فرود بر مریخ در گذر زمان

مطالعه موفقیت ها و شکست های روبات های ساخته دست بشر برای فرود بر مریخ, گنجینه ارزشمند طراحان «کنجکاوی» بوده است

تاریخ مأموریت‌های فضایی مریخ نشان می‌دهد سفر به سیاره سرخ آسان نیست. غیر از مریخ‌نورد «کنجکاوی» که یک هفته‌ای از فرود تاریخی آن بر سطح مریخ می‌گذرد تاکنون ۱۶ فضاپیمای دیگر به قصد فرود بر مریخ به فضا پرتاب شده ، اما در این میان فقط شش مأموریت فضایی با موفقیت بر سطح این سیاره نشسته است. اولین فضاپیمایی که به مریخ پرتاب شد و مأموریتش را با موفقیت به انجام رساند، «مریخ ۳» بود.

این فضاپیما که متعلق به اتحاد جماهیر شوروی بود، ۲۰ ثانیه پس از رسیدن به مریخ و مخابره تصاویر ابتدایی به زمین ارتباطش با زمین قطع شد. البته دلیل شکست این مأموریت هرگز معلوم نشد (یا دست‌کم اعلام عمومی نشد). شاید در همان لحظه یک توفان مریخی مریخ۳ را منهدم کرده باشد، یا هنگام فرود در فرستنده‌های آن اشکالی ایجاد شده باشد.

به هر حال مریخ ۳ آغازگر نسل مریخ‌نوردها بود و از زمان پرتاب آن تا امروز که به کنجکاوی رسیده‌ایم، اطلاعات ما درباره‌ سیاره‌ مریخ بسیار تغییر کرده است.

شکست بعدی متعلق به تلاش سازمان فضایی ناسا از ایالات متحده بود. مریخ‌نورد «مارس پولار لندر» هنگام گذر از اتمسفر رقیق مریخ، از کار افتاد و همه‌ دانشمندان جوانی را که منتظر اطلاعات ارسالی آن بودند، ناامید کرد.

جورج سانتایانا، فیلسوف اسپانیایی می‌گوید: «کسانی که اشتباهات گذشته را مطالعه نمی‌کنند، محکوم به تکرار آنند.» به همین دلیل می‌توان با نگاهی به مأموریت‌های قبلی مریخ و بررسی موارد خطا در آنها از اشتباهات ماموریت‌های جدید مانند کنجکاوی کاست. در زیر تاریخچه‌ای از شرح مأموریت‌های مریخ آمده است.

مارس ۲ (سال ۱۳۵۰): این فضاپیما شامل یک مدارگرد بزرگ و یک ربات ‌الصاقی برای فرود روی سطح مریخ بود. البته با توجه به این که ارسال این فضاپیما، اولین مأموریت اتحاد جماهیر شوروی سابق به قصد سفرهای بین سیاره‌ای بود، فضاپیما سنگین از کار درآمد. کپسول فرود کروی آن حدود ۲/۱ متر قطر داشت و وزن آن حدود نیم تن بود. البته اهداف این مأموریت هم کمی بلندپروازانه بود: روی آن دو دوربین عکاسی و ابزارهایی برای هواسنجی نصب شده بود.

دیگر اهداف این فضاپیما هم بررسی ترکیبات جو و ویژگی‌های خاک مریخ بود. مراحل اولیه‌ فرود این مریخ‌نورد بخوبی انجام شدند، اما ‌هنگام فرود روی خاک مریخ، چتر ‌ آن عمل نکرد و تجهیزاتش بشدت به خاک مریخ برخورد کرد ‌و تا امروز مدارگرد‌ها نتوانسته‌اند مکان این مریخ‌نورد را روی سطح مریخ بیابند.

مارس ۳ (سال ۱۳۵۰): پنج روز بعد، فضاپیمای بعدی از مدارگردش جدا شد و روی سطح مریخ فرود آمد. تمامی مراحل فرود بخوبی انجام شد. مریخ‌نورد بدون این که تجهیزاتش آسیبی ببیند طی ۹۰ ثانیه روی مریخ فرود آمد. مکان فرود این مریخ‌نورد، مدار ۴۵ درجه‌ جنوبی و ۱۵۸ درجه‌ غربی بود.

نکته: غیر از مریخ‌نورد «کنجکاوی» که یک‌هفته‌ای از فرود تاریخی آن بر سطح مریخ می‌گذرد تاکنون ۱۶ فضاپیمای دیگر به مقصد فرود بر مریخ به فضا پرتاب شده‌، اما در این میان فقط شش مأموریت فضایی با موفقیت بر سطح این سیاره نشسته است

مریخ ۳ پس از فرود کارش را شروع‌کرد و تصاویری را به مدارگردش فرستاد ، اما پس از ۲۰ ثانیه ناگهان همه چیز متوقف شد و فقط یک تصویر غیرواضح از آن به زمین رسید. تا به امروز هنوز دلیل قطع ارتباط مریخ ۳ با زمین معلوم نشده، اما به احتمال قوی یک توفان مریخی ناگهانی باعث قطع ارتباط آن با زمین شده است.

مارس ۶ (سال ۱۳۵۳): در تابستان ۱۳۵۳، اتحاد‌ جماهیر شوروی دو مدارگرد و ربات‌های فرود متصل به ‌آنها را به سیاره‌ سرخ فرستاد. نوروز سال بعد کپسول فرود با سرعتی بیش از ۲۰ هزار کیلومتر بر ساعت وارد جو مریخ شد. همه چیز بخوبی پیش می‌رفت.

مریخ‌نورد ارسال اطلاعات به مدارگرد را آغاز کرد و حدود چهار دقیقه هم به فعالیتش ادامه داد، اما ناگهان ارتباط رادیویی قطع شد. تحلیل‌ها نشان می‌دهد ‌ به احتمال قوی، سیستم راکت فرود دچار مشکل شده و از کار افتاده بود.

مارس ۷ (سال ۱۳۵۳): پس از این که هفت ماه بدون حادثه از مأموریت‌های بین سیاره‌ای می‌گذشت و مریخ ۷ با سرعت سرسام‌آوری به سیاره‌ سرخ نزدیک می‌شد ناگهان به دلیل اختلالات کامپیوتری، کپسول فرود آن حدود چهار ساعت زودتر از زمانی که تعیین شده بود رها شد. مکان فرود آن تقریباً ۸۰۰ مایل با آنچه پیش‌بینی می‌شد فاصله پیدا کرد و به این ترتیب این ماموریت هم با شکست مواجه شد.

وایکینگ۱ (سال ۱۳۵۵): ناسا برای این ماموریت بودجه‌ای میلیارد دلاری در نظر گرفت. وایکینگ ۱ رباتی بود با بازوهایی برای نمونه‌برداری از خاک مریخ و ابزارها و آزمایش‌هایی درباره‌ هوا و ترکیبات جو مریخ.

وایکینگ۱ در میانه تابستان سال ۱۳۵۵ روی مریخ فرود آمد و تا نوامبر سال ۱۳۶۱ به ارسال داده به زمین ادامه داد. در این زمان دو سال از غیرفعال‌شدن مدارگرد آن می‌گذشت. این مأموریت موفقیتی فوق‌العاده داشت و حتی بیش از آنچه ناسا انتظار داشت از آن داده به دست آمد.

نکته جالب توجه درباره این مریخ‌نورد این بود که طی مدتی هزینه‌های مأموریت آن از طرف بخش خصوصی پرداخت می‌شد تا تیم عملیاتی مریخ‌نورد بتواند به فعالیتش‌ ادامه دهد.

مریم درودیان