ام البنین, پاسدار خاطره عاشورا

سیزدهم جمادی الثانی, یادآور روزی غم انگیز است روزی که در آن مادری فداکار و بانویی با عظمت از تبار دلاوران, به سوی معبود پر کشید ام البنین , مادر پسرانِ علی علیه السلام , بعد از عمری تلاش, شکیبایی و استقامت با اهدای چهار فرزند رشید به پیشگاه مولایش, حسین بن علی علیه السلام , با دلی مالامال از محبت و عشق, راهی دیار دوست شد و در بقیع, آرامگاهِ خوبان, برای همیشه رحل اقامت افکند

سیزدهم جمادی الثانی، یادآور روزی غم انگیز است؛ روزی که در آن مادری فداکار و بانویی با عظمت از تبار دلاوران، به سوی معبود پر کشید.ام‌البنین‌، مادر پسرانِ علی علیه‌السلام‌، بعد از عمری تلاش، شکیبایی و استقامت با اهدای چهار فرزند رشید به پیشگاه مولایش، حسین بن علی علیه‌السلام‌، با دلی مالامال از محبت و عشق، راهی دیار دوست شد و در بقیع، آرامگاهِ خوبان، برای همیشه رحل اقامت افکند.

نام و مشخصات

نامش فاطمه و کنیه اش ام‌البنین (مادر پسران) است. پدرش حِزام، و مادرش ثمامه یا لیلاست. همسرش علی بن ابی طالب علیه‌السلام و فرزندانش عباس علیه‌السلام ،عبداللّه ،جعفر و عثمان هستند که هر چهار نفر در سرزمین کربلا و در رکاب امام حسین علیه‌السلام به شهادت رسیدند. آرامگاه وی در مدینه منوره و قبرستان بقیع است.بعد از شهادت فاطمه زهرا علیها السلام‌، علی‌بن ابی طالب علیه‌السلام برادرش عقیل را ـ که آشنا به علم نسب شناسی عرب بود ـ فرا خواند و از او خواست که برایش همسری از تبار دلاوران برگزیند تا پسر دلیری برای مولا به ارمغان آورد.عقیل، فاطمه کلابیه را برای حضرت برگزید که قبیله و خاندانش، بنی کِلاب، در شجاعت بی مانند بودند، و حضرت علی علیه‌السلام نیز این انتخاب را پسندید.بعد از این که عقیل شجره‌نامه‌های اَعراب را بررسی و ام‌البنین را انتخاب کرد، حضرت علی علیه‌السلام‌، او را نزد پدر ام‌البنین فرستاد. پدرخشنود از این وصلت مبارک، نزد دختر خود شتافت و موضوع را در میان گذاشت. ام‌البنین نیز با سربلندی و افتخار پاسخ مثبت داد و پیوندی همیشگی بین وی و مولای متقیان علی بن ابی طالب علیه‌السلام برقرارشد.امام علی علیه‌السلام‌، در همسرش عقلی سترگ، ایمانی استوار، آدابی والا و صفاتی نیکو مشاهده کرد و او را گرامی‌داشت و از صمیم قلب در حفظ حُرمت او کوشید.روز اولی که ام‌البنین پا در خانه علی علیه‌السلام گذاشت، حسن و حسین علیهماالسلام مریض بوده و در بستر افتاده بودند. عروس تازه ابوطالب، به محض آن که وارد خانه شد، خود را به بالین آن دو عزیز عالم وجود رسانید و هم چون مادری مهربان به دلجویی و پرستاری آنان پرداخت.

تغییر نام

فاطمه کلابیه، بعد از گذشت مدتی از زندگی مشترک با علی علیه‌السلام‌، به امیرالمؤمنین پیشنهاد کرد که به جای «فاطمه»، که اسم قبلی و اصلی وی بوده، او را ام‌البنین صدا زند تا فرزندان حضرت زهرا علیها السلام از ذکر نام اصلی او توسط پدرشان، به یاد مادر خویش، فاطمه زهرا علیها السلام نیفتند و در نتیجه، خاطرات گذشته، در ذهن آن‌ها تداعی نگردد و رنج بی مادری آن‌ها را آزار ندهد.

محبت ام‌البنین به فرزندان زهرا

ام‌البنین بر آن بود که، در زندگی جای خالی حضرت زهرا علیها السلام را برای فرزندان ایشان پر کند؛ مادری که در اوج شکوفایی پژمرده شد و آتش به جان فرزندان خردسال زد: فرزندان فاطمه زهرا علیها السلام در وجود این بانوی پارسا، مادر خود را می‌دیدند و رنج فقدانِ مادر را کمتر احساس می‌کردند.ام‌البنین علیها‌السلام‌، فرزندان دختر گرامی‌رسول خدا صلی الله علیه و آله را بر فرزندان خود مقدّم می‌داشت و بخش عمده محبت و علاقه خود را متوجه آنان می‌کرد و آن را فریضه‌ای دینی می‌شمرد؛ زیرا خداوند متعال در کتاب خود، همگان را به محبت آنان دستور داده است.

فرزندان ام‌البنین

ثمره زندگی مشترک ام‌البنین با حضرت علی علیه‌السلام‌، چهار پسر بود که به دلیل داشتن همین پسران، او را ام‌البنین‌، یعنی مادر پسران می‌خواندند. نام فرزندان ایشان به ترتیب عبارتند از: قمربنی‌هاشم حضرت ابوالفضل العباس علیه‌السلام‌، عبداللّه‌، جعفر و عثمان.فرزندان ام‌البنین همگی در کربلا به شهادت رسیدند و نسل ایشان از طریق عبیداللّه فرزند حضرت ابوالفضل علیه‌السلام ادامه یافت.

