شرطی مهم برای انفاق

حضرت علی علیه السلام می فرماید «آنچه که برای خود دوست می داری, برای دیگران هم دوست بدار و آنچه برای خود نمی پسندی, برای دیگران هم مپسند » ۱

حضرت علی علیه‎السلام می‎فرماید: «آنچه که برای خود دوست می‎داری، برای دیگران هم دوست بدار و آنچه برای خود نمی‌پسندی، برای دیگران هم مپسند.»[۱] در آیه ۲۶۷ سوره «بقره» خداوند می‌فرماید:«ای کسانی که ایمان آورده‌اید از قسمت‌های پاکیزه اموالی که به دست آورده‌اید و از آنچه از زمین برای شما خارج ساخته‌ایم، را انفاق کنید و برای انفاق به سراغ قسمت‌های ناپاک نروید در حالی که خود شما، به هنگام پذیرش اموال حاضر نیستید آن‌ها را بپذیرید مگر از روی اغماض و کراهت! و بدانید خداوند،‌ بی‌نیاز و شایسته ستایش است.»این آیه شریفه کیفیت مالی که قرار است مورد انفاق قرار بگیرد را مورد بحث قرار داده و شرط پاک بودن را از شرایط اساس انفاق مطرح می‌کند و برای آنکه مخاطب، بیشتر به زشتی این عمل یعنی انفاق از مال ناپاک پی ببرد، این طور بحث را جا می‌اندازد که اگر اموال ناپاکی را به خود شما بدهند علاقه‌ای به پذیرش آن‌ها نشان نمی‌دهید پس با دیگران همان کنید که دوست دارید با شما رفتار شود.[۲]

صاحب مجمع‌البیان پاک بودن را شرط لازم دانسته ولی آن را کافی نمی‌داند بلکه آیه را این‌طور ترجمه می‌کند: «از بهترین چیزی که به دست آورده‌اید و کسب کرده‌اید» یعنی ایشان شرط انفاق را فقط پاکی مال نمی‌داند، بلکه می‌گوید باید بهترین مال انسان مورد انفاق قرار گیرد. ایشان این مطلب را با استناد به آیه «لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّی تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ» [۳] مطرح می‌کند. در تفسیر شریف‌المیزان ذیل این آیه آمده است:خداوند تعالی در این آیه کیفیت مالی را که انفاق می‌شود بیان نموده و می‌فرماید باید از اموال طیب باشد نه خبیث، یعنی مالی باشد که فقیر با رغبت آن را بگیرد نه با کراهت و اغماض، برای اینکه کسی نخواهد با بذل مال طیب، خویشتن را به صفت بخشنده متصف سازد و بخواهد مال خبیث خود را از سر باز کند و زندگی خود را از چنین آلودگی‌ها رها سازد، چنین کسی دوستدار کار نیک نمی‌شود و چنین انفاقی نفس او را به کمالی نمی‌رساند و به همین جهت است که می‌بینیم آیه شریفه با جمله «وَاعْلَمُواْ أَنَّ اللّهَ غَنِیٌّ حَمِیدٌ» به پایان می‌رسد، چون این جمله به ما می‌فهماند که باید در انفاق خود بی‌نیازی و حمد خدای را در نظر بگیریم.[۴]پس شرط انفاق را فقط پاکی مال نیست بلکه باید بهترین مال انسان مورد انفاق قرار گیرد.

در تفسیر نمونه شأن نزول این آیه چنین آمده است:از امام صادق علیه السلام نقل شده که این آیه درباره جمعی نازل شد که ثروت‌هایی از طریق رباخواری در زمان جاهلیت جمع‌آوری کرده بودند و آن را در راه خدا انفاق می‌کردند. خداوند آن‌ها را از این کار نهی کرد و دستور داد از اموال پاک و حلال در راه خدا انفاق کنند.[۵]پس باید تلاش کنیم که در فرهنگ عمومی جامعه ما این مسئله جا بیفتد و دیگر کسی از پول حرام یا شبهه‌ناک انفاق نکند و اگر بنا دارد مال یا اموالی را در راه خدا انفاق کند حتماً به گونه‌ای باشد که مستمند بدون هیچ اغماض و اکراهی آن را دریافت کند و خوشحال گردد.نکته دیگری که آیه در انتهایش به آن توجه داده است این است که خداوند از انفاق‌های ما بی‌نیاز است. باید غنی بودن حضرت حق همواره هنگام انفاق مدنظر ما باشد تا حین انفاق دچار عجب و خودبینی نشویم و با حال نیاز و استغاثه الهی، توفیق انفاق فی‌سبیل‌الله را پیدا کنیم.

* منابع در دفتر روزنامه موجود است