موی سپید و توی آئینه دیدم

هر فردی بدون شک در طول روز, دست کم دقایقی را جلوی آینه صرف بررسی موهای خود و دیدن چهره, پوست و موی خود می کند که البته ممکن است گروهی دیگر بیشتر در این زمینه وقت صرف کنند

● این موها را که در آسیاب سفید نکرده‌ام!

هر فردی بدون شک در طول روز، دست کم دقایقی را جلوی آینه صرف بررسی موهای خود و دیدن چهره، پوست و موی خود می‌کند که البته ممکن است گروهی دیگر بیشتر در این زمینه وقت صرف کنند.

شاید شما هم از جمله افرادی باشید که به وضعیت و سلامت پوست و موی خود؛ به خصوص کمی، زیادی، خشکی، ریزش و رنگ موی خود حساس باشید و به طور مرتب آن را چک کنید و به احتمال زیاد با دیدن اولین موی سفید نگران و ناراحت شده یا خواهید شد. عکس‌العمل شما می‌تواند تنها با نگرانی و ناراحتی شدید و یا فقط با لبخند زدن و بی‌توجهی به مساله بروز کند ولی آنچه مسلم است این است که؛ با افزایش تعدادموهای سفید این بی‌تفاوتی از بین خواهد رفت و آنجاست که به دنبال علل این تغییر رنگ خواهید رفت.

اگر از پدربزرگ‌ها و مادربزرگ‌ها بپرسید، می‌گویند: «از دست این بچه‌ها! آنقدر عذابم داده‌اند که تمام موهایم سفید شده است»!

نکته جالب توجه این است که شکوه و شکایت والدین از فرزندان به علت سفید کردن موهای آن‌ها؛ به کشور ما محدود نمی‌شود و تصور بسیاری از پدر و مادرهای دنیا اینچنین است!

رنگ مو جدا از آنکه عامل زیبایی است، محافظ و نگهبان سر در مقابل اشعه ماورای بنفش نیز می‌باشد.

علت سفید شدن موی سر، تولید نشدن رنگ دانه‌ای به نام «ملاتونین» از سلول‌های ملانوسیت پوست است؛ به این ترتیب که با افزایش سن از عملکرد ژنی به نام «BCL»؛ که مسئول حفظ این سلول‌هاست کاسته شده و رنگ موی سر سفید می‌شود.

سلول‌های ملانوسیت در محل پایه و تکیه تار مو قرار دارد و همان طور که گفته شده به طور دائمی ترکیبی به نام ملاتونین تولید می‌کند. قابل ذکر است که ملانین عامل رنگ، نه تنها برای تارهای موی سر، بلکه برای موهای پوست و رنگ چشم افراد نیز می‌باشند.

● دو نوع خاص ملانین توسط سلول‌های رنگدانه‌ای مو ساخته می‌شود

۱) Eumelanin: مسئول رنگ قهوه‌ای روشن تا سیاه تیره؛ یعنی طیف قهوه‌ای تا سیاه را در برمی‌گیرد.

۲) Phaeomelanin: مسئول رنگ زرد بلوند تا قرمز تیره؛ یعنی طیف زرد تا قرمز را در برمی‌گیرد.

علت تفاوت این دو، وجود دست کم دو ژن دخیل است که رمزهای آنزیمی متفاوت و در نهایت ملانین‌های مختلف تولید می‌کنند.

باید بدانید که سفید شدن مو هیچ ربطی به نوع ملانین موجود ندارد ولی جنسیت در شروع این سفید شدن نقش دارد، به طوری که مردان حدود پنج سال زودتر از خانم‌ها دچار سفیدی مو می‌شوند. (مردان در حدود ۳۰ سالگی و زنان در حدود ۳۵ سالگی).

عوامل متفاوتی علاوه بر سن می‌تواند در روند سفیدی مو تاثیر داشته باشد؛ از جمله ارث، گروهی از بیماری‌ها، استرس، رژیم تغذیه‌ای و...

سلول‌های ملانوسیت هر ده سال، ۲۰-۱۰ درصد از ظرفیت تولید رنگ خود را از دست می‌دهد. وقتی ملانوسیت به طور کامل رنگدانه ملانین خود را از دست می‌دهد، مو سفید و اگر تعداد ملانین یک تار مو، کمتر از حالت عادی شود آن مو خاکستری یا نقره‌ای می‌شود. در نخستین مراحل خاکستری شدن مو، ملانین هنوز وجود دارد اما غیرفعال است. متاسفانه بدن ما هیچ منبع اصلی و ذخیره‌ای برای تولید این ماده ندارد و هر تار مو به تنهایی و از طریق ملانین خاص خود رنگی می‌شود و به همین دلیل است که موها تک تک سفید می‌شوند.

● مراحل سفید شدن موی طبیعی به ترتیب زیر است

ابتدای موی شقیقه‌ها سفید می‌شود، سپس تاج سر و در نهایت سایر نقاط پشت سر و سپس موی بدن و صورت هم به مرور زمان رنگدانه خود را از دست می‌دهند و خاکستری و سفید می‌شوند، اما به طور معمول این اتفاق بعد از تغییر رنگ موی سر و در سنین بالاتر اتفاق می‌افتد.

● ساختمان موی سر

در پوست سر یک فرد معمولی حدد ۱۵۰-۱۰۰ هزار تار مو وجود دارد که ضخامت آن‌ها از ۴-۲ میلی‌متر متفاوت است. مو از دو قسمت تشکیل شده است: قسمت خارجی پوست سر که قابل دیدن است و همان قسمت مرده آن است و قسمتی که در زیر پوست واقع شده است و فعالیت و رشد موها و رنگ مو به آن وابسته است و «پیاز مو» نام دارد.

