بلیت بزرگسالی از دبیرستان تا دانشگاه

برای بعضی ها شبیه کاخ آرزوهاست و با ورود به دانشگاه احساس می کنند دیگر به آخر خط رویاهایشان رسیده اند و برای بعضی دیگر, دانشگاه خیلی فرقی با دبیرستان ندارد و همان سبک درس و زندگی در محیط دبیرستان را با خود به دانشگاه می آورند

برای بعضی‌ها شبیه کاخ آرزوهاست و با ورود به دانشگاه احساس می‌کنند دیگر به آخر خط رویاهایشان رسیده‌اند و برای بعضی دیگر، دانشگاه خیلی فرقی با دبیرستان ندارد و همان سبک درس و زندگی در محیط دبیرستان را با خود به دانشگاه می‌آورند.

اما دسته سومی از دانشجویان تازه وارد هم هستند که دقیقا نمی دانند فرق بین محیط دانشگاه و دبیرستان در چیست و تا مدت ها در همین وضعیت مبهم به سر می برند. تعداد این گروه از دانشجویان سال اولی هم کم نیست؛ مطابق آمارهای رسمی، امسال بیش از ۶۷۷ هزار دانشجو برای اولین بار وارد محیط دانشگاه می شوند. دانشجویانی که تا همین دیروز در دبیرستان درس خوانده و در فضای نوجوانی سیر کرده اند، حالا باید در محیط دانشگاه به فکر آینده تحصیلی و شغلی شان باشند.

● استقبال سرد اغلب دانشگاه های پولی

براساس آمارهای کنکور ۹۲، بیش از ۸۶ درصد ظرفیت پذیرش دانشگاه های کشور به دانشگاه های پولی اختصاص دارد و روز به روز نیز بر ظرفیت پذیرش دانشگاه های پولی افزوده می شود. به زبان ساده تر، امسال ۸۶ درصد دانشجویان تازه وارد کشور در دانشگاه های پولی قبول شده اند، اما در بسیاری از این دانشگاه ها، مراسم استقبالی برای این دانشجویان برگزار نمی شود و دانشجویان باید رفته رفته با محیط آموزشی جدید وفق پیدا کنند.

قاسم فرج اللهی، رئیس دانشکده خبر در گفت وگو با جام جم از دانشگاه های پولی که برای استقبال از دانشجویان تازه وارد برنامه خاصی ندارند، انتقاد می کند و می گوید: در دانشگاه های باسابقه و مطرح معمولا با دانشجویان تازه وارد برخورد معقول تری می شود و برای آنان برنامه های آموزشی، تورهای تفریحی، برنامه های آشنایی با کتابخانه و مجموعه امور رفاهی دانشگاه ها را برگزار می کنند، اما در اغلب دانشگاه های پولی کشور بندرت برنامه خاصی برای استقبال از دانشجویان برگزار می شود.

فرج اللهی معتقد است باید برای دانشجویان تازه وارد جلسات پرسش و پاسخ با حضور مسئولان دانشگاه برگزار شود تا پایه های ارتباط خوب بین دانشجو و مسئولان دانشگاه از همان روزهای اول مستحکم شود، اما در بسیاری از دانشگاه های پولی، حتی بعضی از دانشجویان با گذشت چند ترم از دانشگاه، اسامی مسئولان دانشگاه را هم نمی دانند. البته علاوه بر مراسم استقبال، برگزاری مراسم فارغ التحصیلی هم برای اغلب دانشگاه های شهریه ای، امری غریب و بیگانه است که بندرت اتفاق می افتد. کم محلی دانشگاه های پولی به دانشجویان تازه وارد و دانشجویان فارغ التحصیل شده گاهی باعث می شود ذوق و اشتیاق برخی دانشجویان برای ادامه تحصیل در دانشگاه محل تحصیلشان کمرنگ شود.

● کم اطلاعی ترم اولی​ها از واحدهای درسی

در نظام آموزشی دبیرستان ها، قاعده به این شکل است که دانش آموز یکسری واحدهای درسی اجباری را هر ساله می گذراند و تا مرحله فارغ التحصیلی، اختیار چندانی برای انتخاب واحدهای درسی ندارد، اما یکی از محاسن آموزش عالی این است که دانشجو می تواند با توجه به وضعیت تحصیلی و زندگی اش، واحدهای درسی را انتخاب کند.

اما جالب است که دانشجوی تازه وارد در دانشگاه های پولی معمولا اطلاعی از واحدهای درسی و نحوه انتخاب واحدهایش ندارد و مسئولان دانشگاه ها هم کمترین اطلاعات تحصیلی را در اختیار دانشجوی سال اولی قرار می دهند.

