بهار فعالیت های زنان

زنان در این انقلاب نقش انکارناپذیری داشته اند شاید هیچکس به اندازه امام خمینی ره , برنقش زنان در تاثیر و تاثرات اجتماعی واقف نبود این بار زن ایرانی به فرمان امام از خانه برون شده و دوشادوش مردش در کوچه و خیابان های شهر فریاد مرگ بر شاه و مرگ بر ظلم و استبداد سر داد و همراه او به تعبیر حضرت امام بلکه جلوتر از او مشت های گره کرده اش را به نشانه اعتراض و خشمی انقلابی بر مظاهر طاغوت کوبید, همراه مردش فریاد کرد, پا بر زمین کوبید و شبانه الله اکبر گفت و روزانه در تظاهرات خیابانی, خواسته های انقلابی اش را مطرح کرد

سی‌سال پیش در چنین روزی انقلاب گسترده و فراگیر مردم ایران علیه رژیم پهلوی به پیروزی رسید. هرچند مورخان عمر سی‌ساله یک واقعه را برای کنکاش و فروکاوی تاریخی آن کافی نمی‌دانند، اما از آنجا که مشاهدات عینی از بااهمیت‌ترین مدارک و شاهدان عینی به عنوان اسناد زنده و گویای تاریخی پیرامون وقایع محسوب می‌شوند، اینجانب به عنوان دانشجوی تاریخ معتقدم که تاریخ انقلاب اسلامی شکوهمندمان باید از هم اینک به عنوان یک نقطه اوج در مجموعه فراز و فرودهای تاریخ کشورمان مورد بررسی قرار گیرد تا خدای ناکرده با تغییرات یا سانسورهای غرض‌ورزانه و سوگیرانه دچار انحراف نشود و مورد دستبرد قرار نگیرد، مستندکردن تاریخ انقلاب، امروز که نقش‌آفرینان آن انقلاب، آحاد مردم ایران و به‌ویژه نزدیکان به حضرت امام و شورای انقلاب که به طور قطع خاطرات و اسرار سر به مهری داشته و دارند، به عنوان شاهدانی گویا حضور دارند، فقط این میراث تاریخی را میسر می‌سازد.

