دو خواهر و یک مشکل

«لاله» ۲۷ ساله با ۱۶۵سانتی متر قد و ۹۴ کیلوگرم وزن و «لادن» ۲۱ ساله با ۱۸۰ سانتی متر قد و ۱۴۵ کیلوگرم وزن ۲ خواهر کرمانی و میهمان «میزگرد تغذیه» این هفته ما هستند «لاله» کارشناس فرش و «لادن» دانشجوی میکروبیولوژی است

«لاله» ۲۷ ساله با ۱۶۵سانتی‌متر قد و ۹۴ کیلوگرم وزن و «لادن» ۲۱ ساله با ۱۸۰ سانتی‌متر قد و ۱۴۵ کیلوگرم وزن ۲ خواهر کرمانی و میهمان «میزگرد تغذیه» این هفته ما هستند. «لاله» کارشناس فرش و «لادن» دانشجوی میکروبیولوژی است...

آنها از طریق یکی از دوستانشان که با گذاشتن بالون هم نتوانسته وزن کم کند اما با توصیه‌های متخصصان در «میزگرد تغذیه» هفته‌نامه «سلامت» تجربه موفق کاهش وزن داشته است، با این نشریه آشنا شده‌اند و تصمیم گرفته‌اند در «میزگرد تغذیه» شرکت کنند. زلزله بم یکی از تجربه‌های تلخ این ۲ خواهر است که برایشان استرس و مشکلات زیاد و خاطره‌های بدی داشته است.آنها می‌گویند: «هرچند در خانواده خودمان همه زنده ماندند اما از دست دادن عمویمان با ۲ فرزندش خیلی سخت بود.خیلی از دوستان و آشناهایمان را نیز در آن زلزله از دست دادیم که خیلی برایمان دردناک بود.» جزییات علت و روند چاقی و اضافه وزن این ۲ خواهر و توصیه متخصصان به آنها برای رسیدن به وزن مطلوب را در این میزگرد بخوانید. «سلامت» بر این باور است که مدتی بعد، وقتی برای بار دوم سراغ لاله و لادن می‌رود، این دو خواهر توانسته‌اند با اراده‌ای محکم و استفاده از توصیه‌های متخصصان «سلامت» بر اضافه‌وزن‌شان غلبه کنند. شما فکر می‌کنید آن روز جای علامت سؤال در نمودار کناری این صفحه را چگونه پر خواهیم کرد؛ چند کیلوگرم در چند ماه؟

لاله و لادن از علل و عوامل افزایش وزن‌شان می‌گویند:

رژیم غلط، کم‌تحرکی و استعداد چاقی

▪ از کی چاق شدید؟

لادن: من با وزن ۴ کیلو و ۷۰۰ گرم به دنیا آمده‌ام و از بچگی استعداد چاقی داشتم اما از اول دبستان چاق شدم.خیلی غذا می‌خوردم و رشدم زیاد بود.

لاله: من حدود ۷ سال است چاق شده‌ام.قبلا پرکاری تیرویید داشتم و لاغر بودم.بعد از درمان، چاق شدم که با رژیم غذایی وزن کم کردم اما بعد از رفتن به دانشگاه، دوباره چاق شدم. ۴ سال است که مادرم فوت کرده است و من و خواهرم دچار پرخوری عصبی شده‌ایم و خیلی زیاد غذا می‌خوریم.

▪ چاقی چه مشکلاتی برایتان ایجاد کرده است؟

لادن: ۵ سال است که وزنم به بالای ۱۲۰ کیلوگرم رسیده است و خیلی کم‌تحرک شده‌ام، احساس سنگینی می‌کنم، زیاد می‌خوابم، نمی‌‌توانم راه بروم، بالا رفتن از پله برایم خیلی سخت است و در دانشگاه در کلاس‌هایی که در طبقه دوم تشکیل می‌شوند، شرکت نمی‌‌کنم.چند سال است لباس خوب پیدا نمی‌‌کنم.در خیابان زیاد راه نمی‌‌روم چون بعضی برخوردها مرا ناراحت می‌کند و برای همین کمتر بیرون می‌روم.

لاله: لباس مناسب پیدا نمی‌‌کنم. گردن درد و کمردرد دارم به همین دلیل به فکر کاهش وزن افتاده‌ام.

▪ به جز چاقی مشکل جسمی دیگری دارید؟

لادن: نه.

