند، هر قدر اسباب‌بازی دارای شكل اختصاصی‌تر و بنیادی‌تر باشد، قوه تخیل كودك را بیشتر تحریك می‌كند، مثلا شاید یك تكه چوب كه می‌توان از آن به عنوان شمشیر یا عصا استفاده كرد بیشتر از یك عروسك‌گران قیمت كه فقط می‌تواند یك شخصیت داشته باشد، به كودك شما در خلاقیت كمك كند. برای رشد خلاقیت كودك تلاش كنید اسباب‌بازی مناسب سن او را تهیه كنید.

كودكان خردسال به اسباب‌بازی‌هایی نیاز دارند كه حواس پنجگانه آنها را تحریك كند. اسباب‌بازی‌هایی كه رنگ‌ها، حالات مختلف سطح (نرمی و زبری) مواد و شكل‌های جالب و متنوع برای كودك ایجاد می‌كنند، مناسب‌ترین اسباب‌بازی‌ برای كودكان زیر یك سال هستند. كودكان پیش دبستانی از بازی با مكعب‌ها، وسایل نقاشی و رنگ‌آمیزی و هر چیزی كه محر‌ك‌ بازی‌های تخیلی باشد، لذت می‌برند. دكتر تهرانی دوست معتقد است: <كودكان فقط نیاز به افزایش معلومات ندارند و در كنار آن لازم است خلاقیت آنان پرورش داده شود. مهم‌ترین نكته در بازی‌ كودكان آن است كه بدانیم بازی، خوشی ساده‌ای است كه یك بخش به‌یاد ماندنی از دوران كودكی را تشكیل می‌دهد.>

● توصیه‌ها

▪ به عقاید جدید و تازه كودكتان احترام بگذارید، كودكانی كه به نوعی خلاقیت آنها برانگیخته شده، روابط و مفاهیم را درك می‌كنند. تشویق كودكان به ابراز عقاید جدید، در رشد خلاقیت آنها موثر واقع می‌شود.

▪ از كودكتان بخواهید بازی‌ها و كارهای ناتمام را تكمیل كند. بخواهید در قالب‌بازی، جملات ناتمام، داستان‌های ناكامل‌، تصاویر و نقاشی‌های نیمه تمام و حتی اشیای ناقص را كامل كنند.

▪ به فرزندتان اجازه دهید اشیا را لمس كند. مشاهده‌ همراه با لمس اشیا، آنها را در بازی‌های خیالی، اختراعات و پاسخ‌گویی به آزمون‌های خلاقیت یاری می‌دهد.

▪ حدود یك متر از اتاق كودكتان را از سطح زمین به طرف بالا به طور سراسری و افقی كاغذ سفید بچسبانید و به او بگویید هر طور كه دوست دارد، روی آنها نقاشی و طراحی كند.‌

‌ دكتر گلرخ ثریا