مثلا بارها دیده شده است دانشجو تا ماه های متوالی، معنی دروس پیش نیاز را نمی داند و آن را از زبان دانشجویان دیگر می شنود؛ در حالی که باید از همان روز اول، لیست همه واحدهای درسی تا پایان فارغ التحصیلی در اختیار دانشجو قرار بگیرد و مسئولان دانشگاه در جلسات توجیهی، مسیر تحصیل دانشجو را با ذکر جزئیات واحدهای درسی به دانشجوی ترم اول توضیح بدهند.

● درسخوان​ها، الزاما موفق نیستند

یکی دیگر از مشکلات دانشجویان تازه وارد، شیوه متفاوت درس خواندن بین مدرسه و دانشگاه است. بسیاری از دانشجویان تازه وارد به همان سبکی که در مدرسه درس خوانده اند، در دانشگاه هم به همان روش درس می خوانند، اما معمولا نتیجه و نمره دلخواه را نمی گیرند. اشکال کار اینجاست که شاید در مدرسه، تمرکز صرف روی کتاب درسی جواب بدهد و با خواندن چندباره تئوری ها بتوان نتیجه خوبی گرفت، اما در دانشگاه نیاز است که دانشجو مهارت انتخاب واحد درست و انتخاب استاد دلخواه را داشته باشد.

فعالیت های کاربردی و آزمایشگاهی در دانشگاه ها و فعال بودن در کلاس های درس، اهمیت زیادی در فراگیری مهارت و نمره خوب گرفتن دارد که این موضوع هم در نمره گرفتن از استاد و هم آینده شغلی موثر است و فهمیدن همین تفاوت هاست که آینده تحصیلی دانشجویان را تغییر می دهد. گروهی دیگر از دانشجویان هستند که به محض ورود به دانشگاه، احساس می کنند دیگر زمان درس خواندن گذشته است و حالا پس از پشت سرگذاشتن کنکور، موقع استراحت و آرامش آنهاست. این دانشجویان تازه وارد شاید در مدارس دانش آموزان خوبی بوده اند، اما این نوع نگاه تفننی آنها به دانشگاه باعث می شود نتوانند در ترم های بعدی از پس واحدهای درسی بربیایند.

● نقش خانواده ها در آرامش دانشجویان تازه وارد

حکایت دانشجویانی که در روزهای اول دانشگاه دلتنگ خانواده می شوند و حتی برای دوری از اعضای خانواده گریه می کنند، حکایت غریبی نیست. معمولا این دسته از دانشجویان به خاطر این که مورد تمسخر سایر دانشجویان قرار نگیرند در خلوت گریه می کنند و احتمال دارد تا چند ماه هم در لاک خود باقی بمانند و اشتیاقی به جوشیدن با جمع و دوست یابی نداشته باشند.

محسن افشارچی، رئیس دانشگاه زنجان در گفت وگو با جام جم معتقد است دانشجویان ترم اولی بهتر است برای حفظ روحیه شان، چند روز اول با خانواده شان باشند و بهتر است پدر و مادرها در روزهای نخست بازگشایی دانشگاه ها، دانشجویان تازه وارد را به حال خود رها نکنند. افشارچی بر این باور است چون به طور کلی ما ایرانی ها انسان های عاطفی تری هستیم، به همین دلیل برای بسیاری از دانشجویان تازه وارد، دوری از خانواده و زندگی خوابگاهی سخت است و باید این نکته را هم در نظر بگیریم که بسیاری از دانشجویان سال اولی، نخستین بار است که به مدت طولانی از خانواده خود دور می شوند.

وی تاکید می کند دانشگاه باید ارتباط مداوم و طولانی مدت با خانواده ها داشته باشد و نه در روزهای اول دانشگاه و نه حتی در روزهای فارغ التحصیلی نباید ارتباط مسئولان دانشگاه و خانواده دانشجویان قطع شود، زیرا ارتباط موثر و دوسویه دانشگاه و خانواده می تواند در آرامش روانی و موفقیت تحصیلی دانشجویان تاثیر زیادی داشته باشد.

البته اگر دانشگاه به محل زندگی دانشجوی تازه وارد نزدیک باشد، نقش خانواده فقط در حمایت و راهنمایی دانشجو تاثیر دارد و بدیهی است دیگر آن وجه دلتنگی و دوری از خانواده برای دانشجوی تازه وارد بی معنی است. همچنین با توجه به سیاست چند سال اخیر وزارت علوم مبنی بر بومی گزینی دانشجو، بسیاری از مشکلات روحی و مشکلات اسکان دانشجویان تازه وارد نیز خودبه خود حل شده است.