لاله: در خانواده، همگی استعداد چاقی داریم. پدرم دیابت دارد. برادرم هم قبلا چاق بود اما الان با ورزش لاغر شده است.

▪ از عادت‌های خواب و خوراکتان بگویید. روزی چقدر غذا می‌خورید و چند ساعت می‌خوابید؟

لادن: تقریبا روزی ۱۲ ساعت می‌خوابم؛ عصرها ۴ ساعت می‌خوابم و شب دیرهنگام به رختخواب می‌روم و صبح تا نزدیکی ظهر خواب هستم. وقت نمی‌‌شود، صبحانه بخورم، ناهار کم اما شام مفصل می‌خورم. گاهی ۲ بار شام می‌خورم؛ یک بار سرپایی در آشپزخانه سر قابلمه غذا و یک بار با بقیه. میل شدید به شیرینی دارم و عصرها کیک و کلوچه زیاد می‌خورم. گرسنه نمی‌‌شوم اما دوست دارم غذا بخورم. تا بیکار می‌شوم، سراغ غذا می‌روم.

لاله: زیاد می‌خوابم و به خاطر خواب زیادم صبحانه نمی‌‌خورم و تا بیدار شوم باید ناهار بخورم. در وعده ناهار سیب‌زمینی، نان و کربوهیدرات زیادی می‌خوریم، حتی با برنج هم نان می‌خوریم. نان، برنج، سیب‌زمینی، ‌شیرینی، شکلات، روغن و چربی زیاد مصرف می‌کنیم. در ضمن، معمولا عصرانه می‌خوریم و شام هم دیروقت و حدود ساعت ۱۰ شب به بعد در خانه ما سرو می‌شود.

▪ با این پرخوری دچار مشکل گوارشی نمی‌‌شوید؟

لادن: نه، مشکل گوارشی ندارم.

لاله: به دلیل پرخوری دچار مشکلات گوارشی و معده درد شده‌ام و زیاد ‌نفخ می‌کنم.

▪ ورزش نمی‌‌کنید؟

لاله: قبلا ورزش می‌کردم حتی دوره شنا را هم گذرانده‌ام اما الان به خاطر چاقی نمی‌‌توانم ورزش کنم.

لادن: نه من خیلی سنگین و کم‌تحرک هستم.

▪ تا به حال وزن کم کرده‌اید؟

لاله: ۴ سال قبل وزن کم کردم اما در حدود ۲سال وزنم کم‌کم برگشت و بیشتر از قبل شد.

لادن: یکبار رژیم گرفتم و ۸ کیلوگرم کم کردم اما بعد با اینکه باز هم مراقب بودم، وزنم پایین نیامد و همین باعث شد از رژیم زده شوم و دیگر سراغ آن نروم. دوست ندارم رژیم بگیرم و از اینکه به من بگویند ناهار و شام چه بخورم، خوشم نمی‌‌آید. گاهی به عمل بای‌پس معده فکر می‌کنم اما هنوز تصمیمی در این مورد نگرفته‌ام.

● نگاه متخصص تغذیه

توصیه‌های دکتر

مسعود کیمیاگر

به سوژه‌های

«میزگرد تغذیه»

میزان غذا مهم‌تر از زمان غذاست

سلامت: این ۲ خواهر چقدر اضافه وزن دارند و برای اینکه وضعیت قابل‌قبولی داشته باشند چقدر باید وزن کم کنند؟

اگر عدد ۱۰۵ را از قدشان کم کنیم، محدوده تقریبی وزن طبیعی‌شان به دست می‌آید یعنی لاله حدود ۳۴ کیلوگرم و لادن ۷۰ کیلوگرم اضافه وزن دارد که حداقل باید ۵۰ کیلوگرم آن را کم کند.

▪ لاله و لادن زیاد نان می‌خورند و می‌گویند حتی برنج را با نان مصرف می‌کنند. خوردن زیاد نان می‌تواند علت چاقی‌شان باشد؟

نوع ماده غذایی مهم نیست، بلکه مقدار کالری دریافتی مهم است؛ یعنی اگر نان همراه برنج در حد معین (مثلا ۶ قاشق برنج و یک کف دست نان) خورده شود، چاق‌کننده نیست اما مصرف زیاد هر ماده‌ غذایی‌ای که باعث دریافت کالری اضافه شود، باعث چاقی خواهدشد بنابراین برای کاهش و کنترل وزن کل کالری دریافتی باید حساب شود.

