شما چه كاره اید

نوشتن یك امر غریزی است كه آن كس كه قرار است بنویسید در هر شرایطی می نویسد به عبارت دیگر می توان با كمی اغراق گفت كه نویسنده برای نوشتن , انتخاب می شود و همین انتخاب شدن , كار او را چند برابر سخت می كند

● چالش های پیش روی رسمیت یافتن شغل نویسندگی

نوشتن یك امر غریزی است كه آن كس كه قرار است بنویسید در هر شرایطی می نویسد . به عبارت دیگر می توان با كمی اغراق گفت كه نویسنده برای نوشتن ، انتخاب می شود و همین انتخاب شدن ، كار او را چند برابر سخت می كند .

باز هم به جرأت می توان گفت كه اكثر نویسندگان در اوایل كار نویسندگی خود ، هرگز به تنها چیزی كه فكر نمی كنند ، كسب در آمد از این طریق است . نویسندگان می نویسند تا پنجره ای دیگر به مجموع پنجره های رو به رو هستی گشوده شود . اگر از خود بپرسیم هدف اصلی نویسنده از نوشتن چیست ؟ بی گمان به تعداد نویسندگان پاسخ های گوناگون خواهیم شنید و در این میان شاید ساده ترین و سر راست ترین جواب این باشد : معمولاً ماجراها و تفكرات عمده و اصلی زندگی نویسنده مهم ترین عامل نوشتن است . به عبارت دیگر ، هر حادثه ای كه بتواند نویسنده می خواهد حرفش را به جامعه خودش بگوید و از همین رو سوژه ای انتخاب می كند تا دیدگاه هایش را در قالب داستان بیان كند . چنین تصمیمی از جانب نویسنده طبعاً وقت و انرژی قابل توجهی از او می گیرد و طبیعی است كه نویسنده به هر میزان از وقت و انرژی خود را صرف خلق یك اثر ادبی بكند به همان میزان به زیبایی و ظرافت اثرش افزوده می شود . انتظار مخاطبان آثار نویسنده و همچنین منتقدان ادبی كه آثار خلق شده توسط نویسندگان رامعمولاً زیر ذره بین می گذارند این است كه نویسنده با حوصله و صرف وقت كافی اثری كامل و به دور از نقایص چشمگیر خلق كند .

در این میان مصائب و مشكلات كار نویسندگان معمولاً برای خوانندگان آثارشان پوشیده می ماند . اغلب خوانندگان بر این باورند كه نویسندگان با نوشتن داستان هایی كه در قالب كتابهای مختلف چاپ و منتشر می شود امرار معاش می كنند و كاری جز نوشتن ندارند . در راستای این باور خوانندگان طبیعی هم هست كه توقع آنها نیز بالا برود . اما واقعیت امر آن است كه شرایط كار و زندگی نویسندگان آن طورها هم كه خوانندگان آثارشان فكر می كنند ، نیست . نویسندگان با موانع و مشكلات متعددی درگیر هستند . از جمله این كه هنوز برای خودشان هم این مسئله جا نیفتاده كه آیا كاری كه در راستای نوشتن انجام می دهند شغل شان محسوب می شود و یا باید شغل دیگری داشته باشند و در كنار آن به كار نویسندگی هم بپردازند . البته اكثر نویسندگان بر سر این موضوع توافق دارند كه نویسندگی شغل نیست و یا اگر هم شغل محسوب شود ، شرایط برای آنها مساعد نیست تا به عنوان شغل اصلی به آن بنگرند .

محمد رضا یوسفی یكی از نویسندگان فعال و پر كار كشورمان است كه تا به حال صد و پنجاه عنوان كتاب از نوشته هایش جاپ و منتشر شده است . این داستان نویس معتقد است : در شرایط فعلی اصلاً ممكن نیست یك نویسنده از طریق نویسندگی بتواند هزینه های زندگی اش را تأمین كند . یوسفی یاد آوری می كند : البته در كشور ما نویسندگانی هم داریم كه از طریق نوشتن امرار معاش می كنند .

