خیز انتخاباتی در خاورمیانه

در افق سیاسی خاورمیانه پس از افول حاکمیت نومحافظه کاران امریکا , نشانه تغییر ات جدی پدیدار شده است این مشاهدات بیش از آنکه بر گرفته از حدس و گمان ناظران سیاسی باشد برحسب بر آوردهایی است که مؤسسات تحقیقی امریکا, که نقش رصدخانه های سیاست خارجی غرب را دارند, درباره چند انتخابات تاریخی این منطقه انجام داده اند

در افق سیاسی خاورمیانه پس از افول حاکمیت نومحافظه کاران امریکا ، نشانه‌ ‌تغییر‌ات جدی پدیدار شده است. این مشاهدات بیش از آنکه بر گرفته از حدس و گمان ناظران سیاسی باشد برحسب بر آوردهایی است که مؤسسات تحقیقی امریکا، که نقش رصدخانه‌های سیاست خارجی غرب را دارند، درباره چند انتخابات تاریخی این منطقه انجام داده‌اند.

این انتخابات‌های زنجیره‌ای در نقاطی انجام می‌گیرد که رهبران امریکا آنها را «عمق استراتژیک» خویش می‌خوانند. یعنی لبنان، عراق و افغانستان. بر‌این اساس در تقویم دیپلماسی امریکا، سال ۲۰۰۹ سال سرنوشت خوانده شده است و حتی برخی ناظران پا فراتر نهاده و گفته‌اند این انتخابات‌ها رفراندومی درباره نگاه ملت‌های خاورمیانه نسبت به امریکا است و رأی ملت‌های مسلمان لبنان،‌ عراق و افغانستان از چنان تأثیری برخوردار است که وضعیت آینده امریکا دراین منطقه را رقم بزند. در کنار این سه کشور، انتخابات ریاست جمهوری اسلامی ایران نیز اهمیت مضاعفی خواهد داشت.

نکته قابل تأمل این است که این سلسله انتخابات سرنوشت ساز در یک ظرف زمانی حدوداً شش ماهه انجام خواهد شد و البته تقدم زمانی مربوط به انتخابات دو کشوری است که واشنگتن آنها را مرکز و مدار اندیشه مقاومت می‌شناسد. انتخابات پارلمانی لبنان در ۷ژوئن (۱۷ خرداد) و انتخابات ریاست جمهوری ایران در ۱۲ژوئن (۲۲خرداد) علاوه بر تقدم زمانی در نظر امریکا و جهان غرب دارای نقش مرجعیت سیاسی در آینده خاورمیانه است.(دو انتخابات بعدی یعنی انتخابات، ریاست جمهوری افغانستان در ۲۰ آگوست،۲۹مرداد و انتخابات پارلمانی عراق در ماه دسامبر، آذرماه، برگزار خواهد شد) به این معنا که ناظران معتقدند که پیروزی جناح مقاومت در بیروت، چنان که برآورد چند مؤسسه نظر سنجی امریکایی حکایت از آن دارد، تأثیری محسوس و مستقیم برآرای ملت‌های دیگر خاورمیانه برجای خواهد گذاشت و راه شکست جناح‌های هوادار و یا تحت نفوذ امریکا در کشورهای دیگر را نیز هموار خواهد ساخت.علاوه بر ناظران امریکایی ، بسیاری از نخبگان عرب نیز در تحلیل‌های خویش بر این ارتباط عمیق و معنا دار میان زنجیره انتخابات در خاورمیانه تأکید کرده‌اند. در این باره سلسله گفت و گوهای شبکه الجزیره باروشنفکران نامی مصر ، حسنین هیکل و فهمی هویدی شایان توجه است که هر دو صاحبنظر بر ناکامی محتوم جبهه هواداران امریکا در رقابت‌های سیاسی مهر تأیید نهاده‌اند. بنابراین نباید تشابهات و پیوستگی‌های این حلقه‌های تحول انتخاباتی را امری تصادفی فرض کرد.

شاید در ظاهر امر تفاوت‌هایی میان بازیگران صحنه انتخابات لبنان ،‌ عراق و افغانستان باشد اما چنان که از منظر یک دیپلمات امریکایی در خصوصیات این وقایع تأمل کنیم روشن خواهد شد که عناصری مانند، آرایش حزبی ، جهت گیری اهداف و برنامه‌های انتخاباتی در همه آنها مشترک و یکسان است.

