انقلابی که انقلابی ماند

مختصات انقلاب بزرگ قرن

انقلاب ها اغلب پس از پیروزی دستخوش برخی تغییرات محافظه کارانه و یا مبدلانه می گردند و کمتر انقلابی را می توان سراغ گرفت که پس از چند دهه از عمر خویش روحیات انقلابی خود را حفظ نماید.

انقلاب در لغت به معنی زیر و رو شدن یا پشت و رو شدن و نظیر این معانی است قرآن مجید هم این کلمه را هر جا بکار برده به همین مفهوم به کار برده است نه به مفهوم اصطلاحی رایج آن در امروز ماده انقلاب تقلیب، منقلب، ینقلب و امثال اینها در قرآن آمده است.

از جمله: و من ینقلب علی عقیبه فلن یضرا... شیئا ... (آیه۱۴۴ - سوره آل عمران) و ما محمد رسول قدخلت من قبله الرسل افان مات او قتل انقلبتم علی اعقابکم ۱۴۴)-آل عمران)

فلاسفه انقلاب را به جایی می گویند که ذات و ماهیت یک شیی لزوماعوض شده باشد انقلاب در عربی معنای ثوره و در زبان فرانسه به معنای “رولوسیون” است. انقلاب به معنایی که در جامعه شناسی مطرح است همان دگر شدن است حتی نباید بگوییم دگرگون شده زیرا دگرگون شدن یعنی اینکه گونه و کیفیتش جور دیگر شود. به عوض باید بگوییم دگر شدن یعنی تبدیل شدن به موجودی دیگر.

در ذیل به بررسی خواص سه انقلاب بزرگ قرن پس از پیروزی می پردازیم.

● انقلاب فرانسه در سالهای پایانی دهه دوم حیات

دهه اول پس از پیروزی انقلاب فرانسه قدرت در بین طیف های مختلف انقلابی دست به دست شد. در طی این انقلاب قدرت، که با درگیری ها و ترور های فراوان توام بود، شمار زیادی از رهبران و انقلابیون کشته شدند. کمیته موسوم به “نجات ملی” با اعدام های فراوان سعی در تثبیت قدرت داشت. مجموعه تحولات پس از۱۷۹۳ به گونه ای رقم خورد که انقلاب فرانسه در دومین دهه خودشاهد قدرت گرفتن ناپلئون بناپارت بود. وی با پی ریزی یک دیکتاتوری۱۵ ساله و راه انداختن جنگ های اروپایی و در نهایت شکست در مقابل روسیه، زمینه بازگشت سلطنت در۱۸۱۵ را فراهم آورد. در این سال با تصویب کنگره وین، لویی هجدهم پادشاه فرانسه شد. در۲۸ سالگی انقلاب کبیر فرانسه این کشور شاهد بازگشت دوباره سلطنت مطلقه بود و بدین ترین مهمترین خواسته انقلابیون منبی بر لغو سلطنت بر باد رفت.

● انقلاب روسیه در سالهای پایانی دهه دوم حیات

روسیه از فوریه۱۹۱۷ تا اکتبر۱۹۱۷ شاهد حاکمیت سه دولت موقت بود. در این نه ماهه، اعتراضات کارگری اوج گرفت. حزب بلشویک با بهره گیری از این شرایط در اکتبر۱۹۱۷ به قدرت رسید تا۱۹۲۴ حکومت در کشاکش تندروها و میانه روها بود. پس از مرگ لنین، استالین در۱۹۲۵ به قدرت رسید. وی برای تثبیت حکومت خود از برخوردهای خشن و کشتارهای فراوان بهره می گرفت. در حکومت۲۵ ساله استالین به گفته مورخان صدها هزار شخصیت سیاسی و ادبی اعدام، بازداشت و تبعید شدند. روسیه در سالهای پایانی دهه دوم حیاتش شاهد دوران دیکتاتوری استالینی بود. دورانی که از عوامل ناکامی انقلاب روسیه به شمار می آید.

● ایران، انقلابی خارج از حیطه قدرت

در حالی که تمام جهان سعی داشت خود را به یکی از دو بلوک قدرت غرب یا شرق (آمریکا یا شوروی) متصل نماید و خود این دو نیز، در تصرف دنیا رقابتی داشتند. در این میان ایران می توانست پل مهم ارتباطی شوروی با خلیج فارس باشد. از طرف دیگر نقش ژاندارمی و ایجاد توازن قوا و در یک کلام نمایندگی آمریکا در منطقه و دادن منافع بسیار چه از طریق نفت و چه از طریق دیگر و البته فشار غیر مستقیم بر شوروی و کنترل اقمار آمریکا در منطقه از جوانب و وجوهی بود که نقش ایران را برای آمریکا حیاتی نموده بود. اما پیروزی انقلاب اسلا می، آن هم انقلاب مذهبی، آن هم در دنیایی که فلسفه ملحد شرقی و غربی دنیا را فتح کرده بود و دین را به زمین کوبیده و به کنج خانه ها رانده بود. نه تنها به آمریکا بلکه به تمام مللی که همپای هم از رنسانس و بعد از قرون وسطی در راندن دین از حوزه سیاست سخت کوشیده بودند، شوکی بس قوی وارد کرد.