مثلاًدر عرصه مطبوعات كه ژورنالیست های حرفه ای به این مقوله به منزله شغل اصلی نگاه می كنند . ولی در حوزه ادبیات كودكان و نوجوانان كه فعالیت اصلی من در ‌آن بخش متمركز شده از طریق نویسندگی نمی توان امرار معاش كرد . آن هم اگر فقط به چاپ كتاب خلاصه می شود . در مجموع در عرصه ادبیات خلاق ، نویسندگی شغل اصلی نویسنده محسوب می شود ، حتی در نهادهای دولتی كه كار نویسندگان با نوشتن گره خورده است . محمد رضا یوسفیان می گوید : به عنوان مثال در كشور آلمان تیراژ كتاب بین پانصد هزار تا یك میلیون است در آن شرایط نویسنده با خیال راحت می نشیند و ایده هایش را به آثار ادبی تبدیل می كند در حالیكه ما اصلاً چنین شرایطی نداریم .

در همان جامعه آلمان نگاه شهروندان به یك نویسنده به عنوان یك خادم فرهنگی است و برای همین امتیازهایی را برای نویسندگان در نظر می گیرند كه در قالب خدمات پوششی و جانبی به نویسندگان ارائه می شود . جمال میر صادقی یكی دیگر از نویسندگان پیشكسوت كشورمان است كه اكنون در سن ۷۳ سالگی همچنان بی وقفه می نویسد . اولین مجموعه داستان او با عنوان مسافرهای شب در سال ۱۳۴۱ به چاپ رسیده دوست زمانی كه ۲۹ سال سن داشته است . از آن زمان سال گذشته است و به عبارت دیگر جمال میر صادقی به مدت ۴۴ سال است كه بی وقفه كار داستان نویسی را دنبال كرده است . حاصل آن بیش از ۳۰ عنوان كتاب چاپ شده است . با این حال میر صادقی می گوید : در ایران هیچ وقت هیچ پولی كه از بابت تألیف كتاب به دست نویسنده می رسد ، كفاف یك ماه زندگی اش را نمی دهد . این نویسنده سالخورده كه این روزها در كنار نویسندگی به تدریس ادبیات داستانی هم می پردازد یاد آوری می كند : برای نوشتن یك رمان قابل قبول حدود سه سال وقت لازم است آن وقت پولی كه از بابت نوشتن این رمان به دست نویسنده می رسد هزینه های دو ماه از زندگی او را هم تأمین نمی كند . برای همین من در طول این سال ها كه به نویسندگی هم می پرداختم كارهای دیگری هم انجام داده ام .

به عنوان مثال مدتی آموزگار بودم . یك مدتی هم مسئول اسناد یكی از ادارات بودم . در دانشگاه هم تدریس كردم خلاصه كارهای جانبی مختلفی را در طول سال های گذشته انجام داده ام تا بتوانم در كنار آنها به كار نویسندگی هم بپردازم . در این میان نویسندگانی هم هستند كه كمتر به جنبه های شغلی امر نویسندگی فكر می كنند از جمله لیلا صادقی كه تا به حال ۴ عنوان كتاب تألیفی منتشر كرده و در انتشار ده عنوان كتاب دیگر كارهای ویرایشی را عهده دار بوده است .

او می گوید : به نظر می رسد كه شغل و نویسندگی نجانس چندانی با هم نداشته باشند . چرا كه شغل برای كسب در آمد است و اگر نویسندگی به شغلی برای كسب در آمد تبدیل شود از اصالت هنری اثر كاسته می شود .

