رهبران جدید, تنش هایی قدیمی

نگاهی به تغییر در روابط دو جانبه روسیه و آمریکا

«رئیس جمهور جدید روسیه در حالی به قدرت رسیده است که قول داده تا روابط میان مسکو ـ واشنگتن را که در دوره ریاست جمهوری ولادیمیر پوتین به شدت پرتنش بود، بهبود بخشد. در همین حال تمامی کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۸ آمریکا نیزاعلام کرده اند در صورتی که به کاخ سفید راه یابند در سیاست خارجی آمریکا در قبال روسیه تجدید نظر می کنند.» به گزارش ایسنا روزنامه آمریکایی هرالد تریبیون در گزارشی درباره روابط آمریکا و روسیه پس از روی کار آمدن دیمیتری مدودف نوشته است: «هنوز نیز گمانه زنی ها در مورد بهبود روابط میان آمریکا - روسیه ادامه دارد. کارشناسان سیاسی معتقدند که هنوز به طور دقیق نمی توان گفت که با تغییر روسای جمهور دو کشور روابط میان مسکو - واشنگتن در چه سطحی ادامه خواهد یافت. تعداد اندکی از تحلیلگران روسی در واشنگتن معتقدند که دیمیتری مدودف، رئیس جمهور جدید روسیه از قدرت لازم برای اعلام نظر شخصی خود برای بهبود روابط میان کاخ سفید - کرملین برخوردار است. باراک اوباما، جان مک کین و هیلاری کلینتون هر سه قول داده اند که در صورت انتخاب به عنوان رئیس جمهور جدید آمریکا نسبت به جورج بوش، رئیس جمهور فعلی این کشور همکاری های بیشتری با دیگر کشورهای جهان داشته باشند. این موضوع تا حدودی نشان می دهد که هر سه کاندیدای این انتخابات بعید است نگرش تلافی جویانه در قبال کرملین اتخاذ کنند. لئون ارون، مدیر مؤسسه مطالعات روسی در آمریکا می گوید: به خاطر سرکوب مخالفان، محدودیت در آزادی های بیان و حقوق مدنی هر سه کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۸ آمریکا دیدگاه بدبینانه ای نسبت به دولت کرملین دارند. درست است که این سه کاندیدا اعلام نکرده اند نگرش تلافی جویانه در قبال مسکو اتخاذ خواهند کرد اما به نظر می رسد دولت آینده آمریکا از کرملین انتقادهای بیشتری کند.»