▪ این ۲ خواهر خیلی دیر از خواب بیدار می‌شوند و فرصت صبحانه خوردن ندارند، شام هم خیلی دیر می‌خورند. برخی می‌گویند غذا خوردن بعد از ساعت ۷ شب باعث چاقی می‌شود. چنین تصوری درست است؟

نه، مهم کالری دریافتی است و ساعت و زمان غذا خوردن تاثیری در این زمینه ندارد. برخی با این تصور که تا قبل ساعت ۷ شب می‌توانند هرچه می‌خواهند بخورند و چاق نشوند، پرخوری می‌کنند در صورتی که می‌توان ساعت ۱۱ شب هم شام خورد و چاق نشد. البته لازم به ذکر است که دیر شام خوردن روی کیفیت خواب تاثیر می‌گذارد و بنابراین بهتر است بین زمان خواب و شام خوردن یک ساعت و نیم فاصله باشد تا مراحلی از هضم غذا در این فاصله انجام شود و فرد خواب راحتی داشته باشد.

▪ لادن یک بار رژیم گرفته و ۸ کیلوگرم وزن کم کرده اما بعد با وجود رعایت رژیم غذایی وزن کم نکرده و همین باعث شده است دلسرد شود و رژیم غذایی‌اش را رها کند. توصیه‌تان در این باره چیست؟

کاهش وزن صبر و حوصله می‌خواهد. گاهی سرعت کاهش وزن ‌کند می‌شود ولی نباید از ادامه مسیر منصرف شد چون این کار باعث برگشتن وزن حتی بیشتر از مقدار قبلی می‌شود. در افراد چاق که بالای ۴۰ کیلوگرم اضافه وزن دارند، روند کاهش وزن کندتر از دیگران است مثلا اگر دیگران ۸-۵ کیلوگرم در ماه وزن کم کنند، این افراد ممکن است ۲ کیلوگرم کاهش وزن در ماه داشته باشند اما باید با صبر و حوصله به طی مسیر ادامه دهند و برای کاهش وزن وقت بگذارند.

▪ یکی از دلایل دیگری که لادن رژیم نمی‌‌گیرد، این است که دوست ندارد به او بگویند ناهار و شام چه چیزی بخورد. چاره چیست؟

اگر کسی بگوید اصلا دوست ندارد هیچ آداب و قانونی را در غذا خوردن رعایت کند، مانند این است که بگوید می‌خواهد هر طور دوست دارد لباس بپوشد یا قوانین جامعه را رعایت نکند و هر طور می‌خواهد رفتار کند. بالاخره هر کاری آدابی دارد اما تجربه نشان داده است رژیم‌هایی که در آن نوع غذا برای فرد مشخص می‌‌شود، موفق نیست. در یک برنامه غذایی مناسب باید مقدار و سهم غذای فرد مشخص و در انتخاب نوع غذا آزاد گذاشته شود؛ مثلا به او بگوییم در یک وعده چند سهم نان دارد و می‌تواند معادل آن برنج، سیب‌زمینی یا ماکارونی مصرف کند یا بگوییم چند سهم گوشت دارد و می‌تواند از هر نوع گوشت، تخم مرغ یا حتی حبوبات استفاده کند. این باعث آزادی عمل فرد و تنوع غذایی و موفقیت و ادامه رژیم می‌شود.

▪ لاله بعد از درمان پرکاری تیرویید دچار کم‌کاری تیرویید و چاقی شده است. با توجه به این موضوع لازم است نکته‌ای را در غذا خوردنش رعایت کند؟

نه. افراد مبتلا به کم‌کاری تیرویید ممنوعیت و محدودیت غذایی خاصی ندارند اما تیرویید باید درست کار کند و برای درست کار کردنش باید دارو مصرف شود. در ضمن، کم‌کاری تیرویید فقط مسوول بخش کوچکی (حدود ۵ کیلوگرم) از اضافه وزن آن هم به شکل موضعی است و نمی‌‌تواند باعث ۳۴ کیلوگرم اضافه وزن شود، بنابراین باید علاوه بر مصرف دارو با رژیم غذایی و ورزش مشکل اضافه وزنشان را برطرف کنند.