اگر بخواهیم این عناصر پیوند دهنده انتخابات مذکور را احصا کنیم ، این نتایج بدست خواهد آمد:

اولین و بارزترین وجه تشابه اینجا است که در همه این همه پرسی‌ها بحث نحوه تعامل با امریکا اولین مسئله چالش انگیز است و همه نیروهای سیاسی به صورت گسترده درگیر بحث نفوذ امریکا در ساختار سیاسی‌شان هستند.همین یک ویژگی کافی است تا سخنگوی کاخ سفید در اظهار نظر رسمی خویش انتخابات ایران را از منظری خاص و انتخابات لبنان را « مسئله اول » امریکا در خاورمیانه بخواند که دوایر وزارت خارجه امریکا به صورت مستمر آن را پیگیری می کنند و در همان حال اوباما مشورت‌های مستمری را با شرکای امریکا در خاورمیانه در باره این دو انتخابات‌ سرنوشت‌ساز شروع کرده است.

● انتخاباتی با ابعادی فرا‌منطقه‌ای

نخستین بار روزنامه نیویورک تایمز بود که در سلسله گزارش‌های خویش ماه ژوئن را در ایران و لبنان فصلی از تحول بی سابقه برای خاورمیانه خواند و تیم گزارشگران این روزنامه انتخابات ۷ ژوئن لبنان و ۱۲ژوئن ایران را سزاوار نامیدن « رویدادی فرامنطقه‌ای » خواند.

این تیم خبری امریکایی اسنادی جنجالی را درباره پشت صحنه انتخابات لبنان به چاپ رساند که در آنها به وضوح تحرکات گسترده دیپلمات‌های امریکا و شرکای خاورمیانه‌ای آن یعنی اسرائیل و دو کشور مصر و عربستان فاش شده بود.

شاید دو ماه پیش که این گزارش درج شد بسیاری از ناظران به چشم یک گمانه زنی و حدسیات سیاسی در آن نگاه دوختند اما اکنون و در آستانه انتخابات لبنان واقعیت و مصداق‌های عینی آن گزارش‌ها جلوی دیدگان ما نمایان شده است. حدود دو هفته است که کاخ سفید همه بلند پایگان سیاسی خویش را روانه پایتخت‌های خاورمیانه کرده است. ابتدا هیلاری کلینتون و رابرت گیتس – وزیران خارجه و دفاع امریکا – به ریاض و قاهره و نیز تل آویو رفتند و چنان که اغلب رسانه‌های امریکا نوشتند موضوع مذاکره هر دو عنصر تصمیم گیر فوق نحوه مواجهه امریکا با رقیبان نیرومندش در ایران و لبنان بود.در ادامه این حرکت امریکا دومین هیأت عالی‌رتبه را به ریاست جو بایدن معاون رئیس جمهورروانه بیروت کرد. بایدن که هیأتی از چهر‌ه‌های ضد ایرانی و ضد مقاومت مثل جفری فیلتمن سفیر سابق امریکا در بیروت او را همراهی می‌کردند به صراحت در لبنان گفت که امریکا در انتخابات پیش رو در کنار احزاب غربگرا خواهد ایستاد.

آخرین و مهم‌ترین حلقه تحرکات امریکا قرار است درست در گرماگرم برگزاری انتخابات لبنان به اجرا در بیاید و آن سفر جنجالی باراک اوباما است . اوباما میهمان دولت‌هایی در خاورمیانه خواهد بود که در کارزار انتخابات بیروت، جانبداری مستقیم از یک تفکر و ضدیت علنی با اندیشه مقاومت دارند یعنی مصر و اسرائیل . از نگاه اغلب ناظران با آنکه اوباما عنوان سفر خویش را تنش زدایی در روابط امریکا با جهان اسلام خوانده است اما کارکرد اصلی این مأموریت ، تأثیر گذاشتن برفضای انتخابات لبنان است.

گزارشگران امریکایی همانند نیویورک تایمز در روزهای گذشته شواهد دیگری از بسیج رسانه‌ها و سرمایه گذاری هنگفت جبهه امریکا و شرکای منطقه‌ایش برای تأثیرگذاری بر انتخابات مذکور منتشر کردند. در این گزارش‌ها تأکید شده است که در انتخابات لبنان، عربستان، مصر و لابی یهودیان پول هنگفتی را برای تقویت جناح غربگرایان – ۱۴ مارسی‌ها – انجام داده‌اند اغلب روزنامه‌های امریکا این خبر را به نقل از احمد الاسعد کاندیدای مستقل ۴۶ ساله نوشتند که : «عربستان یکی از حامیان اساسی من در انتخابات است تا بتواند در مقابل حزب‌الله در جنوب لبنان بایستد و هدف نیز تنها دور کردن شیعیان لبنان از ایران است. ما برای ادامه رقابت‌ها واقعاً به این کمک‌ها نیاز داریم و اگر عربستان تمایل دارد که حکومت دوست در لبنان تأسیس شود، چرا من از این کمک‌ها استفاده نکنم؟».

