اگزما چیست

با توجه به شیوع اگزما در فصل بهار, از خانم دکتر «سیمین ابراهیم زاده» متخصص پوست و مو سوالاتی کردیم تا با این بیماری پوستی بیشتر آشنا شویم

با توجه به شیوع اگزما در فصل بهار، از خانم دکتر «سیمین ابراهیم‌زاده» متخصص پوست و مو سوالاتی کردیم تا با این بیماری پوستی بیشتر آشنا شویم.

● اگزما چیست؟

اگزما یا درماتیت (Dermatitis or Eczema) به التهاب پوستی گفته می‌شود که در بیشتر موارد علت ایجاد آن نامشخص می‌باشد.

جز درماتیت تماسی که می‌توان علت را در پاره‌ای موارد مشخص نمود بیشتر علل ایجاد اگزما نامشخص باقی می‌ماند.

● علائم این بیماری چیست؟

در مجموع قرمزی، ادم و تاول‌های ریز (وزیکول) از خصوصیات کلینیکی تمام بثورات حاد اگزمایی است. وقتی ضایعات «تحت حاد» می‌شوند، بتدریج فروکش می‌کنند و در موارد مزمن، ضایعات، خشک شده و ضخامت پوست افزایش می‌یابد، خطوط پوست برجسته می‌گردد و میزان رنگدانه پوست افزایش می‌یابد. در نواحی که اگزما وجود دارد پوست تیره‌تر می‌شود.

خارش و سوزش در تمام مراحل بثورات دیده می‌شود (در مراحل حاد، تحت حاد و مزمن) که باعث خراشیدگی و در نتیجه عفونت باکتریال ثانویه می‌شود.

● انواع اگزما کدام‌اند؟

سه نوع از انواع اگزما شامل اگزمای تماسی، اتوپیک و سبورئیک درماتیت می‌باشد که تا حدودی عوامل خارجی در تشدید و تضعیف آن موثر است.

اگزما یا درماتیت تماسی به دو دسته تقسیم می‌شود:

۱) آن دسته از اگزماهای تماسی که در تماس اول با مواد ایجاد می‌شوند و در تمام افراد ضایعات اولیه آن به یک شکل ظاهر می‌شوند. این مواد شامل برخی مواد شیمیایی مثل اسیدها و الکالین‌ها است که باعث ایجاد تاول و ادم (ورم) در ناحیه تماس می‌گردد. علائم شبیه یک سوختگی می‌باشد اما در تماس مکرر و طولانی مدت با یک ماده تحریک کننده ضعیف‌تر (مثل مواد شوینده و حلال‌ها) یک اگزمای تدریجی در افراد ایجاد می‌کند که به صورت خشکی و افزایش ضخامت پوست، التهاب مزمن و خارش بوده و در نتیجه عفونت ثانویه بروز می‌کند.

در این نوع درماتیت، علائم معمولا در محل تماس با مواد ایجاد می‌شود (بیشتر دست‌ها یا اندامی که در تماس با مواد است).

۲) در نوع دوم، درماتیت تماسی که نوعی افزایش حساسیت تاخیری است به وسیله آلرژن‌ها و تحریک‌کننده‌ها ایجاد می‌شود و ممکن است در تماس اول با ماده تغییری رخ ندهد بلکه پس از هفته‌ها یا سالها و بعد از تماس با مواد تحریک‌کننده ایجاد شود یعنی در تماس‌ها، ابتدا افراد حساس شده و تماس مجدد با این مواد، در عرض۴۸ ساعت باعث ایجاد اگزما می‌شود (مثل نیکل در اشیای بدلی و پارافین آمین موجود در رنگ موها و لباس‌ها و برخی پتوها و چرم‌ها«مواد چرمی»).

در این‌گونه موارد فرد می‌پرسد که من مدت‌ها از این مواد استفاده می‌کردم، پس چرا اکنون دچار ضایعه شده‌ام؟ این همان افزایش حساسیت تاخیری است.

