اصلاح الگوی مصرف, تکلیف ملی و شرعی

حضرت آیت الله خامنه ای رهبر انقلاب اسلامی در پیامی به مناسبت آغاز سال نو, سال جدید را سالی مهم خواندند و با ابراز امیدواری درباره غلبه قدرت ایمانی ملت ایران بر همه حوادث و تحولات این سال, افزودند با توجه به اهمیت حیاتی و اساسیِ مصرف مدبرانه و عاقلانه منابع کشور , سال جدید را در همه زمینه ها و امور, سال اصلاح الگوی مصرف می دانم

حضرت آیت الله خامنه‌ای رهبر انقلاب اسلامی در پیامی به مناسبت آغاز سال نو، سال جدید را سالی مهم خواندند و با ابراز امیدواری درباره غلبه قدرت ایمانی ملت ایران بر همه حوادث و تحولات این سال، افزودند: با توجه به اهمیت "حیاتی و اساسیِ مصرف مدبرانه و عاقلانه منابع کشور"، سال جدید را در همه زمینه ها و امور، سال اصلاح الگوی مصرف می دانم. اهمیت و سبب این نامگذاری را زمانی در می یابیم که میزان مصرف در ایران را با کشور های دیگر مطالعه، مقایسه و مورد بررسی قرار دهیم.

بر اساس گزارش، موسسه «مارکت اوراکل» ایران از نظر ارائه بنزین ارزان سومین کشور و از نظر میزان یارانه پرداختی به این کالا نخستین کشور در میان کشورهای جهان است و بیش از ۳۶ درصد کل مصرف بنزین خاورمیانه در سال ۲۰۰۷ در ایران مصرف ‌گردیده است. متوسط مصرف سوخت خودروهای بنزینی در کشورمان حدود ۱۱ لیتر در روز است در حالی که متوسط مصرف سوخت در کشورهای دیگر نظیر آلمان و ژاپن ۵/۲، در انگلیس ۵/۳، در فرانسه ۹/۱، در کانادا ۵/۶ و در کشور آمریکا ۳/۷ لیتر در روز است.هر ۱۰ سال یک بار میزان مصرف سوخت در ایران ۲ برابر می‌شود اما این نرخ رشد در مقیاس جهانی یک تا ۲ درصد بیشتر نیست و میزان سوخت مصرفی جهان در حدود هر ۵۰ سال یک بار ۲ برابر می‌شود. یعنی ایران در مقایسه با میانگین جهانی ۴ تا ۵ برابر بیشتر سوخت مصرف می‌کند. هم‌اکنون ۹ درصد سوخت جهان در ایران و توسط تنها یک درصد جمعیت جهان مصرف می‌شود. و هر ساله بیش از۳۸درصد از بودجه سالانه دولت ایران به یارانه بنزین اختصاص می‌یابد در حالی که در صورت مصرف استاندارد، ایران می‌تواند یکی از صادر کنندگان بنزین باشد.

سرانه مصرف نان در ایران به گفته معاون وزیر بازرگانی حدود ۱۶۰ کیلوگرم در سال است که نسبت به کشورهای اروپایی نظیر فرانسه که۵۶ کیلوگرم و در آلمان ۷۰ کیلوگرم در سال است بیش از ۲ تا ۳ برابر است. و به اذعان رئیس کمیسیون برنامه و بودجه مجلس یارانه نان طی پنج سال اخیر به طور متوسط سالانه بیش از ۳۰ درصد رشد داشته است و در سال جاری این رقم بالغ بر ۲۶ هزار میلیارد ریال است و ادامه این روند طی ۱۰ سال آینده با رشد متوسط ۱۵ درصد بدون در نظر گرفتن افزایش یارانه قیمت نان ، میزان یارانه پرداختی به ۶۰۰ هزار میلیارد ریال خواهد رسید.

براساس گزارش صندوق بین‌المللی پول، ایران دومین کشور جهان از نظر پرداخت یارانه انرژی با رقم ۳۷ میلیارد دلار می‌باشد .مصرف سرانه انرژی در ایران به ازای هر نفر بیش از ۵ برابر مصرف سرانه کشوری مانند اندونزی با ۲۲۵ میلیون نفر جمعیت، ۲ برابر چین با یک میلیارد و ۳۰۰ میلیون نفر جمعیت و ۴ برابر کشور هند با یک میلیارد و ۱۲۲ میلیون نفر جمعیت است که با مقایسه شاخص شدت مصرف انرژی در ایران با بسیاری از کشورهای جهان ، شاهد وضعیت ناهنجار بهره برداری انرژی هستیم .