آنچه مسلم است زنان در این انقلاب نقش انکارناپذیری داشته‌اند. شاید هیچکس به اندازه امام خمینی (ره)، برنقش زنان در تاثیر و تاثرات اجتماعی واقف نبود. این بار زن ایرانی به فرمان امام از خانه برون شده و دوشادوش مردش در کوچه و خیابان‌های شهر فریاد مرگ بر شاه و مرگ بر ظلم و استبداد سر داد و همراه او به تعبیر حضرت امام بلکه جلوتر از او مشت‌های گره کرده‌اش را به نشانه اعتراض و خشمی انقلابی بر مظاهر طاغوت کوبید، همراه مردش فریاد کرد، پا بر زمین کوبید و شبانه الله اکبر گفت و روزانه در تظاهرات خیابانی، خواسته‌های انقلابی‌اش را مطرح کرد. هرچند در این خواسته‌ها به نیازها و مطالبات زنانه نپرداخت از این رو که ظلم را مانعی بر راه انسانیت انسان می‌دانست و امیدوار بود با درهم شکستن آن و استقرار عدالت، او نیز فارغ از جنسیتش از مواهب آن برخوردار شود. توجه شایان امام (ره) به نقش زنان در پیروزی انقلاب اسلامی و حرمتی که برای آنان قائل بود، گاه با مخالفت‌هایی مواجه می‌شد که با بی‌اعتنایی ایشان و گاه واکنش‌های تندی که نشان می‌دادند، مخالفان به سکوت وادار می‌شدند. نمونه عینی این مخالفت‌ها را که نشانگر بینش افراطی مخالفان و در عین حال هوشیاری کامل بنیانگذار انقلاب اسلامی بود، در جریان ورود زنان به اولین مجلس شورای اسلامی، می‌بینیم که اگر نبود برخورد قاطع امام چه بسا برای همیشه این فرصت و مجال برای زنان از بین می‌رفت. زمینه‌سازی برای حضور زنان در مجلس خبرگان و مجلس شورای اسلامی، پاسخی مثبت به حضور اجتماعی فراگیر آنان بود. پس از استقرار جمهوری اسلامی تا امروز، کشورمان شاهد نشیب و فرازها و تحولات شگرف و گاه اعجاب برانگیزی بوده است که هر یک از این تحولات تاثیراتی بر جایگاه و موقعیت زن ایرانی داشته است. دوران جنگ تحمیلی، دوره اوج خصیصه فداکاری و ایثارگری زن ایرانی است که نه تنها در جای خود به دفاع از سرزمین و خاک پاک وطن پرداخت و پشت جبهه را گرم و پرنشاط نگاه داشت، بلکه با ترغیب و تهییج همسر و فرزند و پدر و برادر جهت حضور در جبهه‌های رزم و با بسیج مادی و معنوی جبهه‌ها، مرزهای ایران عزیز را در برابر دشمن محافظت نمود و تاوانی مضاعف برای ۸ سال جنگ تحمیلی پرداخت. هرچند دوران سازندگی آغازی برای دیده شدن او و شنیده شدن صدایش و مطالباتش بود، اما اوج مشارکت سیاسی‌اش به زمان اصلاحات برمی‌گردد. دوم خرداد ماه ۱۳۷۶ نقطه عطفی در سرنوشت زن ایرانی است. زنی که فارغ از سوادش، شغلش، پایگاه اجتماعی‌اش، شهری یا روستایی بودنش و سنش به عنوان یک انسان، هویتش به رسمیت شناخته شد و تبعیض علیه او مکروه دانسته شد و تلاش برای رفع تبعیض جنسیتی به شکل سامان یافته آغاز شد. همزمانی دولت اصلاحات با مجلس ششم و به مدد آمدن فراکسیون زنان مجلس ششم که برای اولین بار در عمر مجلس شورای اسلامی شکل گرفته بود، را باید از فعالیت‌های زنان در دو حوزه دولتی و غیردولتی دانست. چرا که با اتفاق این دو قوه برای رفع مشکلات زنان، قوه‌قضائیه نیز کمابیش دچار انعطاف‌شده و بر اثر آن و نیز تحت تاثیر شرایط بین‌المللی می‌رفت تا روزهای بهتری برای زنان سرزمین پارس زیر لوای جمهوری اسلامی رقم بخورد، اما به ناگاه با روی کار آمدن دولت اصولگرا، کلیت برنامه‌ریزی‌های دولتی برای آگاه‌سازی جامعه و توانمندسازی زنان و تحقق عدالت جنسیتی، انکار شد و حتی برنامه‌های پیشین به عنوان جرم دولت اصلاحات در کارنامه‌ اعمالش ثبت شد و آثار مکتوب که عمدتا رویکرد فرهنگی داشتند و حاصل بیش از ۸ سال پژوهش و جستارهای علمی و مطالعات اجتماعی بودند، به عنوان کتب ضاله و عامل انحراف، سوزانده یا خمیر شدند و موقعیت‌هایی که با توجه به ساختار خشک و سخت و غیرمنعطف تشکیلات در کشورمان به ویژه در عرصه مدیریتی، با مشقت وافر برای زنان به دست آمده بود یکی پس از دیگری دچار انحطاط شده از دست رفت. حضور اجتماعی زن زیر سایه حضورش در عرصه خصوصی قرار گرفت و بار دیگر نقش مادری و به ویژه همسری بر سایر نقش‌های متعدد و تاثیرگذارش سلطه یافت. دانش‌آموزی و تجربه‌اندوزی زن به بهانه بالا رفتن توقعات او و در نتیجه بالا رفتن سن ازدواج و نیز افزایش آمار طلاق، مکروه دانسته شد و اشتغال و مشارکت اجتماعی‌اش به بهانه تزلزل خانواده و مشارکت سیاسی‌اش با ردصلاحیت‌های گسترده به کلی انکار شد.

در دانشگاه‌ها که در نتیجه تلاش و مجاهدت‌های شبانه‌روز در امر تحصیل و کسب مهارت‌ها و آمادگی‌های لازم به رویش گشوده شده بود به بهانه بازماندن پسران از تحصیلات دانشگاهی، در رشته‌هایی به رویش بسته شد و با طرح لایحه حمایت از خانواده و موادی اعجاب‌برانگیز، بار دیگر جنس دوم بودنش به رخ کشیده شد. با این همه زن ایرانی با همان ویژگی‌های منحصر به فرد خود به عنوان مجسمه صلابت و غرور و جدیت، با اعتقاد راسخ به راهی که سی سال پیش با «نه» گفتن به ظلم و استبداد آغاز کرده، مسیر صعب اصلاحات را تا تحقق آرمان‌های اصلاح‌طلبی و رسیدن به برابری جنسیتی طی می‌کند. او با تلاشی مضاعف همزمان در چند سنگر مبارزه می‌کند، مادری نمونه است، همسری همراه است، معلم است، کارآفرین است، پژوهشگر است، هنرمند است، سیاست‌ورز است، فعال اجتماعی است، کنشگر است، تاثیرگذار است، در یک کلام انسان است. زن است. هر دری را که برویش می‌بندند به دنبال گشودن دریچه و روزنی است تا با تابش اشعه تابناک امید بر دل و جانش، همچنان رهرو باشد و با پویایی و نشاط خود، دل فرزندانش و نسل جوان سرزمین پاکش ایران را مشحون از امید و ایمان نماید.

رئیس دفتر زنان وزارت کشور در دوران اصلاحات

فخرالسادات محتشمی‌پور