از مواد دیگر می‌توان به موارد زیر اشاره نمود:

▪ مواد پلاستیکی، اسپری‌های مو که ممکن است سبب ادم پلک‌ها شوند.

▪ رژلب‌ها (که بیشتر لب تحتانی را تحریک می‌کنند).

▪ لاک‌های ناخن و پاک‌کننده‌های لاک (که ممکن است در اثر تماس ناخن با صورت، منجر به ایجاد التهاب در صورت گردند.

کرم‌های بی‌رنگ‌کننده که بیشتر در افراد با پوست تیره باعث تحریک می‌شود؛ در ابتدا باعث کمی بی‌رنگ شدن پوست و بتدریج باعث ایجاد التهاب و ▪ بثورات و متعاقب آن، خود این مواد باعث افزایش رنگدانه در پوست می‌شود.

▪ داروها مثل انواع قطره‌های چشمی که از گروه «سولفانامیدها» هستند.

▪ بی‌حس‌کننده‌های موضعی.

▪ برخی آنتی بیوتیک‌های موضعی مثل نئومایسین.

▪ گیاهان و سبزیجاتی مثل کرفس، گوجه‌فرنگی، پوست پرتقال، سیر، پیاز و مواد دیگر مثل انبه.

▪ تماس با چوب در افرادی که در جنگل یا صنایع چوب‌سازی کار می‌کنند.

● مدت و شدت ضایعات به چه چیزی بستگی دارد؟

به دفعات و میزان تماس با مواد و همچنین به میزان حساسیت خود فرد و تکرار تماس که به مزمن شدن ضایعات منجر می‌شود، بستگی دارد.

● مهم‌ترین نکته در درمان اگزمای تماسی کدام است؟

مهم‌ترین مساله یافتن ماده‌ای است که حساسیت ایجاد می‌کند و باید از آن پرهیز نمود. برای رفع التهاب در موارد حاد و تحت حاد بیماری، استفاده از ضدالتهاب‌های استروئیدی که توسط متخصص پوست توصیه می‌شود سودمند است. همچنین استفاده از مرطوب‌کننده‌های مناسب (که خود باعث تحریک و اگزما نشوند) در تمامی مراحل درمان مفید می‌باشد.

● اگزمای سبورئیک چیست؟

اگزمایی است که در فصول سرد سال تشدید می‌شود، بیشتر به صورت مزمن بوده و همراه با قرمزی و پوسته‌های چرب (در مناطقی از پوست بدن که چرب می‌باشد) ظاهر می‌شود. در سنین بلوغ و میانسالی بیشتر ایجاد می‌شود.

● در چه گروهی بیشتر دیده می‌شود و عوامل مستعدکننده آن کدام اند؟

اگزمای سبورئیک در مردان بیشتر از زنان شایع است و همراه با عفونت دستگاه تنفسی و عواملی مثل چاقی، بیماری‌های ناتوان‌کننده، رژیم حاوی کربوهیدرات و چربی زیاد تشدید می‌شود. در بیماران مستعد به آکنه نیز بیشتر دیده می‌شود.

● علائم این نوع اگزما کدام‌اند و در چه نواحی بیشتر دیده می‌شود؟

بیشتر نواحی پوشیده از مو، صورت، اطراف گوش‌ها، کانال گوش، بین دو سینه، کتف، کشاله ران و زیربغل را درگیر می‌کند.

در سه پوسته‌های چرب و شوره، همراه با قرمزی و خارش وجود دارد که به نواحی اطراف گوش و کانال گوش هم کشیده می‌شود.

در ناحیه صورت؛ گونه‌ها، کناره بینی، ابروها و نواحی ریش درگیر است و با افزایش چربی پوست و قرمزی، پوسته های چرب دیده می‌شود.

● دوره بیماری چه مدت است و عوامل تشدیدکننده کدام‌اند؟

دوره بیماری، مزمن و عودکننده است، همراه با افسردگی و استرس افزایش می‌یابد و بخار آب و سونا باعث تشدید اگزمای بیماران می‌شود.

