مهارت جدیدی که باید آموخت

قطعا یکی از تحولات امروز جامعه بشری, سرعت شگرف پیشرفت و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات ICT در بستر رسانه های دیجیتال است که نقش و ساختار جامعه را به طور ویژه ای دچار دگرگونی کرده و در اشکال مختلف به ایجاد ارزش های گوناگون فرهنگی, اجتماعی و اقتصادی می پردازد سازمان های مجازی و دیجیتال مرزها را شکسته و همگان را در برابر عرصه ای جدید قرار داده اند

قطعا یکی از تحولات امروز جامعه بشری، سرعت شگرف پیشرفت و توسعه فناوری اطلاعات و ارتباطات (ICT) در بستر رسانه‌های دیجیتال است که نقش و ساختار جامعه را به‌طور ویژه‌ای دچار دگرگونی کرده و در اشکال مختلف به ایجاد ارزش‌های گوناگون فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی می‌پردازد. سازمان‌های مجازی و دیجیتال مرزها را شکسته و همگان را در برابر عرصه‌ای جدید قرار داده‌اند.

در عین حال سرعت ورود این ابزارها به زندگی انسان لزوم توجه جدی به شناخت این حوزه را مضاعف کرده است. صرف‌نظر از مسائل زیرساختی و فنی در حوزه بهره‌گیری جوامع مختلف از ظرفیت‌های نوین عصر دیجیتال، باید دانست که سواد بهره‌مندی از این فرصت فوق‌العاده از اهمیت بیشتری برخوردار است.

بررسی‌های مختلف نشان می‌دهد که بخش زیادی از طرح‌های مرتبط با فناوری اطلاعات و ارتباطات به شکل شایسته مورد استفاده قرار نمی‌گیرد و عمده دلیل آن دارا نبودن مهارت و دانش استفاده از این فناوری‌ها از سوی مردم است.

لذا می‌توان گفت برای یک زندگی راحت و خوب در جامعه امروزی باید رابطه بین مولفه‌های مختلف از جمله سطح و تنوع سواد مورد نیاز در هر جامعه را شناخت.

اما منظور از سواد چیست؟ توانایی استفاده از اطلاعات برای کارکرد، موفقیت و به فعلیت رساندن دانش و توانایی‌های بالقوه در جامعه، سواد خوانده می‌شود. البته هر سوادی مبتنی بر نگرش‌ها و مهارت انجام هرکار است.

شاید بتوان سواد دیجیتال را در یک تعریف دیگر فهم متکی بر دانش و مهارت برای شناخت و بهره‌برداری از فناوری‌های نوین ارتباطی عنوان کرد.

سواد دیجیتال به فراگیرانش می‌آموزد چگونه از ظرفیت‌های دیجیتال کمک گرفته و به گونه‌ای هوشمند و مفید از آنها بهره‌مند شوند.

سواد دیجیتال را باید نوعی نگرش و بینش دانست که در کنار فراگیری مجموعه‌ای متنوع از مهارت‌های مرتبط، برای تعمیق آن باید قابلیت‌های شناختی مانند تفکر انتقادی و تحلیلی را نیز تقویت کرد.

بحث درباره سواد دیجیتال پاسخ به پرسش چرایی و چگونگی تغییرات ایجاد شده در زندگی افراد در پی استفاده از فناوری‌های ارتباطی و اطلاعاتی است.

سواد دیجیتال به دنبال یافتن بهترین روش برای درک تحولات و اتخاذ بهترین مسیر تعامل در مواجهه با این تحولات است.

همچنین دسترسی و بهره‌مندی یک جامعه از سواد دیجیتال، مقدمه لازم تحقق دولت الکترونیک است. توضیح این‌که وقتی قرار می‌شود خدمات عمومی و تجاری به صورت برخط ارائه شود، برای بهره‌مندی از این خدمات، سواد دیجیتال به یک مهارت ضروری برای تعامل تبدیل می‌شود.

از سوی دیگر، یکی از موانع تحقق کامل خدمات دولت الکترونیک، ناآشنایی با ICT، نداشتن دسترسی، کمبود آموزش و نگرانی بابت امنیت و محرمانه بودن اطلاعات است. برای رفع نگرانی شهروندان در این خصوص هم هیچ راهکاری بهتر از فراگیری سواد دیجیتال نمی‌توان ارائه کرد.

درک نیاز به سواد دیجیتال و شناخت و تعریف دقیق آن و همچنین توانایی انتقال و ارائه این سواد به افراد جامعه از طریق قالب‌ها و رسانه‌های مناسب از جمله مهم‌ترین اولویت‌ها در مسیر فراگیر کردن سواد دیجیتال است.

به نظر می‌رسد ارتقای سطح سواد دیجیتال همچنین می‌تواند علاوه بر ایجاد بستر مناسب برای سرمایه‌گذاری داخلی و خارجی در محیط‌های جدید و افزایش رشد فرهنگی و اقتصادی، به فراهم‌سازی فرصت‌های خلاقانه کمک شایانی کند.

توجیه قابل توجه دیگر برای توجه جدی به سواد دیجیتال، سرعت پیشرفت فناوری‌های جدید به‌دلیل ماهیت آنهاست که می‌تواند باعث شکاف دیجیتالی در جوامع شود.

دلیل عمده ایجاد این شکاف، محرومیت بعضی گروه‌های جامعه از آگاهی و مهارت مورد نیاز برای بهره‌مندی از فضای دیجیتال است.

البته یکی از چالش‌های پیش‌روی فناوری‌های جدید و رسانه‌های دیجیتال، مقاومت پیدا و پنهان مدیران است. برخی سواد دیجیتال را به عنوان یکی از چالش‌های مدیریت در عصر جدید عنوان می‌کنند.

سواد دیجیتال دارای دو جزء اصلی و مهم است که عبارتند از:

۱) سواد کار با اطلاعات یعنی دانش بهره‌گیری و تجزیه و تحلیل اطلاعات.

۲) سواد کار با تجهیزات دیجیتال مانند رایانه و اینترنت. ناتوانی مدیران در این دو نوع سواد اطلاعاتی که در کنار هم سواد دیجیتال را شکل می‌دهد، دلیل اصلی مقاومت آنهاست لذا قبل از هرچیز به نظر می‌رسد ابتدا باید این مقاومت شکسته و آموزش‌های لازم برای ارتقای سواد دیجیتال مدیران اندیشیده شود.

مهدی قمصریان

شورای اطلاع‌رسانی دولت