مسئله نفت و بهره وری اقتصادی در آمریکا و اقمارش از ایران و به تبع ایران از خاورمیانه در مقابل تشعشع انقلاب ایران تحت عنوان احیای حکومت دینی مسئله کوچکی می نمود. بعد از چند سال فروغی که از این انقلاب تائید شد نه تنها مثل انقلاب های دیگر نبود، بلکه جهان سیاست و فرهنگ را در نوردید. و آثار و نتایج این حرکت بعد از حدود ربع قرن در حرکات انقلابی و ضد ظلم و ستمی که در جهان هر از چند گاهی اوج می گیرد می بینیم. امروز به عقیده برخی روشنفکران، انقلاب اسلامی از نشانه های گذار از دوران مدرن به پست مدرن است. (دوران جدیدی که حیات جهان ونگرش بشر به تکنولوژی و عوارض آن متحول می شود) بحث های فلسفه جدید که از معروفترین آنها جهانی شدن است به طور خاصی به انقلاب اسلامی نظر ویژه دارد.

به این معنی که انقلاب اسلامی حرکت خاص و ویژه ای بود که در بعد جهانی مهم و حائز اهمیت است.

با از بین رفتن توازن قوا در منطقه، به حاد شدن وضعیت آمریکا و شوروی، از بین رفتن حاشیه امنیتی که برای اسرائیل وجود داشت، در خطر افتادن منافع اقتصادی آمریکا خصوصا مسئله نفت و جلوگیری از اشاعه این پیروزی مذهبی- مردمی، آمریکا بر آن شد که با تدابیری جبران خسارت کند. واقعه نفوذ آنها برای آزادی گروگان های طبس به طراحی کودتای نوژه و پشتیبانی از حرکات سلطنت طلبانه از همین تدابیر است که همگی به شکست انجامید. بر این اساس بود که آمریکا چندی قبل از شروع رسمی تجاوز عراق در۳۱ شهریور۱۳۵۹ ، برژینسکی را روانه مرز عراق و اردن نمود تا طی ملاقاتی با صدام، چراغ سبز شروع جنگ را به عراق داده باشد.

چراغ سبزی که به معنی پشتیبانی همه جانبه بود. (عراقی که در آن زمان به طور سنتی متحد شوروی بود) صدام با ادعای تشکیل امت واحد عربی، تجزیه قسمت های جنوبی و جنوب غرب ایران، حل کامل مسئله اروند رود، انحلال حکومت اسلامی، کسب قدرت و به قصد گرفتن جایگاه ژاندارمری منطقه بدون هیچ دلیل قانع کننده ای قرار داد۱۹۷۵ الجزایر را در مجلس پاره کرد. و دستور حمله را صادر نمود. نکته مهم این است که منافع عراق و دیگر کشورهای جهان بر روی یک نقطه متمرکز شد، از بین بردن، تضعیف حکومت اسلامی یا تعدیل رهبران (به قول خودشان) رادیکال آن.

سالهای اول پس از پیروزی انقلاب اسلامی را می توان سالهای تثبیت نظام انقلابی در ایران به شمار آورد. دورانی که در آن حاکمیت از دولت موقت مهندس بازرگان به دولت مهندس موسوی رسید. در این دوره علی رغم وجود مشکلات فراوان که اغلب مستقیم یا غیرمستقیم به انقلاب تحمیل می شد، قانون اساسی به تصویب رسید و مجلس خبرگان رهبری و مجلس قانونگذاری شکل گرفت. پس از پشت سر گذاشتن جنگی هشت ساله و درگذشت رهبر فقید انقلاب، رهبر جدید که از مبارزین و اعضای اولین شورای انقلاب بود به رهبری منصوب شد. از آن پس طیف های مختلف جریانات انقلابی به تناوب، قدرت را در دست داشتند. برخلاف انقلاب های روسیه و فرانسه در اوایل دهه چهارم عمر خود، ایران هم اکنون شاهد دولتی برآمده از انتخاب مردم است که سعی در پیگیری و به انجام رساندن آرمان ها و شعارهای انقلاب۵۷ دارد.

سارا محمدی نژاد