مادر چهار شهید

با شهادت چهار فرزند ام‌البنین در کربلا، این بانوی شکیبا، به افتخار مادر شهیدان بودن نائل آمد و درکنار همسر شهید بودن، افتخاری دیگر بر صفحه افتخاراتش افزوده شد.وقتی خبر شهادت فرزندانش به او رسید، سرشک اشک از دیده فرو ریخت و با روحیه‌ای قوی در اشعاری گفت: «ای کسی که فرزند رشیدم عباس را دیدی که همانند پدرش بر دشمنان تاخت، فرزندان علی علیه‌السلام همه شیران بیشه شجاعتند. شنیده ام بر سر عباس عمود آهنین زدند، در حالی که دست‌هایش را قطع کرده بودند؛ اگر دست در بدن پسرم بود، چه کسی می‌توانست نزد او آید و با او بجنگد؟»

فرزندانم به فدای حسین (ع)

ام‌البنین بشیر را دید که فرستاده امام سجاد علیه‌السلام بود و به مدینه آمده بود تا مردم را از ماجرای کربلا و بازگشت کاروان امام حسین علیه‌السلام با خبر سازد. به او فرمود: ای بشیر! از امام حسین علیه‌السلام چه خبر داری؟ بشیر گفت: خدا به تو صبر دهد که عباس تو کشته شد. ام‌البنین فرمود: از حسین علیه‌السلام مرا خبر ده!بشیر خبر شهادت بقیه فرزندان او را هم اعلام کرد، ولی ام‌البنین پیوسته از امام حسین علیه‌السلام خبر می‌گرفت و می‌گفت: فرزندان من و آن چه در زیر آسمان است، فدای حسینم باد.چون بشیر خبر شهادت امام حسین علیه‌السلام را به آن حضرت داد، صیحه ای کشید و گفت: ای بشیر! رگ قلبم را پاره کردی و سپس صدا به ناله و شیون بلند کرد.این علاقه او به امام حسین علیه‌السلام دلیل کمال معنویت اوست که تنها از رهبرش سخن به میان آورد.

ام‌البنین‌، پاسدار خاطره عاشورا

از ویژگی‌های بسیار مهم ام‌البنین‌، توجه به زمان و مسائل مربوط به آن است. وی پس از واقعه عاشورا، از مرثیه خوانی و نوحه سرایی استفاده کرده تا ندای مظلومیت کربلاییان را به گوش نسل‌های آینده برساند. ایشان هر روز به همراه پسرِ حضرت عباس علیه‌السلام‌، عبیداللّه که همراه مادرش در کربلا حضور داشت و سند زنده ای برای بیان وقایع عاشورا بود، به بقیع می‌رفت و نوحه می‌خواند.او با این اشعار، هم حماسه کربلا را بازگو و هم در قالب عزاداری به حکومت وقت نوعی اعتراض می‌کرد و مردم را که اطراف او جمع می‌شدند، از جنایات بنی امیه، آگاه می‌نمود.

سفارش به دفاع از ولایت

هنگامی‌که امام حسین علیه‌السلام آهنگ ترک مدینه و تشرف برای حج و به دنبال آن هجرت به سوی عراق کرد، ام‌البنین به همراهان امام حسین علیه‌السلام چنین سفارش می‌کرد: «چشم و دل مولایم امام حسین علیه‌السلام و فرمان بردار او باشید».

ام‌البنین، واسطه فیض الهی

ام‌البنین‌، همسر علی علیه‌السلام و مادر علمدار کربلا، نزد مسلمانان جایگاهی ویژه دارد، چون نزد خداوند از مقام و منزلتی والا برخوردار است، و این مقام به واسطه تقدیم خالصانه فرزندان در راه خدا و استواری و عبودیت ایشان است. از این رو، مؤمنانِ حاجت مند و دردمند او را به درگاه حضرت باری تعالی شفیع و واسطه قرار می‌دهند، و غم واندوهشان را با زیارت مزار آن بانو می‌زدایند.

اهل بیت (ع) و ام‌البنین

محبت بی شائبه ام‌البنین در حق فرزندان رسول خدا صلی الله علیه و آله و فداکاری فرزندان وی در راه سیدالشهدا، در تاریخ بی پاسخ نماند. اهل بیت علیهم‌السلام هم در احترام و بزرگ داشت وی کوشیدند و بسیار از او قدردانی کرده، او را سپاس گفتند.زینب کبری علیها السلام پس از رسیدن به مدینه، به محضرش شتافت و شهادت فرزندانش را به او تسلیت گفت. ایشان همچنین در مناسبت‌های دیگر مثل عیدها، برای ادای احترام، به محضر ام‌البنین مشرّف می‌شد.

سخن بزرگان

عالم جلیل القدر، زین الدین عاملی، شهید ثانی درباره ام‌البنین می‌گوید: «ام‌البنین از بانوان با معرفت و پر فضیلت بود. نسبت به خاندان نبوت، محبت و دلبستگی خالص و شدید داشت و خود را وقف خدمت به آن‌ها کرده بود. خاندان نبوت نیز برای او جایگاه والایی قائل بودند و به او احترام ویژه می‌گذاشتند.» همچنین علامه سید محسن امین می‌گوید: «ام‌البنین ، شاعری خوش بیان و از خانواده‌ای اصیل و شجاع بود.»علی محمد علی دُخَیل، نویسنده معاصر عرب در وصف این بانوی بزرگوار می‌نویسد: «عظمت این زن (ام‌البنین ) در آن جا آشکار می‌شود که وقتی خبر شهادت فرزندانش را به او می‌دهند، به آن توجه نمی‌کند، بلکه از سلامت حضرت امام حسین علیه‌السلام می‌پرسد؛ گویی امام حسین علیه‌السلام فرزندِ اوست نه آنان»

امین ناصح