اشغال عراق و فرصتهای فراروی امت اسلامی

اشغال نظامی عراق از سوی آمریكا بدون تردید تهدیدهایی را برای امت اسلامی همراه داشته است, اما بر اساس تفكر و تربیت دینی نه تنها باید در مواجهه با این تهدیدها شكیبا و استوار بود, بلكه باید آنها را به فرصتی برای پیشبرد اهداف خود از یك سو و مبارزه با دشمن از سوی دیگر تبدیل كرد

اشغال نظامی عراق از سوی آمریكا بدون تردید تهدیدهایی را برای امت اسلامی همراه داشته است، اما بر اساس تفكر و تربیت دینی نه تنها باید در مواجهه با این تهدیدها شكیبا و استوار بود، بلكه باید آنها را به فرصتی برای پیشبرد اهداف خود از یك سو و مبارزه با دشمن از سوی دیگر تبدیل كرد. در قرآن و روایات و سنت و سیره پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و معصومان علیهم السلام رهنمودها و نمونه هایی آشكار در این زمینه وجود دارد. لذا باید در كنار شناخت درست تهدیدهای ناشی از لشكركشی شیطان بزرگ به سرزمینهای اسلامی، فرصتهای پدید آمده در سایهٔ آن را نیز شناخت. مهم ترین این فرصتها عبارتند از: فراهم آمدن امكان افشای هویت منحط نظام حكومتی آمریكا؛ فراهم آمدن زمینهٔ اتحاد همه كشورهای اسلامی علیه دشمن واحد؛ بروز بحران معرفتی غرب و زیر سؤال رفتن كارآیی ایدئولوژی لیبرال دمكراسی؛ امكان شناساندن آموزه هایی از دین اسلام به نیروهای دشمن به صورت مستقیم؛ فراهم آمدن امكان نشان دادن زیباییهای چهرهٔ اسلام و مسلمانان به مردم جهان؛ قطعیت یافتن ضرورت مبارزهٔ جدی و همه جانبه با آمریكا و اثبات بیهودگی راههایی مانند مذاكره؛ توجه یافتن مسلمانان به تواناییها و اهرمهای قدرت استفاده نشده خود.

آنچه در روزهای نخستین سال جدید شمسی در عراق اتفاق افتاد از منظرهای مختلف از جمله از جنبه نظامی،‌از جنبهٔ فرهنگی، از جنبهٔ تبلیغاتی و عملیات روانی، از جنبهٔ عاطفی، از جنبه سیاسی و مانند آن در بردارندهٔ نكات و تأملاتی سزاوار بررسی است. در نگاه نخست،‌این حادثه تهدیدی جدی برای امت اسلامی و یادآور سالهای تلخ سیطره نظامی و آشكار دولتهای غربی بر شرق اسلامی درقرنهای نوزدهم و بیستم است. همان طور كه حضور ناپلئون در مصر به سال ۱۷۹۸م. آغاز یك مرحله جدید در روابط شرق و غرب و آغاز استیلای غربیها بر شرق به حساب می آید، حضور نظامی آمریكاییها و انگلیسها در عراق نیز زنگ خطر بازگشت این استیلا را به صدا در آورده است. اما این تهدید از منظری دیگر فرصتی است فراروی امت اسلامی كه اگر به درستی شناخته شود و به كار گرفته شود، می تواند اثرات مخرب و منفی این تهدید را نیز مهار نماید و یا كاهش دهد و یا حتی آن را به نقطه ای برای تهاجم به دشمن تبدیل كند. توجه به این نكته ضروری است كه اصولاَ در تفكر اسلامی، هر تهدیدی برای یك مؤمن یك فرصت به حساب می آید و مؤمن باید بكوشد تهدیدهای درونی و پیرامونی خود را به فرصت مبدل سازد.

قرآن در بیان ماجرای غزوهٔ خندق می گوید آن هنگام كه احزاب از بالا و پایین بر مسلمانان هجوم آوردند و چشمها خیره شد و قلبها به حنجره آمد و به خداوند گمانهایی برده شد و مؤمنان آزموده شدند و سخت لرزیدند (احزاب / ۱۰ و ۱۱) مؤمنانی كه پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم را اسوهٔ خود قرار داده بودند، در مقابل این تهدید جز بر ایمان و سرسپردگی شان افزوده نشد (احزاب / ۲۲). یعنی مؤمنان این تهدید ویرانگر را به فرصتی برای تقویت ایمان خود مبدل ساختند.

از بخشهای مختلف روایات ما نیز همین فرهنگ برداشت می شود. مثلاً نعمت شمرده شدن بلاء و مصیبت در همین چارچوب قابل درك است. امام موسی بن جعفر علیهما السلام فرمودند:

لن تكونوا مؤمنین حتی تعدوا البلاء نعمه.ا۱

مؤمن نخواهید بود مگر اینكه بلاء را نعمت شمرید.