▪ رشد لادن از بچگی زیاد بوده و اشتهای زیادی هم به خوردن داشته است. این مساله ممکن است علت خاصی داشته باشد؟

ما معمولا افرادی که اضافه وزن زیاد دارند برای بررسی کامل به متخصص غدد ارجاع می‌دهیم اما در بیشتر موارد این افراد مشکل پزشکی خاصی ندارند و باید با رژیم و ورزش وزن کم کنند.

▪ ۷۰ کیلوگرم اضافه وزن را می‌شود با ورزش و رژیم کم کرد یا باید سراغ راه‌هایی مانند جراحی رفت؟

بله می‌شود به شرطی که فرد با خودش کنار بیاید و تصمیم بگیرد این کار را انجام بدهد. در واقع جراحی هم نوعی مجبور کردن فرد به کم‌خوری است. افرادی که از عهده رژیم برنمی‌‌آیند، می‌توانند سراغ جراحی بروند اما تجربه نشان داده است اگر فرد اراده نداشته باشد، بعد از جراحی هم می‌تواند با خوردن شکلات و بستنی دوباره دچار اضافه وزن شود، بنابراین بهترین راه همان کنترل خود فرد بر خوردن، رعایت رژیم غذایی و ورزش است.

▪ لاله و لادن بعد از فوت مادرشان دچار پرخوری عصبی و افزایش وزن شده‌اند. به نظر شما، چطور می‌توانند این روند را کنترل کنند؟

حالت افسردگی، چاقی و پرخوری‌شان را تشدید کرده اما نباید به خاطر مصیبت‌هایی که در زندگی به افراد وارد می‌شود، سلامت را فراموش کرد. این ۲خواهر با توجه به زمینه و استعداد خانوادگی چاقی باید مقدار غذای دریافتی‌شان را کاهش دهند و با توجه به زمینه خانوادگی دیابت، حتما برای کاهش وزن اقدام کنند و به فکر سال‌های آینده زندگی‌شان باشند و بدانند چاقی زیاد در سال‌های آینده باعث ابتلای آنها به بیماری‌های مزمن می‌شود و سلامتشان را تهدید خواهد کرد.

● نگاه روان‌شناس

رژیم گرفتن انگیزه می‌خواهد

دکتر بهروز بیرشک

استاد دانشگاه علوم پزشکی تهران

به نظر می‌رسد خواهران دامغانی بعد از فوت مادرشان دچار نوعی افسردگی و حساسیت شده‌اند و برای آرام کردن خودشان به خوردن غذا پناه برده‌اند. حساسیت بیش از اندازه نیز باعث شده تا وقتی به بیرون از منزل می‌روند، از حرف‌های دیگران بیش از حد ناراحت شوند. برای حل این مشکلات لازم است با روان‌شناس مشاوره کنند و از نظر شخصیتی بررسی و مشاوره شوند و در جلسه‌های مشاوره با ارتباط مستقیم بیاموزند چطور با مشکلاتشان کنار بیایند، برای حفظ و ارتقای سلامتشان رژیم غذایی‌شان را رعایت کنند و چطور با برخوردها و رفتارهای دیگران کنار بیایند. این دو خواهر باید حتما با مراجعه به یک متخصص تغذیه برنامه غذایی‌شان را اصلاح کنند، برنامه ورزشی منظمی داشته باشند و از کمک و مشورت یک روان‌شناس بهره ببرند. اینکه این دو خواهر عزیز الان رژیم نمی‌‌گیرند و ورزش نمی‌‌کنند و کم‌تحرک‌اند، می‌تواند به دلیل نداشتن انگیزه باشد و روان‌شناس یا مشاور می‌تواند به ایجاد انگیزه در آنها کمک کند و وقتی انگیزه ایجاد شود، خودشان ادامه راه را خواهند پیمود و می‌توانند به هدفشان برسند.