در بخش ساختمان و مسکن ایران براساس آمار و ارقام منتشره، متوسط مصرف انرژی به ازای هر مترمربع در ایران ۶/۲ برابر متوسط مصرف در کشورهای صنعتی است که در بعضی از شهرهای کشورمان، این رقم به حدود ۴ برابر می رسد.

الگوی مصرف آب آشامیدنی بر اساس اعلام بانک جهانی برای یک نفر در سال، یک متر مکعب و برای بهداشت در زندگی به ازای هر نفر، ۱۰۰ متر مکعب در سال است. بر این اساس، در کشور ما ۷۰ درصد بیشتر از الگوی جهانی آب مصرف می‌شود! از نظر مصرف برق هم ، ایران نوزدهمین کشور پرمصرف برق در دنیاست.ودولت سالیانه یارانه‌ ۴ هزار میلیارد تومانی برای برق در نظر می گیرد. دکتر داوودی معاون اول رئیس‌جمهور در همایش ملی نگاه قدسی به آب گفته است که سرانه مصرف آب ایرانی‌ها پنج برابر سرانه مصرف جهان است.

تبریزی مدیرعامل سابق شرکت ملی پالایش و پخش فرآورده های نفتی در خصوص میزان مصرف گاز ایران گفته است: ایران بعد از کشورهای امریکا و روسیه در رتبه سوم مصرف جهان قرار دارد؛ میزان مصرف گاز طبیعی در ایران از ۶۸ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۰۱ با متوسط رشد سالانه ۳/۱۰ درصد به ۱۲۳ میلیارد متر مکعب در سال ۲۰۰۸ رسیده و پیش بینی می شود در سال ۲۰۱۲ میلادی میزان مصرف به ۲۷۷ میلیارد متر مکعب برسد. و با ادامه این روند در سال های آینده ایران به یک مصرف کننده بزرگ گاز طبیعی در جهان تبدیل خواهد شد.این در حالی است که دولت در سال گذشته ۱۳۴هزار میلیارد ریال یارانه گاز به مشترکان بخش خانگی تعلق داده است.

سرانه مصرف شکر در ایران ۲۹ کیلو گرم است در حالی که میانگین مصرف شکر در جهان ۲۲ کیلو گرم می باشد . و نیز تحقیقات کارشناسان نشان می دهد ایرانی ها۳۰ درصد بیشتر از میانگین جهانی روغن مصرف می کنند و همچنین مصرف میوه در ایران ۴ برابر استاندارد جهانی است.

همانطور که مشاهده می کنیم مقایسه میزان مصرف در بخش های مختلف با سایر کشورها ، نشان‌دهنده وضعیت بسیار نامطلوب مصرف در همه زمینه ها است. و جالبتر اینجاست که سالیانه نزدیک به ۲/۱۲ هزار میلیارد تومان یارانه واقعی و ۷۸ هزار میلیارد تومان یارانه پنهان پرداخت می کنیم. که در مجموع مبلغ کل یارانه آشکار و پنهان دولت چیزی در حدود ۹۰ هزار میلیارد تومان است.

امید است با استراتژی و راهبردی که مقام معظم رهبری در پیام نوروزی خویش تبیین فرمودند، یک عزم جدی در دولت و مجلس برای تهیه یک نقشه راه در جهت اجرای اصلاح الگوی مصرف تهیه شود . ونبایدخودمان را با برگزاری چند سمینار وکنگره در این خصوص ،سرگرم کنیم و ا ز اصل پیام ایشان غافل شویم. تحقق فرمایشات مقام معظم رهبری بصورت واقعی تنها با ورود همه جانبه مردم، دولت و مجلس امکان پذیر است و ورود به این پیکار امروز یک تکلیف شرعی و ملی محسوب می گردد.

● نتایج یک نظرسنجی درباره یک "عیب ملی"!

«ما مردم مسرفی هستیم . اسراف در آب ، در نان ، در وسائل گوناگون ، اسراف در بنزین ، کشوری که تولید کننده نفت است وارد کننده بنزین است ! این تعجب اور نیست ؟ هرسال میلیاردها بدهیم بنزین وارد کنیم یا چیزهای دیگر ، برای اینکه بخشی از جمعیت و ملت ما دلشان میخواهد ریخت و پاش کنند! ما ملت به عنوان یک عیب ملی به این نگاه کنیم . اسراف بد است»

نتایج جدیدترین نظرسنجی در میان شهروندان تهرانی در خصوص مقوله "اسراف" نشان میدهد جامعه نیازمند فرهنگ سازی و اموزش برای اصلاح الگوی مصرف است .

