موج مکزیکی در شبکه سلامت

بیماری دیگر فاجعه اقتصادی نیست

در تعدادی از کشورهای ثروتمند، هنوز داشتن سیستم سلامت همگانی رایگان یک آرزوی دور و دست‌نیافتنی است. اما در سال جاری در مکزیک این سیستم کم و بیش به صورت یک واقعیت تحقق‌یافته است.

تاکنون داشتن بیمه درمانی مشروط به داشتن کار و درآمد بوده ‌است که حدود نیمی از جمعیت مکزیک از آن بی‌بهره بوده و تنها از مراقبت‌های درمانی بسیار پایه‌ای و اولیه استفاده می‌کردند؛ اما از سال ۲۰۰۴ اجرای برنامه‌ای موسوم به بیمه عمومی [۱]به صورت تدریجی در سراسر کشور آغاز شده‌ است تا خدمات بهتری به افراد فاقد بیمه‌های وابسته به کار ارائه کند. در حال حاضر اکثریت قریب به اتفاق جمعیت مکزیک تحت پوشش این بیمه قرار دارند که بنا به اظهارنظر مجله بریتانیایی پزشکی لنست [۲]، «یک دستاورد قابل توجه» برای مکزیک است.

دولت برای اینکه افراد بدون بیمه را تحت پوشش قرار دهد، سهم مخارج بخش بهداشت و درمان را از حدود ۵ درصد تولید ناخالص داخلی در اوایل قرن بیستم به حدود ۶/۵ درصد در سال ۲۰۱۲ رسانده ‌است که البته هنوز پایین‌تر از بسیاری از کشورهای ثروتمند است. بیش از ۲۰۰ بیمارستان جدید و حدود ۲۰۰۰ کلینیک تاسیس شده‌اند و بیش از هزاران کلینیک و بیمارستان در دست احداث هستند. همچنین نسبت دکتر به بیمار به بیش از نصف رسیده‌ است.

مکزیکی‌ها در بسیاری از شاخص‌های سلامت به موفقیت‌های چشمگیری دست‌ یافته‌اند. از سال ۲۰۰۸ یعنی زمانی که طرح بیمه عمومی واکسیناسیون علیه روتاویروس (یکی از عوامل متداول اسهال) را شروع کرد، مرگ‌های ناشی از بیماری اسهال حدود ۶۰ درصد کاهش یافت. همچنین زمانی که برای درمان سرطان در کودکان اقدام به پرداخت کمک هزینه کرد، نرخ زنده ماندن بیماران از سه نفر در ۱۰ نفر به هفت نفر از ۱۰ نفر افزایش یافت. در گذشته نزدیک به یک سوم از زنان مبتلا به سرطان سینه مجبور بودند به دلیل دشواری‌های اقتصادی درمان خود را رها کنند. اما از سال ۲۰۰۸ زمانی که درمان رایگان ارائه شد، تقریبا هیچ یک از این زنان درمان خود را رها نمی‌کنند.

سیستم بیمه عمومی، افراد را از مشقت و رنج دیگری به نام فقر نجات داده‌ است. در گذشته برخی هزینه‌های درمانی توسط بیمارستان‌های ایالتی پوشش داده نمی‌شد، به همین دلیل نیمی از جمعیت فقیرتر مکزیک مجبور بودند مبالغ بالایی را هزینه کنند.

به این‌ترتیب میلیون‌ها خانوار به خاطر بیماری ورشکست می‌شدند. خولیو فرنک [۳] وزیر سابق بهداشت و درمان در مکزیک که شاهد اجرای برنامه بیمه عمومی در سال ۲۰۰۸ بوده‌ است و در حال حاضر رییس بخش سلامت عمومی در دانشگاه‌هاروارد است، خانواده‌ای را در مکزیک به یاد می‌آورد که مادر خانواده به عمل سزارین نیاز داشت و فرزند متولد شده به دلیل نارسایی دو هفته را در بیمارستان تحت مراقبت سپری کرد.