این گزارش می افزاید: «گمانه زنی ها در مورد چشم انداز اعمال اصلاحات در روسیه تحت قدرت مدودف به گونه ای است که اکثر کارشناسان معتقدند که مدودف هیچ اختیاری برای اعمال این اصلاحات از خود ندارد. دیوید کرامر، معاون وزیر خارجه آمریکا در امور دموکراسی می گوید: پوتین قصد ندارد پس از کناره گیری از قدرت یک سیاستمدارعادی باشد. نشانه های واقعی وجود دارد که پوتین همچنان با نفوذترین و فعالترین سیاستمدار کرملین است. رندی استانمان، مشاور جان مک کین نیز در این مورد ابراز تردید کرده که مدودف بتواند اقدام جدی در بهبود روابط آمریکا - روسیه بکند. وی می گوید: جان مک کین امیدوار است تا شاهد اعمال تغییراتی در سیاست های کرملین باشیم اما آنچه به نظر می رسد این موضوع است که مدودف توانایی بهبود این روابط را ندارد چون فردی مقتدر به او دستور می دهد و او از کس دیگری خط می گیرد. روابط پوتین - بوش به گرمی آغاز شد. پس از اولین نشست شان در ژوئن ،۲۰۰۱ بوش اعلام کرد که وی به چشمان پوتین به دقت نگاه کرده و او را فردی مقتدر و دوست داشتنی می پندارد. حمایت های پوتین از آمریکا پس از حوادث ۱۱ سپتامبر ۲۰۰۱ نیز افزایش یافت. اما این روابط پس از آنکه آمریکا اعلام کرد روسیه مستبدانه رفتار می کند، با تنش همراه شد. همچنین مخالفت کرملین با جنگ عراق، موضوع استقلال کوزوو و اختلاف شدید روسیه و آمریکا بر سر طرح سامانه دفاع موشکی واشنگتن در اروپا بر مناقشه میان دو کشور افزود اما در این مقطع زمانی در نشانه ای از بهبود روابط میان دو کشور، دولت بوش اخیرا توافق نامه همکاری های هسته ای غیر نظامی با روسیه منعقد کرد. اما این توافق نامه با مخالفت های قانونگذاران آمریکایی همراه بوده است. این قانونگذاران آمریکایی معتقدند که زمان آن فرا نرسیده است که واشنگتن با روسیه تحت رهبری غیر مستقیم پوتین همکاری هسته ای داشته باشد.» هرالد نوشته است: «در میان کاندیداهای انتخابات ریاست جمهوری ۲۰۰۸ آمریکا نشانه هایی از نگرش های ضد پوتین دیده می شود. یکی از این کاندیداها که به شدت منتقد کرملین است جان مک کین است. وی پیشتر پیشنهاد کرد که برای تنبیه مسکو به خاطر سرکوب مخالفان و اعمال محدودیت ها در رسانه های این کشور روسیه از گروه هشت اخراج شود. مک کین در یکی از سخنرانی های انتخاباتی اش با استناد به حرف بوش در مورد پوتین به تمسخر گفت: من هم به چشمان پوتین نگاه کردم و سه حرف کا.گ.ب را دیدم! هیلاری کلینتون نیز تا حدودی رویه مک کین را در پیش گرفته است. وی در یکی از سخنرانی هایش اظهار داشت: به بوش گفتم که پوتین مامور ک.گ.ب بوده یعنی فردی است که وجدان ندارد. اوباما نیز در این زمینه محتاط تر از دو کاندیدای دیگر انتخابات ریاست جمهوری آمریکا بوده است. مایکل مک فاول، استاد علوم سیاسی دانشگاه استانفورد می گوید: اوباما به منزوی کردن روسیه اعتقاد ندارد و به گسترش همکاری ها با مسکو معتقد است؛ به ویژه در زمینه کاهش ذخایر هسته ای دو کشور. این استاد دانشگاه می گوید: فکر نمی کنم اوباما به خاطر پیش گرفتن این رویه در برابر انتقادها خجالت زده شود. وی افزود: بوش معتقد بود اگر با پوتین همانند یک دوست رفتار کند این امر به روابط نزدیک میان آمریکا و روسیه منجرخواهد شد. اما مدارک تاریخی برعکس این موضوع را نشان می دهد. حتی اگر رئیس جمهور بعدی آمریکا نیز تلاش کند تا در راستای بهبود روابط با کرملین گام بردارد، بعید است دولت جدید روسیه سیاستش را در قبال کاخ سفید تا زمان برآورده شدن انتظاراتش، تغییربدهد. با توجه به اینکه واشنگتن به شدت تلاش می کند تا سامانه دفاع موشکی خود را در شرق اروپا مستقر کند و روسیه نیز به شدت با این طرح مخالفت کرده است و به هیچ وجه از انتقادهایش علیه این سامانه ضد موشکی واشنگتن نمی کاهد، بعید است روابط دو کشور به این زودی ها بهبود یابد. مک کین یکی از حامیان طرح استقرار سامانه دفاع موشکی آمریکا در اروپا بوده است.

این در حالی است که اوباما و هیلاری کلینتون درمورد کارآمد بودن این طرح ابراز تردید کرده اند. همانند بوش، هر سه کاندیدای انتخابات ریاست جمهوری آمریکا از پیوستن گرجستان به ناتو حمایت کرده اند، این در حالی است که مسکو به شدت با این طرح مخالفت کرده است. دو سال پیش مک کین و هیلاری کلینتون، میخاییل ساکاشویلی، رئیس جمهورغربگرای گرجستان را به عنوان کاندیدای دریافت جایزه صلح نوبل معرفی کردند. در کل با توجه به تحولات اخیر میان آمریکا - روسیه، روی کارآمدن مدودف و به قدرت رسیدن رئیس جمهور جدید آمریکا در این کشور به نظر نمی رسد که روابط واشنگتن - مسکو در این مقطع زمانی تغییر کند. درست است که مقامات هر دو کشور در ظاهر قصد بهبود روابط را دارند اما در سیاستهای پنهانی کاخ سفید - کرملین سیاست غلبه بر یکدیگر و تضعیف بنیان های اصلی دو کشور در دستور کار طرفین است.»