در صورتی كه اگر قرار باشد نویسندگان تحت پوشش ارگان و یا مؤسسه ای در آیند كه به خاطر نوشته هایشان حقوقی دریافت كنند پس از مدتی مجبور به رعایت خط مشی و خواسته های آن مؤسسه خواهند شد . به گمانم ایجاد تسهیلات و امكانات بهتر از حقوق بگیر كردن نویسندگان است . وقتی نویسنده ها برای خرید كتاب همان بهایی را باید بپردازند كه دیگران می پردازند و وقتی برای تقدیم كتابشان به دیگران مجبور به خرید كتاب خودشان باشد ، دیگر به رسمیت شناختن شغل نویسندگی بلند پروازی مغرضانه ای به نظر می رسد كه به محدود كردن ایده ها و تخیلات آنان منجر می شود . به عنوان مثال می توان به كارتی به عنوان كارت تخفیف فكر كرد كه به همه نویسندگان تعلق بگیرد و همه جا به رسمیت شناخته شود یا به تسهیلاتی از این قبیل اكنون سؤال من این است كه چرا در كشوری كه ۷۰ میلیون جمعیت وجود دارد ، تیراژ كتاب تنها ۲۰۰۰ تا ۵۰۰۰ نسخه است ؟ وقتی یك خارجی تیراژ كتابمان را می پرسد . اول طفره می روم و بعد با شرمندگی ده درصد حق نویسنده از این تیراژ را عنوان می كنم . فكر نمی كنید مجلس بهتر است درباره فرهنگ كتاب خوانی چاره ای بیندیشد كه حداقل نویسندگان در قبال كتابشان حق الزحمه ای بگیرند كه بیش از مصرف یك ماهشان باشد ؟

● تعریف نشدن عنوان نویسنده

عدم تعریف دقیق و درست از عنوان نویسنده هم از جمله شائباتی است كه به آن آشفته بازار بلاتكلیفی نویسندگان در دستیابی به شغل به عنوان نویسندگی دامن می زند . بلقیس سلیمانی نویسنده و منتقد ادبی در این باره می گوید : اینقدر نویسنده در سطوح مختلف داریم كه تشخیص مرز جایگاه آنها در حوزه نویسندگی حرفه ای را دچار مشكل كرده است . تفكیك این قضیه واقعاً كار سختی است . مخصوصاً درجه بندی آنها با توجه به تنوع كاری كه دارند . نویسندگانی داریم كه پاورقی می نویسند عده ای هم زندگی نامه می نویسند . داستان نویسان جدی هم داریم . سفارشی نویس هم داریم ، تاریخی نویس هم داریم و خلاصه این كه به كی می شود گفت نویسنده واقعی و یا به كی نمی شود گفت نویسنده . این ها از جمله پرسش هایی است كه تا به حال پاسخ دقیق و مشخصی به آن داده نشده و برای همین است كه تعریف شغل نویسندگی پیش از مشخص شدن این تعاریف واقعاً كار سختی است .

● تلاش برای رسمیت یافتن شغل نویسندگی

در سال های اخیر تلاش هایی جهت به رسمیت شناختن شغل نویسندگی در جامعه توسط نهادهای صنفی مربوطه صورت گرفته كه در صورت تصویب نهایی در مراكز قانون گذاری ، افق های روشنی به روی نویسندگان گشوده خواهد شد . محمد رضا سرشار ، نویسنده و منتقد ادبی و روزنامه نگار فعال در سال های اخیر كه از بنیانگذاران انجمن قلم ایران نیز است كه تا چندی پیش ریاست هیأت مدیره انجمن را به عهده داشت .

درباره تلاش های دست اندركاران انجمن قلم ایران در جهت به رسمیت شناختن شغل نویسندگی در جامعه می گوید : در ادامه پیگیری های انجمن قلم ایران ، به كمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی نامه ای نوشتیم و موضوع به رسمیت شناختن شغل نویسندگی در جامعه را مطرح كردیم . متعاقب آن از طرف كمیسیون فرهنگی مجلس شورای اسلامی دعوتی صورت گرفت كه بنده به اتفاق آقایان محسن پرویز و محمدرضا اصلانی كه از اعضای انجمن قلم ایران هستند به كمیسیون فرهنگی مجلس رفتیم و جلسه ای در آن كمیسیون برگزار شد كه در آن اعضای كمیسیون فرهنگی مجلس اعلام آمادگی كردند .

---