تشدید یا تضعیف

جدیدترین بررسی ها نشان می دهد اكوسیستم ها بدون حضور شكارچیان تمام عیار متلاشی شده و از بین می روند در واقع, شكارچیان تمام عیار با شكار گونه های مهم یك اكوسیستم از انفجار جمعیت این گونه ها جلوگیری می كنند

● شكارچیان تمام عیار كلید بقای اكوسیستم ها

شكارچیان تمام عیار با رهگیری و حركت آهسته خود شكارشان را به وحشت می اندازند. اما هنگامی كه گرگی، گوزنی را می درد گوزن، حداقل می داند كه با بخشیدن زندگی خود به این گرگ گرسنه كمك بزرگی به بقای اكوسیستمش می كند. جدیدترین بررسی ها نشان می دهد اكوسیستم ها بدون حضور شكارچیان تمام عیار متلاشی شده و از بین می روند در واقع، شكارچیان تمام عیار با شكار گونه های مهم یك اكوسیستم از انفجار جمعیت این گونه ها جلوگیری می كنند. این بررسی همچنین حامل یك پیام اخطارآمیز برای انسان ها است: حذف شكارچیان تمام عیار از زنجیره غذایی باعث از بین رفتن كل اكوسیستم ها خواهد شد.

● بررسی زنجیره غذایی

پژوهشگران، هشت شبكه غذایی طبیعی را با تمامی زنجیره های غذایی آنها بررسی كردند. به عنوان مثال، دریای كانتابرین كه تا سواحل اسپانیا امتداد دارد، دارای دو كانال انرژی یا زنجیره غذایی است. یكی از این زنجیره ها با فیتوپلانكتون های داخل آب كه زئوپلانكتون ها و ماهی ها آنها را می خورند، شروع می شود و به ماهی هایی كه از این دو گروه تغذیه می كنند، ختم می شود. زنجیره دوم با دورریزهایی كه كف دریا را پر می كنند و خرچنگ ها و ماهی ها آنها را می خورند، شروع و به مصرف كنندگان تمام عیار بالای زنجیره غذایی ختم می شود. شكارچیان تمام عیار با خوردن مصرف كنندگانی كه در راس هر زنجیره غذایی قرار دارند نقش خود را به خوبی بازی می كنند. «نیل رونی» از دانشگاه گلف كانادا در این باره می گوید: «شكارچیان تمام عیار در حكم تنظیم كننده های شبكه غذایی هستند. این جانوران با شكار مصرف كنندگان رده بالاتر زنجیره غذایی از بزرگ تر شدن جمعیت آنها جلوگیری كرده و جمعیت آنها را در اندازه ای كه سیستم بتواند نیازهای غذایی شان را برآورده كند، ثابت نگه می دارند.»

● تشدید یا تضعیف

حذف شكارچی تمام عیار یك اكوسیستم تعادل آن را به هم خواهد زد. در اینجا مثالی از آنچه اتفاق می افتد را بازگو می كنیم: وقتی كه ناحیه ای برای همیشه زیر آب می رود و به دنبال آن مجموعه ای از جزایر ایجاد می شود، تمامی این جزایر منابع كافی برای حفظ شكارچیان تمام عیار را نخواهند داشت. مصرف كنندگان تمام عیار، مواد غذایی را بلعیده و به سرعت تولیدمثل می كنند. نتیجه این شكوفایی تولیدمثلی، انقراض گونه های ضعیف تر و كاهش تنوع زیستی خواهد بود. «رونی» به این نوع تغییرات اكوسیستم به عنوان «چرخه تشدید و تضعیف» اشاره كرده و می گوید: «هنگامی كه جمعیت یك گونه به شدت زیاد می شود نتیجه آن حذف گونه دیگر خواهد بود. هرچه شدت افزایش جمعیت یك گونه مصرف كننده تمام عیار بیشتر باشد جمعیت گونه مصرف كننده دوم نیز به شدت تضعیف خواهد شد. با ادامه یافتن این تضعیف ها، جمعیت نهایتا به صفر می رسد.»

● نقش انسان در این زمینه

نقش انسان در این روند بسیار مهم است. در واقع، انسان با شكار شكارچیان تمام عیار چرخه «تشدید و تضعیف» را شروع می كند. به عنوان مثال، پس از آنكه جمعیت گرگ های خاكستری ایالات متحده در نتیجه شكار بی رویه به شدت كاهش یافته و حتی احتمال انقراض آنها می رفت جمعیت گوزن ها، موش ها و دیگر علفخوارانی كه گرگ ها از آنها تغذیه می كردند در نتیجه غیبت گرگ ها زیاد شد. زیاد شدن جمعیت این علفخواران از بین رفتن تدریجی مصرف كنندگانی كه از این پوشش گیاهی تغذیه می كردند را به دنبال داشت یا اخیرا پژوهشگران متوجه شدند هنگامی كه جمعیت ماهی های اقیانوس اطلس در نتیجه صید بی رویه كاهش می یابد این مسئله باعث افزایش جمعیت عروس های دریایی می شود. اگرچه عروس های دریایی شكارچیان چندانی ندارند اما حذف ماهی از آب اقیانوس، باعث افزایش مواد غذایی برای عروس های دریایی و ازدیاد جمعیت آنها خواهد شد. اكوسیستم ها از یك طرف غذایی كه می خوریم را فراهم می كنند و از طرف دیگر به تولید هوای قابل استنشاق و آب تمیز كمك می كنند. اما اكوسیستم ها به شدت آسیب پذیر و حساس اند و تنها در شرایط تعادل پایدار است كه می توانند تولید بهینه و انبوه داشته باشند. به گفته «رونی»: «اكوسیستم ها، سیستم های حافظ حیات اند. ما از هر نظر به آنها متكی هستیم. این مطالعه به اهمیت و نقش اساسی شكارچیان تمام عیار اشاره داشته و به ما می آموزد مراقب چگونگی برخورد خود با آنها باشیم.»

www.LiveScience.com,Jul.۹.۲۰۰۶

بیورن كری

ترجمه: زینب همتی