● گسترش روابط چین و روسیه

دیمیتری مدودف در اولین دور از سفرهایش به عنوان رئیس جمهور روسیه عازم قزاقستان و چین شد. با توجه به اینکه چین در حال حاضر یکی از ابرقدرت های دنیا است سفر مدودف به چین می تواند در ابتدای مسیر ریاست جمهوری مدودف برای مسکو و پکن بسیار حایز اهمیت باشد. طی دوران ریاست جمهوری ولادیمیر پوتین سطح روابط چین-روسیه به سطحی تاریخی رسید. طی سال گذشته پوتین و هوجین تائو، رئیس جمهور چین پنج مرتبه با یکدیگر دیدار و گفتگو کردند و مسیر را برای توسعه همه جانبه شراکت استراتژیک میان دو کشور در سالهای آینده هموار کردند. این دیدارها در حالی انجام شده بود که مقامات ارشد دولت های روسیه - چین و همچنین روسای پارلمان های دو کشور نیز با یکدیگر دیدار هایی داشتند. این مقامات در دیدارهایشان ضمن تبادل نظر در مورد مسایل مختلف داخلی و منطقه ای به تقویت همکاری های دو جانبه و اعتمادسازی کامل میان دو کشور تأکید کرده اند. در زمینه اقتصادی، تجارت دو جانبه میان دو کشور از رقم ۶۷/۱۰ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۰ به ۳۹/۳۳ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۶ و ۱۷/۴۸ میلیارد دلار در سال ۲۰۰۷ رسیده است. مدودف نیز پس از روی کار آمدن به عنوان رئیس جمهور روسیه بر تقویت روابط چین و روسیه تأکید کرده است و اعلام کرده که افزایش همکاری های دو کشور در راستای منافع دو جانبه است. چین و روسیه در اکثر مسایل مختلف منطقه ای و جهانی در یک سو گام بر می دارند و موضعی مشترک دارند.

این دو کشور بر نقش سازمان ملل برای حل مناقشات بین المللی تأکید کرده اند و هر گونه یک جانبه گرایی و تک قطبی بودن را در دنیا رد می کنند. پوتین و هو جین تائو در سال ۲۰۰۷ در بیانیه ای مشترک اعلام کرده بودند که همکاری های میان روسیه و چین باعث می شود تا صلح ثبات و تعامل استراتژیک دنیا حفظ شود. با توجه به اینکه دو کشور عضو دائم شورای امنیت سازمان ملل هستند و از حق وتو در این سازمان برخوردارند، نقششان در حل و فصل مناقشات بین المللی از جمله بحران های هسته ای کره شمالی و ایران می تواند بسیار موثر واقع شود. رئیس جمهور چین در پیام تبریک به مدودف اعلام کرد: توسعه روابط استراتژیک میان روسیه چین به نفع دو کشور است و برای ایجاد صلح ثبات و امنیت کامل در منطقه و حتی دنیا بسیار حایز اهمیت است.

رئیس جمهور چین همچنین ابراز اطمینان کرده که روسیه تحت رهبری مدودف دست آوردهای جدیدی را در توسعه روابطشان با چین به دست آورد. هوجین تائو اعلام کرده که آماده است تا برای توسعه روابط دو کشور و اعتمادسازی هر چه بیشتر میان این دو کشور و حل و فصل مناقشات بین المللی با مدودف در تمام زمینه ها همکاری کند. مدودف نیز از گسترش روابط چین و روسیه استقبال کرده و اعلام کرده که روابط این دو کشور عامل مهمی در جهان محسوب می شود. کارشناسان سیاسی معتقدند که با توجه به حضور غیر مستقیم پوتین در راس قدرت در کرملین، به نظر می رسد که روابط مسکو وپکن بیشتر از سطح فعلی توسعه یابد. مسکو به این نتیجه رسیده است که در برابر تهدیدهای آمریکا و یک جانبه گرایی این کشور در دنیا با ایجاد روابط مستحکم با دیگر ابرقدرت های جهان می تواند بر استیلای واشنگتن در جهان غلبه کند.