امام صادق علیه السلام نیز فرمودند:

المصائب منح من الله.ا۲

مصیبتها عطا و بخششهایی از سوی خداوندند.

و نیز از آن امام همام نقل شده است كه:

البلاء زین للمؤمن و كرامهٔ لمن عقل لأن فی مباشرته و الصبر علیه و الثبات عنده تصحیح نسبهٔ الایمان.ا۳ بلاء زینت مؤمن و كرامت خردورزان است زیرا در گرفتار آمدن به آن و شكیبایی بر آن و استواری در رویارویی با آن ایمانگروی تصحیح می شود.

همچنین روایات مربوط به صبر و استقامت در مشكلات و حزم و حلم در مصیبتها و امیدواری در سختیهای زندگی می تواند به عنوان نمونه هایی دیگر در این زمینه مد نظر قرار گیرد.

پیامبر خدا محمد مصطفی صلی الله علیه و آله و سلم نیز قهرمان میدان تبدیل تهدیدها به فرصتها بود. به عنوان نمونه در سال هفتم بعثت آن بزرگوار وقتی مشركان تصمیم به تحریم بنی هاشم گرفتند و هر نوع پیوند زناشویی و خرید و فروش و مراودهٔ اجتماعی با آنها را تحریم كردند و حتی تصمیم گرفتند در منازعات قبیلگی جانب دشمن بنی هاشم را بگیرند، شرایطی بسیار سخت و شكننده برای مسلمانانی كه به حبشه هجرت نكرده بودند پدید آمد، پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم با ابتكار استقرار مسلمانان در شعب ابی طالب نه تنها پیامدهای منفی عاطفی، روانی، اجتماعی، سیاسی و امنیتی این تحریم همه جانبه را كاهش داد، بلكه از این موقعیت برای تقویت پیوندهای اجتماعی مؤمنان و تمرین زندگی در یك جامعه نمونه اسلامی بهره گرفت و مسلمانان را در تجربهٔ یك زندگی دینی همراه با قناعت و مواساهٔ و ایثار و همدلی و از خودگذشتگی قرار داد، تجربه ای كه در جامعهٔ اسلامی بعد از هجرت به مدینه بسط داده شد. و بدین سان تهدید تحریم همه جانبه مسلمانان از سوی مشركان، با ابتكار و درایت پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به فرصتی برای پیشبرد اهداف دعوت نبوی تبدیل شد.

بنابراین در تربیت و فرهنگ دینی ما، مؤمنان و پیروان راستین پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم و اهل بیت علیهم السلام باید بلایا و مصیبتها و تهدیدها را به فرصتی برای تعالی بیشتر بدل سازند. اكنون نیز امت اسلامی در مواجهه با تهدید ناشی از حضور نظامی بی سابقهٔ آمریكا در منطقه و اشغال بخشی از سرزمینهای خود، باید برای تبدیل این تهدید به فرصت چاره اندیشی كنند. مهمترین فرصتهایی كه پس از اشغال نظامی عراق برای مسلمانان پدید آمده است چنین است:

ا- فراهم آمدن امكان افشای هویت منحط نظام حكومتی آمریكا ـ به رغم تلاش وسیع رسانه های صهیونیستی و آمریكایی برای انسانی جلوه دادن جنبه هایی از هجوم سربازان شیطان به رهبری آمریكا، شدت وحشی گری و غیرانسانی بودن رفتارهای آنها در مواجهه با مردم بی دفاع و مظلوم عراق فرصتی مناسب برای نمایاندن زشتیهای فراوان سیرت آنها فراهم آورده است.

دكتر محسن الویری

پی نوشتها:

ا۱- الری شهری، محمد، میزان الحكمه، ج۱، ص۴۸۶ (به نقل از الكافی، ج۲، ص۲۶۰)

ا۲- همو، ص۴۸۷ (به نقل از الكافی، ج۲، ص۲۶۰)

ا۳ - همو، ص۴۸۷ (به نقل از بحارالانوار، ج۶۷، ص۲۳۱)

ا۴ - برای بحثی در این زمینه، ر.ك، افروغ، عماد، رنسانسی دیگر، تهران، كتاب آشنا،۱۳۸۱، ج۱، فصل دهم، »چاشها و بحرانهای معرفتی غرب«، صص۱۷۱-۱۸۱

ا۵- اطلاعاتی سودمند در این زمینه در بخشهای مختلف كتاب »اسلام در آمریكا« وجود دارد. این كتاب به كوشش رامین خانبگی در مركز مطالعات فرهنگی - بین المللی سازمان فرهنگ و ارتباطات گردآوری و ترجمه و در سال۱۳۸۱ از سوی انتشارات بین المللی الهدی چاپ شده است.

---