این فرزند زنده ماند؛ اما پدر خانواده مجبور شد برای تامین هزینه‌های درمانی، دام و ابزارآلات کار خود را بفروشد و در نهایت پسر بزرگ‌تر این خانواده مدرسه را به دلیل مشکلات اقتصادی ترک کرد. همچنین آقای فرانک در جای دیگری می‌گوید که «افراد مجبور بودند که دارایی‌های مولد خود را به پول نقد تبدیل کنند و این امر موجب انتقال فقر از نسلی به نسل بعد می‌شد» تا اواخر سال ۱۹۹۰ نزدیک به ۷ درصد خانواده‌ها به دلیل نیازمندی به خدمات اورژانسی پزشکی به زیر خط فقر کشیده می‌شدند. این نرخ در سال ۲۰۱۲ به حدود ۳ درصد کاهش یافته‌ است.

طرح بیمه عمومی هنوز نیاز به کار دارد. کیفیت ارائه این خدمات یکسان و یکپارچه نیست و افراد در نقاط دوردست باید مسافت زیادی را برای رسیدن به پزشک طی کنند. آقای فرانک تخمین می‌زند که حدود ۵ درصد جمعیت مکزیک هنوز تحت پوشش این بیمه قرار ندارند. همچنین موقعیت‌های درمانی وجود دارد که هنوز تحت پوشش این بیمه نیستند. کمبود دکترهای متخصص از مسائل دیگر در این طرح است که موجب شده تعدادی از کلینیک‌های روستایی توسط دانشجویان اداره ‌شوند.

از سوی دیگر اختلافات بزرگی در سطح مناطق در این برنامه وجود دارد. نزدیک به ۹۰ درصد از هزینه‌هایی که برای برنامه بیمه عمومی صرف می‌شود توسط دولت‌های ایالتی هزینه می‌شود که اثربخشی آن در ‌هاله‌ای از ابهام قرار دارد. «ما نیاز داریم که بر پاسخگویی بیشتر تاکید کنیم.» این موضوعی است که مسوول‌ سلامت در مکزیک به آن معترف است. تعدادی از ایالت‌ها قیمتی بالاتر از ارزش بازار برای خرید بعضی از داروها پرداختند. این امر دولت فدرال را مجبور کرد تا برای داروها سقف قیمتی تعیین ‌کند. همچنین گزارش‌هایی از پزشکان متخلف رسیده است که بیماران را فریب می‌دهند و از آنها هزینه‌هایی در ازای درمان‌های رایگان دریافت می‌کنند. دولت یک سیستم تایید صلاحیت برای کلینیک‌ها طراحی کرده‌ است؛ اما در مناطق روستایی این سیستم به صورت مناسب سازماندهی نشده‌ است و این یکی از دلایلی است که همچنان نرخ مرگ‌و‌میر نوزادان در مکزیک بالا است.

موفقیت در درمان بیماری‌های مسری باعث پدید آمدن مشکلات جدیدی شده‌ است. در حال حاضر بزرگ‌ترین عامل مرگ در مکزیک دیابت است که ناشی از رژیم غذایی قندی و سبک زندگی بدون تحرک است. مکزیکی‌ها یکی از چاق‌ترین مردم جهان هستند. ۷۵ درصد جمعیت مکزیک اضافه‌وزن دارند که این کشور را از این لحاظ در مقامی بالاتر از ایالات متحده قرار داده است. یک سوم زنان مکزیک از چاقی رنج می‌برند که این نرخ دو برابر میانگین چاقی زنان در کشورهای عضو سازمان همکاری اقتصادی و توسعه [۴] است. مکزیک همچنین بالاترین میزان سرانه مصرف کوکاکولا در جهان را داراست. بر اساس آمارهای یک سازمان مدنی در مناطق روستایی مکزیک از هر ۱۰ کودک، ۷ نفر به همراه صبحانه از نوشابه‌های گازدار استفاده می‌کنند. وسایل ورزش عمومی در مکزیک بسیار کمیاب هستند و این مساله‌ می‌تواند عدم موفقیت مکزیک در المپیک امسال و کسب رتبه سی ونهم جهان را توجیه کند. رده‌ای که کشوری مانند گرجستان با جمعیتی بسیار کمتر از مکزیک نیز به آن دست یافت. مراقبت‌های بهداشتی احتمالا با سرعت زیادی گسترش خواهد یافت؛ اما همچنان در میانه راه قرار دارد.

مترجم: مینا خرم

پاورقی:

۱- Seguro Popular (Popular Insurance)

۲- Lancet

۳- Julio Frenk

۴- OECD