باخجالتی بودن کودک مان چگونه کنار بیاییم

مشخصه بارز کودکان خجالتی این است که در موقعیت های ناآشنا و در تعامل با دیگران دچار اضطراب می شوند و کنترل عصبی خود را از دست می دهند

مشخصه بارز کودکان خجالتی این است که در موقعیت‌های ناآشنا و در تعامل با دیگران دچار اضطراب می‌شوند و کنترل عصبی خود را از دست می‌دهند. هنگامی که این احساس به سراغ کودکان می‌آید آنها مایل هستند که به گوشه‌ای پناه ببرند تا خود را در آن موقعیت مجسم نکنند. نمی‌توان منکر این امر شد که بسیاری از بچه‌ها در سنین مختلف در برهه‌ای از عمر خود حس خجالت‌زدگی را تجربه می‌کنند اما در برخی از آنها این احساس به حدی شدید است که تا دوران بزرگسالی آنها را همراهی می‌کند. والدین نخستین گزینه‌ای به شمار می‌روند که به فرزندان‌شان می‌توانند در رهایی از این احساس کمک کنند، اما زمانی که خجالت‌زدگی در مرحله حاد باشد مشاوره کودک برای درمان این دسته از کودکان تنها انتخاب یاری‌دهنده است.

● مشکلاتی که برای کودکان خجالتی رقم زده می‌شود

کودکانی که از خجالت‌زد‌گی رنج می‌برند با کاهش کیفیت زندگی در اشکال گوناگون روبه‌رو می‌شوند که شامل کاهش موقعیت‌های رشد اجتماعی و تمرین این قابلیت‌ها، نداشتن دوست و مشکل در پیدا کردن دوست، کاهش فعالیت‌های مفرح و رقابتی، افزایش حس تنهایی و کاهش رضایت شخصی کودک از خود، نشان ندادن فعالیت‌های بالقوه به دلیل ترس از مورد قضاوت قرار گرفتن، افزایش نگرانی و اضطراب، وجود نشانه‌های فیزیولوژیکی مانند سرخ شدن گونه، لکنت زبان و لرزش اندام می‌شوند. البته برخی از متخصصان کودک معتقدند علاوه بر مشکلاتی که خجالتی بودن برای کودک رقم می‌زند یکسری رفتارهای مثبت نیز در این دسته از کودکان دیده می‌شود از جمله آنکه این کودکان به شدت افرادی درس‌خوان هستند و هیچ‌گونه بی‌تربیتی و بدرفتاری از آنها دیده نمی‌شود و به صحبت و گفتار دیگران فعالانه گوش می‌دهند.

● عوامل خجالتی بودن کودکان

طی بررسی‌های صورت‌گرفته پاره‌ای از عوامل در خجالتی بودن کودک دخیل هستند که عبارتند از:

- ژنتیک: وجوه شخصیتی همیشه ترکیبی از شاخص‌های ژنتیکی و محیطی است. از این رو خجالتی بودن هم می‌تواند مستقیما از سوی ژنتیک و ارثی در کودک ایجاد شود.

- شخصیت زودرنج: کودکان به شدت احساساتی و زودرنج نسبت به سایر کودکان بیشتر در معرض خجالتی بودن هستند.

- رفتارهای اکتسابی: کودکان به واسطه تقلید از دیگران مخصوصا والدین، رفتارهای جدید را آموزش می‌بینند. والدین خجالتی نیز خجل بودن را به کودکان از طریق تقلید یاد می‌دهند.

- روابط خانوادگی: کودکانی که با پدر و مادر خود رابطه امن و مثبتی ندارند یا جزو آن دسته از فرزندانی هستند که از بی‌توجهی والدین خود رنج می‌برند نسبت به سایر کودکان بیشتر در معرض خجالتی بودن هستند.

- کمبود روابط اجتماعی: کودکانی که به شدت در داشتن رابطه با دیگران محدود می‌شوند در آینده دچار مشکل خواهند شد.

- ترس از شکست: کودکانی که به دفعات از طرف والدین‌شان مورد ترغیب قرار گرفته‌اند و فراتر از قابلیت‌هایشان گام برمی‌دارند ممکن است دچار ترس از شکست شوند که به شکل خجالت‌زدگی خود را نشان می‌دهند.

- چرخه باطل: اگر کودکی در یک موقعیت اجتماعی رفتاری خجالت‌زده از خود نشان دهد و دیگران وی را به دلیل چنین رفتاری شماتت کنند این مساله باعث می‌شود که کودک خودش را علت اصلی این مشکلات دانسته و علاوه بر بروز مشکلات روحی که باعث خجالتی بودن بیشتر در آینده می‌شود با گذشت زمان اعتماد به نفسش کاهش پیدا ‌کند و در خجالت‌زدگی‌اش بیشتر فرو می‌رود که این امر بازگشت به نقطه آغاز و شروع چرخه باطل است.

● واکنش و رفتار مناسب والدین

تاثیر بسزایی که والدین می‌توانند بر کودکان خود داشته باشند بر هیچ‌کس پوشیده نیست. از واکنش‌های مهم و حیاتی پدر و مادر این است که هیچ‌گاه نباید به کودک‌شان برچسب خجالتی بودن را بزنند چرا که سایرین از این عنوان و برچسب برای فرزندان‌شان استفاده می‌کنند. اگر فرزندتان خجالتی است هیچ‌وقت وی را مورد انتقاد یا تمسخر قرار ندهید و به جای آن از او حمایت و سعی کنید با آنها همدردی کنید. شما به عنوان پدر و مادر باید کودکان‌تان را ترغیب کنید تا در مورد علل ترس و خجالتی بودن‌شان صحبت کنند. یکی از بهترین شیوه‌هایی که والدین می‌توانند به کار برند این است که به فرزندان خود بگویند که در گذشته خودشان خجالتی بوده‌اند و اینکه چگونه بر آن فایق آمده‌اند چرا که همیشه فرزندان، والدین خود را به عنوان افرادی کامل و بی‌عیب‌ونقص تصور می‌کنند. آگاه شدن کودک از خجالتی بودن والدین سبب می‌شود که آنها احساس بهتری داشته باشند و از شدت اضطراب‌شان کم شود. در مورد مزیت‌های اجتماعی بودن با کودک‌تان صحبت کنید و آنها را به رفتارهای برونگرا تشویق کنید و در نهایت از روی قصد و نیت بچه‌هایتان را در موقعیت‌های جدید قرار دهید. اگر والدین همه کارهای فوق را انجام دادند اما همچنان کودک‌شان خجالتی باقی ماند و رفتارهایشان حادتر شد به گونه‌ای که شخصیت‌شان در موضع ضعف قرار گرفت بهترین کار این است که از درمانگر و مشاوره کودک کمک گیرند چرا که در این جلسات به کودکان شما راهکارهای آرامش بخش، تمرین قابلیت‌های اجتماعی و مدیریت استرس آموزش داده می‌شود.

ترجمه: احسان محمدیه