یکشنبه, ۱۶ اردیبهشت, ۱۴۰۳ / 5 May, 2024
روشنفکری دینی چیست روشنفکر دینی کیست
آگوستین قدیس در کتاب اعترافات خود میگوید: سختترین پرسش در باب مفاهیمی است که گویی همگان پاسخ آن را میدانند؛ مفاهیمی نظیر عدالت، آزادی. شاید مفهوم «روشنفکری دینی» نیز به سبب گذر از مسیر تجربهمند اندیشههای سودانگار و متعارض در زمره چنین مفاهیمی جای گرفته باشد. در تفسیر و آشکار ساختن هر موضوعی، نخست باید نوع نگرش به آن سوژه را مشخص کرد. چرا که هر دیدگاه از رویکرد همان منظر حاصل میشود و مسلما پیشفهمها، اصول موضوعی و عوامل پدیدآورنده خاص خود را میطلبد. از این رو لازم به ذکر است که رویکرد حاضر در تبیین مقدمات مفهوم مذکور تنها از خاستگاه نگرش تاریخی-انتقادی بیان خواهد شد.
۱) روشنفکر دینی چیست؟ بهتر است به جای پرسش از چیستی روشنفکر دینی، بپرسیم روشنفکر دینی چه هست تا به این شکل مبنای پرسش را از چیستی مفهوم ساری به پرسش از هستندگی و چگونگی به بار نشستن آن مفهوم انتقال دهیم. شاید به این صورت بتوان در تحلیل انطباعات با واسطه از برانگیختگیهای معنایی ترکیب مزبور جلوگیری کرد؛ چراکه در پیشامد نقصان تعارض واژگان «روشنفکری» و «دینی» و در نشر مفاهیم ترکیبی و انتخابی، با وجود عدم انطباق تصور مفهومی با خطوط رایج، برخی سعی بر دیکته همان مفهومها بر اذهان دیگری دارند که مسلما محصول چنین فضای نسبی و تکثرگرای مفاهیم، ناسازگاری و گاه نزاع خواهد بود. به این باب محل بحث سطور پیش رو با توجه به ساختار مفهومی واژگان ترکیب مذکور، پرسش از تحقق مفهومی تحت عنوان روشنفکری دینی است و اینکه آیا روشنفکر دینی میتواند نسبتی با دین و عقلانیت انتقادی داشته باشد؟
۲) بسیاری از بانیان جریان مزبور، در تبیین و تکوین مفهوم «روشنفکری دینی» بسیار شتابزده و به طرز ناکارآمدی کوشیدهاند تا احتمال وقوع بحران برانگیختگی معنایی را به واسطه دو قید متنازع مهار کنند: نخست رهیافت همسانگرایی و هماهنگی میان دین و بنیان جهانشمول مدرنیته و دیگری رهیافت انتقادی و انتخابی به باستان (سنت) و مبانی مدرنیسم که متاسفانه نه منظور از چیستی همسانگرایی را کاملا مشخص کردهاند و نه حدود رویکرد انتقادی و گزینشی را ترسیم کردهاند. از این رو علیالاصول باید جایگاه روشنفکر دینی را به عنوان کسی که تفکر متجدد غرب را پذیرفته و سعی در سازگاری و هماهنگی مفاهیم و اندیشههای دینی با فرهنگ مدرنیته غربی را دارد، در قامت یک «نئو سنتگرا» یا «اصلاحطلب دینی» شناخته و بپذیریم حتی اگر بسیاری از آنها خود را با چنین کسوتی بیگانه بدانند. با این حال احتمال تحقق روشنفکری دینی منوط به پذیرش دو تفکیک ساختارگرایانهای است که انکار هر یک از تمییزها مشروعیت و توان حضور این مفهوم را سلب خواهد کرد و مسلما هیچ جزیی قابل فروکاستن بر جزو دیگری نخواهد بود. به این باب از یکسو تفکیک میان ذات و عرض دین و از طرفی دیگر تفکیک میان صور اجتنابپذیر و اجتنابناپذیر مدرنیته، مقدمات حیات متعارض «روشنفکر دینی» را مهیا خواهد کرد که طبقهبندی پرمخاطرهای از کارنامه اجرایی خود نمایش خواهد داد.
