سلول های بنیادی در خدمت دندان پزشکان

یک خبر خوش به آنهایی که می خواهند ایمپلنت کنند اما استخوان کافی در فک شان ندارند

دندانپزشکان به زودی خواهند توانست یک ریشه دندان طبیعی جدید با استفاده از سلول‌های بنیادی هر فرد، برای او بسازند. به تازگی یک گروه از محققان دندانپزشکی که در آن، دندانپزشکانی از سراسر دنیا همکاری داشته‌اند، موفق شدند با استفاده از سلول‌های بنیادی، ریشه دندان و الیاف نگه‌دارنده دندان را در استخوان بازسازی کنند. دستیابی به این تکنیک جدید، افق‌های روشنی را پیش روی بیمارانی که دوست دارند از ایمپلنت‌های دندانی استفاده کنند ولی استخوان کافی در فک‌ خود برای حمایت این ایمپلنت‌ها ندارند،می‌گشاید....

استفاده از سلو‌های بنیادی برای بازسازی ریشه دندان در حال حاضر با موفقیت روی حیوانات آزمایشگاهی انجام شده است و امید می‌رود در آینده‌ای نه چندان دور بتوان از این روش در مطب‌های دندانپزشکی و یا کلینیک‌های دندانپزشکی مدرن استفاده کرد. این محققان سلول‌های بنیادی مورد نیاز خود را از دندان‌های خارج شده از دهان افراد ۱۸ تا ۲۰ ساله به دست آوردند و این سلو‌ل‌ها توانستند ریشه دندان و الیاف لثه‌ای کافی برای حمایت یک تاج مصنوعی که مثل یک روکش مصنوعی دندان عمل می‌کرد را فراهم کنند. در حقیقت این دندان جدید یک تاج از جنس مواد ترمیمی دندانپزشکی و ریشه و الیاف لثه‌ای طبیعی داشت که به وسیله سلول‌های بنیادی پیوندی به دهان فرد، ساخته شده است. محققان می‌گویند این دندان تقریبا مانند یک دندان طبیعی در دهان فرد عمل می‌کند و می‌تواند تمام عملکردهای طبیعی یک دندان را داشته باشد.

● یک دندان‌ دورگه با ریشه‌ای طبیعی و تاجی مصنوعی

شاید دوست دارید بدانید این سلول‌های بنیادی معجزه‌گر از کجا به دست آمده‌اند. محققان سلول‌های بنیادی مورد نیاز خود را از پاپیلای نوک ریشه دندان به دست آورده‌اند. پاپیلای دندانی بافتی است که مسوول به وجود آوردن ریشه دندان و الیاف نگه‌دارنده آن درون استخوان است. پاپیلای نوک ریشه دندان قادر است سلول‌های بنیادی مناسبی برای بازسازی ریشه دندان فراهم کند. گرچه در این تکنیک ریشه دندانی که به وسیله این سلول‌های بنیادی ساخته می‌شود به محکمی یک ریشه دندان طبیعی نیست ولی می‌تواند به خوبی نیروهای متوسط وارد شده به دندان را تحمل کند.

دندان‌ها در حفره دهان هر لحظه تحت فشار نیروهای مختلف قرار می‌گیرند. از چسبیدن یک قطعه شکلات به دندان تا نیرویی که در اثر جویدن غذا به دندان‌ها وارد می‌شود ولی این نیروها همیشه به گونه‌ای بر دندان‌ها وارد می‌شوند که دندان در حفره‌ دهان در یک تعادل به سر می‌برد و به همین علت است که دندان‌ها در محل خود ثابت هستند. این تکنیک جدید و استفاده از آن برای انسان‌ها می‌تواند برای کسانی که تمایل دارند به جای دندان‌های از دست رفته خود، ایمپلنت در فک خود بگذارند ولی استخوان کافی برای حمایت از این ریشه‌های تیتانیومی ندارند، بسیار مفید باشد. یکی از شرایط اصلی برای اینکه فردی بتواند کاندید دریافت ایمپلنت دندانی شود آن است که استخوان کافی در استخوان فک خود داشته باشد. در این شرایط است که ایمپلنت با استخوان فک پیوند محکمی پیدا می‌کند و با ثبات و بدون لقی در محیط دهانی باقی می‌ماند.