به گزارش البرز رهبر معظم انقلاب اسلامی علاوه بر اینکه در پیام نوروزی سال ۸۸ ، امسال را سال "اصلاح الگوی مصرف" نامیدند در خطبه های نماز عیدسعید فطر سال گذشته نیز در این خصوص به ذکر نکاتی پرداختند. از جمله ایشان فرمودند (نقل به مضمون):

«ما مردم مسرفی هستیم . اسراف در آب ، در نان ، در وسائل گوناگون ، اسراف در بنزین ، کشوری که تولید کننده نفت است وارد کننده بنزین است ! این تعجب اور نیست ؟

هرسال میلیاردها بدهیم بنزین وارد کنیم یا چیزهای دیگر ، برای اینکه بخشی از جمعیت و ملت ما دلشان میخواهد ریخت و پاش کنند !

ما ملت به عنوان یک عیب ملی به این نگاه کنیم . اسراف بد است»

از جمله نکات جالب نتایج این نظر سنجی اذعان بیش از ۹۸ درصد پاسخگویان به وجود "اسراف" در جامعه است. همچنین نزدیک به ۸۰ درصد جمعیت اماری این تحقیق گفته اند در مرحله اول باید فرهنگ سازی کرد و رسانه ها از جمله رادیو و تلویزیون و مطبوعات را در این امر دخیل نمود و ۲۳ درصد هم بر این باورند که "جریمه کردن پرمصرفها" در کالاها یا خدماتی که جنبه عمومی دارد - مانند برق ، آب و گاز - راه حل مناسبی برای پیشگیری از مصرف بیش از حد نیاز است. در همین حال کمتر از ۱۰ درصد انان گفته اند با حذف یارانه ها میتوان راه بر اسراف بست.

● اسراف کار ترین ها چه کسانی هستند ؟

پاسخ مردم به این پرسش نیز قابل تامل است. پرسش شوندگان معتقدند "مردم" ، "سازمانهای دولتی" و "سازمانهای خصوصی" به ترتیب بیشترین موارد اسراف در جامعه را رقم میزنند.

با اینحال میان ۵/۴۷ درصد و ۸/۳۹ درصد سهم مردم و سازمانهای دولتی در زیاده از حد مصرف کردن ، شرکتهای خصوصی با ۷/۱۰ درصد کمترین میزان را به خود اختصاص داده اند.

● دلایل و مکانهای اسراف

بسیاری بر این عقیده اند که "نداشتن آگاهی و شناخت" مسبب اصلی اسراف است. همچنین "نداشتن فرهنگ درست مصرف" و " بی توجهی و بی مسئولیتی مردم و مسئولان" از جمله مهمترین دلایل از نگاه شهروندان بوده است.

البته در این میان به دلایل دیگری همچون چشم و هم چشمی ، بی کیفیتی کالاها ، درآمد و پول زیاد ، تجمل گرایی و ضعف اعتقادی نیز اشاره شده است.

نتیجه پرسش درباره اینکه در کجاها بیشترین اسرف انجام میشود نیز به پاسخ قابل تاملی منجر شده است. پاسخگویان به ترتیب مجالس عروسی ، مهمانی ، ترحیم و ولیمه سفرهای زیارتی را مهمترین اماکن اسراف برشمرده اند.

" کدام کالاها بیشترین مصرف و اسراف را دارند "

در این نظرسنجی ۷۷ درصد مردم گفته اند که "نان" خیلی زیاد در جامعه اسراف میشود. ۸/۷۶ درصد پاسخ داده اند "آب" این مایه حیاتی بیشترین اسراف را داراست . ۲/۷۲ درصد "برق" را حائز بیشترین هدر دادن میدانند.

اما نکته جالب این سوال پاسخ گروهی از شهروندان است که اسراف در لوازم آرایش را تقریبا" با اسراف در مواد خوراکی و غذایی برابر میدانند. یعنی به ترتیب ۶/۶۳ و ۷/۶۲ درصد.

گزارش البرز حاکی است این نظرسنجی را یکی از سازمانهای معتبر ملی در واپسین روزهای سال ۸۷ انجام داده و نتایج ارزشمند آن برای بسیاری از سازمانها و نهادهای تصمیم گیر و فرهنگ ساز ارسال شده است.

سنجش افکار عمومی شیوه ای رایج و موثر برای جلوگیری از آسیبها و معضلات اجتماعی است که بویژه درباره جلوگیری از هدر رفت سرمایه های ملی و در صورت آگاهی بخشی و فرهنگ سازی میتواند در تحقق شعار امسال - اصلاح الگوی مصرف - کار ساز باشد.