۳ اگرچه روشنفکران دینی محاط به یک مخرج مشترک واحد هستند اما با این حال رفتار کار فکری آنان از گرایشها و الگوهای متغیری تبعیت میکند که در منطق مدرسی و شرعی آنها پارادایمها و انطباعات وابستهای را ترسیم خواهد کرد. از این رو شاهد طبقات متکثر نظری و تئوریک گفتمان روشنفکران دینی هستیم که در خطوط مقابل اصول شرع و روشنفکری ارگانیک ظاهر میشوند.
لایه نخست از طبقه مزبور به رفرمیستها و اصلاحطلبان دینی اطلاق میشود که منطق آنان بر منطق مدرسی و فلسفی استوار است مرحوم مطهری نماینده بارز این نسل است. اما طبقه بعدی بر خلاف اصلاحطلبان، با تاکید بر سنت دینی و روش فلسفی یونانی، به هیچ روی با نقد سنت دین موافق نیست از این رو در فاصله حداکثری با بنیان مدرنیته و در تکاپوی ارتباط میان دنیای کهن و اکنون است؛ سیدحسین نصر را به عنوان نماینده این گروه میشناسیم. دستهای دیگر با تمرکز بر منطق تئوریک غربی و ماهیت روششناختی دین، رهیافت معادلات همزیستی دین و مدرنیته را در بنیان آزادی و از مجرای علوم طبیعی پی گرفتند.
اما دیدگاه دیگر این طبقه برخلاف اندیشه پیشین بر اساس فلسفه علم و با تمرکز بر عرفان و آزادی، کمترین درگیری و تداخل مفهومی و مواجهه انتقادی را با غرب پیدا کرد؛ چراکه انتقاد آنان به جای بنیاد و ساختار مدرن بر مبنای اخلاق دنیای غرب بود. اما در لایه متاخر تقسیمبندی مزبور به هرمنوتسینهای تاریخمداری میرسیم که در تلاش بودند تا از محیط خارج، ارتباط سنت و دین را به وسیله خرد نقاد نوبنیاد تحلیل کنند تا از اینرو در فعلیت عملکرد استعلایی آنان هم شاهد نقد رادیکال بنیان مدرنیته باشیم و هم بنیان دین را در چالشی ساختاری نظاره کنیم که شبستری از سرآمدان طبقه مذکور است. البته لازم به ذکر است تنها به حکم فعلیت کار عقلی آنها است که طبقهبندی مزبور صورت پذیرفت اما با تمام این اوصاف تسامح تصنعی آنان هیچگاه نمیتواند تنها محاط به جامعه ایران باشد.
نمایندگی زیمنس ایران فروش PLC S71200/300/400/1500 | درایو …
دریافت خدمات پرستاری در منزل
pameranian.com
پیچ و مهره پارس سهند
تعمیر جک پارکینگ
خرید بلیط هواپیما
امیرعبداللهیان حسین امیرعبداللهیان ترکیه دولت سیستان و بلوچستان جنگ انتخابات مجلس شورای اسلامی حجاب دولت سیزدهم افغانستان مجلس
سیل هواشناسی تهران شهرداری تهران بارندگی سازمان هواشناسی باران فضای مجازی یسنا آتش سوزی هلال احمر آموزش و پرورش
هوش مصنوعی خودرو دلار قیمت خودرو قیمت دلار مسکن قیمت طلا تورم بانک مرکزی بازار خودرو حقوق بازنشستگان ارز
مسعود اسکویی تلویزیون صدا و سیما جهان حج مهران غفوریان موسیقی صداوسیما سریال سینمای ایران سازمان صدا و سیما
رژیم صهیونیستی فلسطین اسرائیل جنگ غزه حماس روسیه آمریکا انگلیس اوکراین نوار غزه ایالات متحده آمریکا یمن
فوتبال پرسپولیس استقلال سپاهان رئال مادرید لیگ برتر باشگاه استقلال بازی باشگاه پرسپولیس علی خطیر جواد نکونام بایرن مونیخ
آیفون اینستاگرام دیابت اپل ناسا عکاسی تبلیغات موبایل گوگل
کبد چرب فشار خون گرما