رشد موی طبیعی خود ۳۵/۰ میلی‌متر یعنی ۵/۱-۱ سانتی‌متر در ماه می‌باشد. بنابراین روند رشد موها هفته‌ها طول می‌کشد و به طور مسلم به همراه آن، روند سفید شدن هم با همین سرعت خواهد بود. بنابراین سفید شدن موها به صورت طبیعی، یکی از آشکارترین نشانه‌های بالا رفتن سن است، اما همانطور که گفته شد علل متفاوت دیگری هم در این روند می‌تواند موثر باشند؛ از جمله کمبود ویتامین B۱۲ و یا بیماری‌های داخلی مثل: تیروئید، بیماری‌های سیستم ایمنی کم‌خونی و یا سیگار کشیدن (سرعت سفید شدن مو در افراد سیگاری نسبت به افراد غیرسیگاری چهار برابر بیشتر است)، رژیم‌های سخت و طولانی مدت و...

● سفید شدن زودرس مو چیست؟

سفید شدن موی انسان سفید پوست زودتر از بیست سال و سیاه پوست زودتر از سی سال را «سفید شدن زودرس مو» می‌گویند، که می‌تواند علل ارثی داشته باشد و در مواردی ناشی از بیماری‌های داخلی مثل پرکاری تیروئید و... می‌باشد.

▪ نتایج تحقیقات پزشکان نشان می‌دهد: مدیران، پژوهشگران و افراد دارای مشاغل پراسترس، بسیار زودتر از افراد آرام و بدون استرس به عارضه سفید شدن مو دچار می‌شوند. کاهش استرس و فشارهای روحی و عصبی در سال‌های جوانی و میان‌سالی، تغذیه صحیح، ورزش‌های منظم و اصولی و بهداشت مو و بدن در پیشگیری از سفیدی موها موثر است. تاکنون دارویی که به عنوان پیشگیری قطعی و درمان سفیدی مو در جهان مطرح شده باشد، ساخته نشده اما دانشمندان بسیار امیدوارند که در سال‌های آتی در اثر دستکاری‌های ژنتیک یا استفاده از داروهایی که به کورتکس مو اثر بگذارد، دارویی کشف و عرضه کنند.

● نقش تغذیه در سفید شدن مو

متخصصان معتقدند هر چند عامل اصلی سفید شدن مو ارثی است، اما رژیم غذایی و بیماری‌هایی همچون تیروئید و کم خونی نیز در بروز این عارضه بی‌تاثیر نیست. مطالعات نشان داده است که مصرف مواد غذایی حاوی ویتامین‌های گروه Bُ؛ همچون تخم‌مرغ، سبزیجات، سبوس گندم، جو و برنج، در پیشگیری از زود سفید شدن مو و به تاخیر انداختن آن موثر است. وجود عنصر مس در بدن نیز عاملی برای رشد، استقامت و حفظ رنگ موی سر می‌باشد. نخود‌فرنگی، قارچ، سیب‌زمینی، لوبیا، عدس و میوه‌هایی همچون: موز، سیب، گلابی و هلو حاوی مقادیر مورد نیاز بدن به عنصر مس هستند.

▪ تجربیات و یافته‌های موجود حاکی از آن است که؛ کمبود فلزاتی همچون: منگنز، روی، آهن و مس، عوامل ارثی در بیماری‌ها و افزایش گلبول‌های سفید خون، از عوامل اصلی در سفید شدن و شکنندگی موها به حساب می‌آیند.

▪ افرادی که دچار سفیدی مو هستند باید مصرف میوه‌هایی همچون: سیب، گلابی و هلو و سایر میوه‌هایی که سرشار از فلزات گوناگون به خصوص منگنز هستند را (با پوست) در برنامه غذایی خود بگنجانند.

▪ سبزیجاتی همچون: سیر، پیاز، موسیر و تره هم دارای فلز منگنز می‌باشند و به دلیل تاثیر در کاهش فشار خون و از بین بردن عوامل سدکننده جریان خون به پیاز مو، از سفید شدن موها پیشگیری می‌کنند. در میان داروهای گیاهی، جوشانده سبوس گندم و خوردن سنبل‌الطیب پخته شده نیز در حفظ رنگ مو و کاهش موهای سفید موثر است.

تاثیر خوردن روزانه یک قاشق مرباخوری از پودر سبوس برنج که با کمی شکر یا نبات ساییده شده مخلوط گردیده، قرار دادن نان جو در دستور رژیم غذایی افرادی که موهایشان سفید شده است و خوردن روزانه یک لیوان از جوشانده سبوس گندم، جو یا برنج در درمان سفیدی مو ثابت شده است.

مکیدن روزی یک دانه هلیله سیاه در طول چهل روز متوالی، استفاده از جگر و سویا نیز موثر است.

● باورهای غلط در مورد سفید شدن مو:

- برخلاف اعتقاد بسیاری از افراد، کندن موی سفید سر باعث سفید شدن سایر موها نمی‌شود، بلکه فقط همان یک تار مو سفید شده مجددا رشد می‌کند، زیرا همان‌طور که گفته شد ملانین هر ریشه جدا از دیگری است.

- هیچ رابطه‌ای بین طاسی سر و سفید شدن آن نیست (برخلاف اعتقاد گروه زیادی از مردم) و تضمینی وجود ندارد که افراد کم مو، موی سفید کمتری داشته باشند و یا برعکس.