● نگاه فوق‌تخصص غدد و متابولیسم

عوارض چاقی یکی دوتا نیست

دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی

عضو هیات علمی دانشگاه علوم پزشکی تهران

چاقی و اضافه وزن احتمال ابتلا به بیماری‌های مزمن و مشکلاتی مانند فشار‌خون، چربی‌خون، دیابت، بیماری‌های قلبی و عروقی و نهایتا نشانگان متابولیک که مجموع این مشکلات است، افزایش می‌دهد و سلامت فرد را تهدید می‌کند. یکی دیگر از مشکلاتی که اضافه وزن ایجاد می‌کند، فشار زیاد و آسیب مفاصلی (مانند مفصل زانو) است که دائم تحت فشار هستند. بهتر است این خانم‌ها هرچه سریع‌تر برای کاهش وزن اقدام کنند و با تمهیدات درمانی وزنشان را به حد طبیعی برسانند. افرادی که اضافه وزن زیادی دارند، شاخص توده بدنی‌شان بالای ۴۰ است و یکی از عوامل خطر مانند فشار‌خون بالا یا دیابت دارند و در کاهش وزن با رژیم غذایی موفق نبوده‌اند، می‌توانند از روش‌های جراحی برای کنترل وزن کمک بگیرند.البته اگر این افراد بتوانند ۷ تا ۱۰درصد وزنشان را کم کنند، موفق شده‌اند. روش‌های مختلف جراحی برای درمان چاقی از جمله بای‌پس معده و

کم کردن حجم معده وجود دارد که باعث می‌شود فرد بتواند مقدار قابل‌توجهی وزن کم کند و از زیان‌ها و عوارض چاقی نجات پیدا کند اما متاسفانه در کشور ما خیلی کم از این روش‌ها استفاده می‌شود. یکی از عوارض درمان پرکاری تیرویید چاقی است. گاهی افراد بعد از درمان پرکاری تیرویید و دریافت ید رادیواکتیو و دارو دچار کم‌کاری تیرویید می‌شوند و کم‌کاری تیرویید می‌تواند باعث چاقی شود. البته این مشکل با دارو قابل‌کنترل است و خانم لاله باید مرتب دارو مصرف کنند.

● نگاه فوق‌تخصص گوارش و کبد

تند غذا خوردن باعث نفخ می‌شود

دکتر شهرام آگاه

دانشیار دانشگاه علوم پزشکی تهران

علت مشکل لاله دامغانی که بر اثر پرخوری دچار معده‌درد می‌شود و زیاد نفخ می‌کند، می‌تواند زخم یا التهاب دستگاه گوارش باشد که باعث پرخوری هم می‌شود. بیمارانی که دچار زخم یا التهاب اثنی‌عشر هستند، به دلیل اینکه با خوردن، دردشان کاهش پیدا می‌کند، ناخواسته به پرخوری روی می‌آورند. پس اگر فردی هنگام گرسنگی احساس درد می‌کند و با خوردن موادغذایی این درد از بین می‌رود، احتمالا به زخم یا التهاب دستگاه گوارش مبتلاست و از آنجا که پرخوری باعث چاقی می‌شود، باید علت زمینه‌ای را درمان کرد. برخی افراد هم وقتی عصبی می‌شوند، شروع به پرخوری می‌کنند ولی به طور طبیعی وقتی معده‌شان بیش از گنجایش پر شود، دچار درد خواهدشد.

در افرادی که معده‌شان حساس است، خوردن یک یا دو لقمه بیشتر ممکن است باعث احساس درد در این عضو شود. از سوی دیگر، وقتی فرد خیلی سریع غذا بخورد، ممکن است مقدار زیادی هوا نیز وارد معده‌اش شود که باعث نفخ خواهدشد. در یک فرد سالم، بعضی از ترکیب‌ها مانند قندهای موجود در حبوبات قابل‌هضم نیستند یا به سختی هضم می‌شوند. بیشتر فیبرهای غذایی نیز در عین حال که فواید زیادی برای دستگاه گوارش دارند، قابل‌هضم نیستند و در معده گاز و نفخ تولید می‌کنند. برای کسانی که زیاد نفخ می‌کنند انجام آزمایش کامل مدفوع ضروری است. آنها نباید تند غذا بخورند و باید غذا را به خوبی بجوند، در تهیه غذاها از نخود و لوبیا و موادغذایی نفاخ استفاده نکنند و برخی آزمون‌های تشخیصی مانند آزمون تنفسی هیدروژن که یک آزمون غیرتهاجمی ‌است، انجام دهند تا مشکلات احتمالی دستگاه گوارششان تشخیص داده شود.

فرزانه فولادبند

«میزگرد تغذیه» درباره مشکل لاله و لادن دامغانی با حضور دکتر مسعود کیمیاگر متخصص تغذیه و رژیم‌درمانی دکتر محمدرضا مهاجر تهرانی فوق‌تخصص غدد و متابولیسم دکتر بهروز بیرشک روان‌شناس