● دل بستن در همان ترم های اول

اگر بخواهیم کمی صریح تر صحبت کنیم، گاهی ترم اول برای بعضی از دانشجویان به بحرانی عاطفی تبدیل می شود. یعنی از آنجا که دانش آموز برای اولین بار است که در محیط آموزشی همراه با غیرهمجنس خود درس می خواند، بازار دل بستن در همان ترم های اول داغ است.

اگرچه ازدواج دانشجویی به خودی خود مشکلی ندارد، اما بسیاری از کارشناسان روان شناسی و مشاوره بر این باورند عاشق شدن و ازدواج در ترم اول دانشگاه می تواند به دانشجو ضربه بزند و او را از مسیر زندگی اش منحرف کند.

زیرا پایه ازدواج موفق، شناخت کامل است که این شناخت امکان ندارد در همان ترم اول دانشگاه به دست بیاید و از سوی دیگر، دانشجوی تازه واردی که در ترم اول درس می خواند، معمولا استقلال مالی برای تشکیل یک زندگی مشترک را ندارد. به همین دلیل است که ارائه خدمات مشاوره و روان شناسی به دانشجویان تازه وارد ضروری است و می تواند دانشجویان را در مسیری نگه دارد که هم در زمینه تحصیل در دانشگاه و حتی در زندگی خارج از دانشگاه، آینده موفقی داشته باشند و با پا گذاشتن به دنیای بزرگسالی، تصمیم های منطقی تر و معقولانه ای بگیرند.

● به افراط و تفریط دچار نشوید

یکی از عمده تفاوت های مدرسه و دانشگاه، آزادی و استقلال بیشتر دانشجو نسبت به دانش آموز است.

دانشجو بودن ناخودآگاه حس بزرگسالی با خود به همراه می آورد؛ این حس در ترم های بعدی، هم در دانشجو و هم در اطرافیان او قوی تر می شود. در صورتی که دانشجو از این آزادی و شروع دنیای بزرگسالی اش نهایت استفاده را ببرد، می تواند علاوه بر درس خواندن، مهارت های زیادی در طول دوران دانشجویی کسب کند که ارزش این مهارت های کسب شده، دست کمی از نمره گرفتن در دانشگاه ندارد.

بسیاری از دانشجویان ترم اولی گمان می کنند دانشگاه فقط محل گذراندن واحدهای درسی است و باید تا می توانند سریع تر دوران تحصیل را تمام کنند.

اما به اعتقاد بسیاری از کارشناسان آموزشی، دانشگاه علاوه بر درس خواندن، محل مناسبی برای یادگیری هنجارها و مهارت های ضروری زندگی است که اگر دانشجو از آن غافل باشد، ماهیت واقعی دانشگاه را درک نکرده است. شرکت در فعالیت های فرهنگی، عضویت در گروه های نمایشی دانشگاه و داشتن فعالیت فوق برنامه در محیط دانشگاه، می تواند هم سختی های دوران تحصیل را کاهش دهد و هم دانشجو را برای پذیرش مسئولیت های بزرگ تر در آینده آماده کند. البته عکس چنین حالتی هم وجود دارد و برخی دانشجویان تازه وارد هم پیدا می شوند که از همان روزهای اول دانشگاه، چنان غرق برنامه های فوق برنامه دانشگاه ها می شوند که دیگر فرصتی برای درس خواندن برایشان باقی نمی ماند و در واقع از آن طرف بام می افتند. ایجاد تعادل بین فعالیت های درسی و فعالیت های فوق برنامه، هنری است که دانشجو باید در دانشگاه کسب کند و اگر روی هر کدام از آنها بیشتر از دیگری تمرکز کند، دیر یا زود نتیجه ناخوشایندش به دست می آید. البته شاید گفته شود که در برخی دانشگاه های کوچک، اصلا فعالیت فوق برنامه خاصی وجود ندارد که دانشجو بتواند در آنها شرکت کند، اما این وضع به این معنی نیست که دانشجویان تازه وارد، بی خیال فعالیت های فوق برنامه شوند.

آنها می توانند در گروه های دانشجویی کوچکی که خودشان با یکدیگر تشکیل می دهند، ابداع کننده و بنیانگذار فعالیت های فرهنگی در دانشگاه محل تحصیلشان باشند و در حقیقت، منتظر نباشند که حتما گروهی قبلا در دانشگاه تشکیل شده باشد و سپس به آن گروه بپیوندند.

امین جلالوند