داغ ننگ

موضوع امسال روز جهانی اسکیزوفرنی استیگما است. استیگما یا همان داغ و انگ، واژه‌ای باستانی است. در یونان باستان عامل متمایزکننده بردگان و جنایتکاران از مردم عادی بوده. انگ انواع …

موضوع امسال روز جهانی اسکیزوفرنی استیگما است. استیگما یا همان داغ و انگ، واژه‌ای باستانی است. در یونان باستان عامل متمایزکننده بردگان و جنایتکاران از مردم عادی بوده. انگ انواع مختلفی دارد از جمله انگ ناشی از نقص جسمی، انگ مرتبط با رفتار و شخصیت فرد نظیر بیکاری و بیماری روانی، انگ جنسیتی و غیره. متاسفانه درخصوص مبتلایان به بیماری‌های روانی این مساله بسیار شدید است. با وجود بار چشمگیر بیماری‌های روان‌پزشکی در دنیا و ایران، درصد ناچیزی از مبتلایان جهت درمان مراجعه می‌کنند، احتمال می‌رود ترس از انگ بیماری روانی، از بزرگ‌ترین موانع استفاده از خدمات روان‌پزشکی باشد. بیمارانی هم که مراجعه می‌کنند با خوردن برچسب بیمار روانی دچار تبعیض، پیشداوری غیرموجه از سوی دیگران، انزوا و محرومیت از بسیاری حقوق اجتماعی می‌شوند. این موضوع نه‌تنها درباره بیماران روانی شدید بستری، بلکه درباره بیماران مبتلا به بیماری خفیف که فقط به درمانگاه یا مطب به صورت سرپایی مراجعه می‌کنند، ملاحظه می‌گردد. گذشته از انگ‌گذاری اجتماعی، انگ‌گذاری درونی توسط بیماران روانی موجب احساس تحقیر و سرافکندگی در آنان، انکار بیماری و رد توصیه‌های درمانی توسط آنان می‌گردد.

این مساله موجب ایجاد یک چرخه معیوب می‌شود، در ابتدا شخص با صفت معیوبی انگ زده می‌شود، سپس تبعیض درباره او اعمال می‌گردد. این امر موجب کاهش اعتماد به نفس و ناتوانی در او می‌شود، زیرا وی دسترسی کمتری به منابع حمایت اجتماعی و مالی دارد. با تداوم چرخه، انگ، هر چه بیشتر تقویت می‌شود.

انگ‌زدایی از بیماران روانی در دستور کار اکثر سازمان‌ها و نهادهای مرتبط با سلامت قرار دارد. بنا بر اعتقاد کارشناسان یکی از راه‌های انگ‌زدایی بیماران روانی استفاده از تخت‌های بیمارستان عمومی جهت بستری بیماران روانی است. هر بیمارستان عمومی می‌تواند یک بخش روان‌پزشکی داشته باشد تا بستری این دسته از بیماران منحصر به بیمارستان‌های بزرگ روان‌پزشکی و دور از شهر نباشد.

شاید بد نباشد گاهی هم با خود فکر کنیم که فرد هیچ‌گاه خود، بیماری را انتخاب نمی‌کند، پس همان‌طور که با بیماران مبتلا به اختلالات جسمی همدردی می‌کنیم و خود را در وضعیت آنان مجسم می‌نماییم، چه خوب است که گاهی خود را در جایگاه مبتلایان به اختلالات روان‌پزشکی و خانواده آنان ببینیم. کسانی که نه‌تنها از درد بیماری رنج می‌برند و مرهمی برای آن نمی‌یابند، بلکه نگاه‌های تحقیرآمیز افراد دیگر همچون نیشتری است که زخم آنها را عمیق‌تر می‌کند.

تجربه کارکنان بخش روان‌پزشکی در بیمارستان‌ها نشان داده بیماران روانی کمتر در ملاقات‌ها گل دریافت می‌کنند در حالی که بیماران جسمی در هر ملاقات چندین دسته گل دریافت می‌کنند. شاید مردم فکر می‌کنند بیماران روانی چیزی نمی‌فهمند یا لزومی ندارد برای آنها چیزی برده شود.

بهتر است بیشتر مراقب زبان خود باشیم تا با استفاده نامناسب از کلماتی مانند دیوانه و روانی یا تیمارستان ناخواسته باعث رنجش این بیماران نشویم.