بیماران پس از حمام احساس خشکی شدید پوست و کشیدگی پوست کرده ولی چرب کردن پوست این خشکی را رفع نمی‌کند. خارش نیز وجود دارد.

در نوزادان از بدو تولد، پوسته‌های چرب چسبیده به سر و قرمزی گونه‌ها دیده می‌شود.

● درمان این بیماری چیست؟

به طور کلی کم کردن ترشح چربی و در نوزادان شستشوی مرتب سر و صورت با شامپوهای مناسب راه درمانی می‌باشد.

مصرف لوسیون‌ها و شامپوهای مناسب پوست‌های چرب که توسط متخصص پوست تجویز می‌شود جهت درمان افراد بزرگسال مناسب است.

فقط این نکته باید یادآوری شود که؛ این اگزما عودکننده و مزمن می‌باشد و ممکن است همراه با استرس شوره سر تشدید یابد.

قارچ‌ها روی پوسته‌های چرب این بیماران رشد کرده و از این جهت درمان‌های ضد قارچ موضعی در این بیماران کارساز می‌باشد.

● اگزمای اتوپیک چیست؟

نوعی از اگزماست که بیشتر در افراد با سابقه فامیلی بیماری‌های آلرژیک مثل آسم، تب یونجه و کهیر ایجاد می‌شود. ۷۰ درصد بیماران مبتلا به درماتیت اتوپیک سابقه این بیماری را در افراد فامیل خود ذکر می‌کنند. این نوع اگزما، در هر دو جنس دیده می‌شود.

● علائم آن کدام‌اند؟

پوست افراد مستعد به این اگزما خشک و تحریک‌پذیر بوده و وقتی روی پوست این افراد خراشی سطحی ایجاد کنیم ابتدا آن محل سفید شده و سپس یک خط قرمز به جای می‌ماند.

● چه عاملی در تشدید این بیماری نقش دارد؟

آب و هوا در تشدید این بیماری موثر است به طوری که در فصل بهار و پاییز بیماری این افراد تشدید می‌شود.

● آیا علائم این بیماری در افراد مختلف متفاوت است؟

این بیماری در دوره‌های مختلف زندگی به صور مختلف خود را نشان می‌دهد.

به طور معمول در شیرخواران پس از ۴ ماهگی به صورت قرمزی صورت، پیشانی، گونه‌ها، قسمت پایین چانه و ناحیه سر بروز می‌کند، ولی اطراف دهان مبتلا نمی‌شود. در موقع تولد اگزما دیده نمی‌شود. بثورات قرمز ظریف بتدریج آبدار شده، سپس روی آن‌ها دلمه‌های کوچک می‌بندد و ممکن است ضایعات به قسمت بالا تنه و ناحیه باسن و اندام‌ها گسترش یابد. خارش شدید بوده و در خواب شیرخوار اختلال ایجاد می‌کند. این اگزما هنگام دندان درآوردن کودک و عفونت‌های تنفسی تشدید می‌شود.

▪ دوران کودکی: این نوع اگزما همزمان با رشد کودک، به قسمت‌هایی از بدن مثل چین‌های آرنج، زانو و مچ دست و پا محدود می‌شود. ابتدا ضایعات قرمز رنگ و خارش‌دار بوده و بعد به صورت خشکی پوست ظاهر می‌شوند و در اثر خارش، پوست ضخیم می‌شود. در موارد مزمن، پوست ناحیه مبتلا تیره و چرمی شکل می‌شود.

▪ در افراد بزرگسال: اگزما در نواحی پیشانی و پلک‌ها، اطراف گردن و مچ دست و پا وجود دارد. این افراد مستعد ابتلا به عفونت‌های پوستی و کاتاراکت (آب مروارید) می‌باشند.

جهت درمان این افراد، درمان عفونت‌های تنفسی و عفونت‌های ثانویه باکتریال پوستی و درمان خشکی پوست از اهمیت برخوردار است.

یمین ابراهیم‌زاده

متخصص پوست و مو

عضو انمن بین‌المللی متخصصین پوست