نگاهی به دو روی سكه گیاه‌خواری

تاریخ شروع گیا‌ه‌خواری با تاریخ پیدایش انسان‌ها آغاز شده است. ثابت شده انسان‌های اولیه كه در جنگل‌های گرمسیری می‌زیستند، خوراك‌شان میوه درختان و گیاهان بوده است و میلیون‌ها …

تاریخ شروع گیا‌ه‌خواری با تاریخ پیدایش انسان‌ها آغاز شده است. ثابت شده انسان‌های اولیه كه در جنگل‌های گرمسیری می‌زیستند، خوراك‌شان میوه درختان و گیاهان بوده است و میلیون‌ها سال با همان خوراك می‌زیستد اما به واسطه پیشامدهای ناگهانی مانند زمین‌لرزه، سیل و غیره ناگزیر شدند كه به نواحی دیگری كوچ نمایند و به تناسب تغییرات آب و هوایی و كمیاب شدن میوه‌ها به علت گرسنگی ناگزیر شدند گوشت جانورانی را كه برای دفاع از خود می‌كشته‌اند، مصرف كنند و پس از كشف آتش، این عادت را حفظ كردند و در نتیجه گیاه‌خواری كم‌كم جای خود را به همه چیزخواری داد. بودا، زرتشت، فیثاغورس، سقراط، افلاطون، مولانا و عطار نیشابوری از جمله افرادی هستند كه گیاه‌خوار بوده‌اند و این شیوه را به شاگردان و پیروان خود توصیه كرده‌اند.

گیاه‌خواری یعنی چه؟

رژیم گیاه‌خواری برخلاف رژیم همه‌ چیز خواری كه شامل تمام منابع حیوانی و گیاهی است، به معنی محدود كردن رژیم غذایی به منابع گیاهی و پرهیز از مصرف گوشت قرمز، پرندگان، ماهی، صدف و نیز محصولات حاصل از گوشت مثل ژلاتین، رنین، روغن خوك است و حتی در برخی رژیم‌های گیاه‌خواری غذاهای به دست آمده از حشرات مانند عسل نیز مصرف نمی‌شود.

چرا بعضی گیاه‌خوار می شوند؟

علل روی آوردن افراد به رژیم‌های گیاه‌خواری متفاوت است. از دید مذهبی و اخلاقی، برخی افراد كشتن حیوانات و مصرف گوشت آنها را گناه می‌دانند و به همین دلیل گیاه‌خواری در میان بوداییان و هندوان بسیار شایع است. گروه دیگر برای حفظ سلامت، مسایل درمانی و برای زیبایی اندام گیاه‌خوار می‌شوند و برخی دیگر به علت فقر مالی و دلایل اقتصادی به این رژیم روی می‌آورند.

چه فایده‌ای دارد؟

همان‌طور كه اشاره شد، گیاه‌خواران در برنامه غذایی‌شان تنها از منابع گیاهی مانند انواع سبزی‌ها، میوه‌ها، غلات، حبوبات، مغزها و دانه‌های روغنی استفاده می‌كنند. این رژیم اگر به صورت متنوع و كامل استفاده شود، تمامی نیازهای غذایی این گروه را تامین می‌كند. این رژیم نسبت به سایر رژیم‌های غذایی، كلسترول و اسیدچرب اشباع كمتری دارد و كمتر از ۳۰ درصد كالری رژیم از منبع چربی تامین می‌شود كه بیشتر آن اسیدهای چرب غیراشباع است. به همین دلیل خطر ابتلا به بیماری‌های قلب و عروق، فشارخون بالا، دیابت و سرطان‌ها در این گروه كمتر از سایرین است. علاوه بر آن، این رژیم حاوی درصد زیادی كربوهیدرات و فیبر است كه به سلامت دستگاه گوارش كمك كرده و از سرطان كولون جلوگیری می‌كند و در درمان یبوست موثر است. دیگر اینكه این رژیم از حجم زیاد و كالری كم برخوردار است كه به كاهش ابتلا به انواع سرطان‌ها به خصوص سرطان كولون، ریه و پستان منجر می‌شود و احتمال ابتلا به سنگ كیسه صفرا و سكته‌های مغزی كاهش می‌یابد. در پایان، این رژیم حاوی مقادیر بالایی بتاكاروتن و ویتامین C است كه به حفظ سلامت كمك شایانی می‌كنند.

چه عیبی دارد؟

با وجود كلیه مزایایی كه این نوع رژیم دارد ولی خطر پیدایش كمبودهای تغذیه‌ای در گیاه‌خواران، به خصوص گروه‌های آسیب‌پذیر مانند زنان باردار و شیرده، كودكان، نوجوانان و ورزشكاران وجود دارد. در دوران بارداری و شیردهی به دلیل تامین رشد جنین و تغییرات بدن مادر، نیاز به كالری، پروتیین، ویتامین و مواد معدنی افزایش می‌یابد ولی ویتامین‌های ۲B،۶B،۱۲B، اسیدفولیك و عناصری مثل روی و آهن در منابع حیوانی بیشتر و قابل جذب‌تر هستند بنابراین مادران باردار و شیرده كه از این رژیم استفاده می‌كنند باید به میزان بالاتری از مغزها، حبوبات، میوه‌های خشك و محصولات لبنی یا در صورت امتناع از شیر سویا استفاده كنند. درباره كودكان پیرو این رژیم نیز با وجود برنامه‌غذایی متنوع و كامل می‌توان رشد مناسب آنها را تامین كرد ولی به دلیل وجود مقادیر زیاد مهاركننده‌های جذب در منابع گیاهی مانند فیتات كه در غلات و دانه‌ها وجود دارد، اگزالات كه در اسفناج، ریواس، شكلات و بادام‌زمینی وجود دارد، سیترات موجود در مركبات و تانات موجود در چای، به كاهش جذب مواد مغذی منجر می‌شود.

بنابراین درباره كودكان بهتر است علاوه بر تامین پروتیین كافی برای سلامت و رشد استخوان‌هایشان و رفع نیاز به چربی و كلسیم باید از شیر و لبنیات نیز استفاده كنند و علاوه بر آن از منابع روی كه برای رشدشان مفید است، استفاده كنند. غلات سبوس‌دار، سبزی‌های برگ سبز تیره و زرد تیره منبع خوب روی هستند. از دیگر معایب رژیم گیاه‌خواری، وجود مقادیر زیاد ویتامین C دراین رژیم است كه مازاد ویتامین C به اسید اگزالیك تبدیل می‌شود و خطر ابتلا به سنگ‌های اگزالاته كلیوی را در این گروه افزایش می‌دهد. در پایان باید یادآور شویم كه برای حفظ سلامت كامل و همه جانبه، داشتن یك رژیم متعادل، متناسب و متنوع كلید طلایی موفقیت است.

سیما كربلایی صالح