در روش جدید با استفاده از سلول‌های بنیادی خود فرد، یک ریشه طبیعی درون استخوان فک به وجود می‌آید و سپس یک تاج مصنوعی مثل یک روکش روی این ریشه طبیعی تعبیه می‌شود. به این ترتیب افرادی که حتی استخوان فک‌شان تحلیل رفته است نیز می‌توانند تجربه شیرین داشتن دندان‌های طبیعی را احساس کنند. این مشکلی است که بیشتر سالمندان با آن مواجه هستند که به مرور زمان به دلیل تحلیل استخوان‌های بدن، استخوان فک نیز به تدریج تحلیل می‌رود و حتی دست دندان مصنوعی نیز، گیر کافی روی این استخوان باریک و کم‌ارتفاع نخواهد داشت.

● بانک سلو‌های بنیادی

بیماری‌های لثه، بیماری‌هایی خاموش‌اند که بی‌سر و صدا سر و کله‌شان در دهان پیدا می‌شود. هنگامی شما به وجودشان در دهان‌تان پی می‌برید که کار از کار گذشته است و آسیب‌های زیادی به لثه و استخوان فک‌های شما وارد کرده‌اند. این بیماری‌ها چندان هم دور از شما نیستند و تعداد زیادی از افراد جامعه دست کم از یک التهاب لثه ساده که «ژنژویت» نامیده می‌شود رنج می‌برند. آسیب‌های اولیه که در اثر ابتلا به ژنژویت و یا التهاب انساج نگه‌دارنده «پریودونتیت» ایجاد می‌شود با انجام جرم‌گیری و مسطح کردن سطح ریشه و حتی مصرف آنتی‌بیوتیک‌ها برگشت‌پذیرند.

ولی هنگامی که شما به «پریودونتیت» شدید دچار شوید و بخشی از استخوان‌های نگه‌دارنده دندان را به علت این بیماری‌های لثه‌ای پیشرفته از دست دهید، دیگر با انجام درمان‌های ساده دندانپزشکی نمی‌توان استخوان از دست رفته را بازسازی کرد. در این شرایط لازم است بخش‌های از دست رفته دندان با مواد ترمیمی، ترمیم شده و استخوان و لثه پیوند زده شود.

این پروسه درمانی در ۳۰ سال گذشته در تمام دنیا مرسوم بوده است ولی به هر حال درنهایت نمی‌توانست دندان، لثه و استخوان را به حالت اصلی و طبیعی خود بازگرداند و هنوز هم بیماران در غذا خوردن مشکل داشته و از تغییر شکل استخوان فک خود در مواردی ناراضی بودند. حتی در مواردی همین بیماری‌های لثه‌ای موجب بروز بیماری‌های سیستمیک دیگری مثل بیماری‌های قلبی و یا حتی زایمان زودرس می‌شدند، چرا که میکروب‌هایی که بیماری‌های لثه‌ای را ایجاد می‌کنند می‌توانند از طریق خون به بخش‌های دیگر بدن راه یابند.

گرچه محققانی که این مطالعه را انجام داده‌اند امیدوارند بتوانند سلول‌های بنیادی را به زنان و مردانی که از بیماری‌های لثه‌ای پیشرفته رنج می‌برند، پیوند بزنند ولی این کار چندان آسان نیز نمی‌باشد. این سلول‌های بنیادی باید از یک فرد دهنده پیوند و یا کسی که یک دندان سالم‌اش کشیده شده است (از دهان‌اش خارج‌ شده است) گرفته شود. این محققان امیدوارند بتوانند یک «بانک» از سلول‌های بنیادی ترتیب دهند که هر گاه کودکی یکی از دندان‌های شیری‌اش را از دست داد، تعدادی سلول‌های بنیادی از «پالپ» (بافت نرم درون دندان) استخراج کرده و در این بانک نگهداری کنند. بنابراین هنگامی که سال‌‌ها بعد همین کودک به سنین میانسالی و سالمندی رسید و نیاز به سلول‌های بنیادی برای بازسازی دندان‌هایش پیدا کرد، بتواند از این بانک خصوصی استفاده کند.

دکتر گلرخ ثریا