اگر از حوزه تحرکات رسانه‌ها و دیپلمات‌های امریکا و اعراب فراتر برویم ، در صحنه اسرائیل یک آماده باش کامل برای ماه ژوئن اعلام شده است. چنان که هاآرتص نوشته در روزهای اخیر علاوه بر چند نشست مقام‌های دولت نتانیاهو درباره آینده لبنان ، محافل سیاسی این رژیم اهتمام بی‌ سابقه‌ای به انتخابات لبنان از خود نشان داده‌اند. آخرین بار دانشگاه تل‌آویو نشستی با حضور متخصصان و مسئولانی که به نوعی با پرونده لبنان،‌ایران و تشیع در ارتباط هستند برگزار کرده و پیامدهای انتخابات لبنان را مورد بررسی قرار داد. محافل و لابی‌های یهودی به صورت بی پروا گفته‌اند پیروزی حزب‌الله در لبنان بزرگترین تهدید در حیات ۶۰ ساله این رژیم است و چهره منطقه خاورمیانه را تغییر خواهد داد.

در این نشست آموس گلعاد مسئول بخش امنیتی و سیاسی در وزارت دفاع اسرائیل گفت: «با پیروزی جریان ضد اسرائیل در بیروت با تغییر موازنه قدرت، در برابر خود خاورمیانه جدیدی را در پیش روی خواهیم داشت که تهدیدی واقعی برای اسرائیل است؛ زیرا در این صورت دیگر جایی برای نیروی حاکم وجود ندارد». در همین نشست حاضران از تهدید نظامی ایرانی‌ها و لبنانی‌ها دریغ نکردند و اعلام شد که مانور بزرگ نظامی نتانیاهو می‌تواند بخشی از این آمادگی برای تغییر در خاورمیانه باشد.

● بازی سرنوشت ساز

به این صورت در میانه سال جدید میلادی شاهد بی سابقه ترین رقابت‌های سیاسی هستیم که بیش از سیاست داخلی کشورهای خاورمیانه، سیاست خارجی آنها را رقم می زند. آرایی که لبنانی‌ها، افغان‌ها، عراقی‌ها به صندوق‌ها خواهند ریخت ، قبل از هرچیز تکلیف یک سؤال مهم را روشن می‌سازد؛ تفکر حاکم آینده بر این کشورها چه نقشی در مناقشه بزرگ فلسطین ایفا خواهد کرد و چه نوع رابطه‌ای را با جهان خارج بویژه امریکا و غرب برقرار می‌کند؟ وقتی پاسخ این پرسش‌های بنیادین روشن شود دورنمای سیاسی خاورمیانه نیز مشخص خواهد شد.

در همین حال رابرت گیبس سخنگوی کاخ سفید می‌گوید: اوباما به رغم آمادگی برای گفت و گو با ایران، منتظر نتایج انتخابات ایران است تا با پرونده‌ای روشن تر برای چهار سال آینده سیاست‌های خود را ترسیم کند. این اظهار نظر در شرایطی بیان می‌شود که اغلب ناظران امریکایی تأکید کرده‌اند که نتیجه انتخابات ریاست جمهوری ایران هر چه باشد، سیاست‌های استراتژیک ایران در عرصه سیاست خارجی، تکنولوژی هسته ای و نظام دفاعی کشور تغییری نخواهد کرد.

با این همه، در این فضای پرهیجان قابل پیش‌بینی بود که کارزار انتخابات در هر ۳ کشور حالت دو قطبی و جدال دو جریان را پیدا کند. در یک سو قطب جناح متمایل به غرب که در پی تثبیت پیوند سیاسی کشورشان با جهان غرب و امریکا هستند و در سوی دیگر قطبی که با اندیشه استقلال و ایجاد یک دولت ملی به میدان آمده است.

با وجود این تلاش‌ها و تحرکات ، برآورد ناظران خاورمیانه این است که ‌آهنگ انتخابات به جز افغانستان که شانس با کرزای است، در لبنان و عراق به سود جبهه غرب و متحدان امریکا نیست و کاخ سفید نگران پیروزی حامیان مقاومت و اندیشه ضد سلطه است.

فرزانه شاهسوند