نقش سلمه کمرنگ شد

شبنم قلی خانی, بازیگر سریال تاریخی «ستاره سهیل»

فوق‌لیسانس کارگردانی تئاتر از دانشگاه آزاد است. در سال ۱۳۷۶ با نمایش «آنتیگونه» در مجموعه تئاتر شهر، حرفه بازیگری را به طور جدی آغاز کرد و اولین فیلم سینمایی خود را سال ۱۳۷۸ با نام «مریم مقدس» تجربه کرد.

از دیگر فعالیت‌های این هنرمند می‌توان به سریال‌های «ما چند نفر»، «سال‌های برف و بنفشه»، «اولین شب آرامش» و «ستاره سهیل» که چندی پیش از شبکه اول سیما پخش شد، اشاره کرد. آنچه می‌خوانید گفت‌وگویی است که به بهانه ‌بازی‌اش در سریال «ستاره سهیل» انجام شده است.

▪ از زمانی که بازیگری در سینما را به طور حرفه‌ای با فیلم مجموعه «مریم مقدس» شروع کردید، نشان داده‌اید که علاقه‌مند نقش‌های تاریخی هستید و...

ـ به خاطر اینکه نقش‌های تاریخی، فیلمنامه‌های قوی‌تری دارند و فردی که بازیگر نقش تاریخی است با توجه به فیلمنامه و متن و همچنین موقعیت خود اثر می‌تواند تجربیات خیلی خوبی به دست آورد. به شخصه به فیلم‌ها و متن‌هایی که به تاریخ مربوط می‌شوند، اعم از تاریخ معاصر یا تاریخ دور بسیار علاقه دارم و در سایه بازی در چنین تولیداتی صرف نظر از جنبه هنری آن به لحاظ تاریخی نیز می‌توانم به اطلاعاتم بیفزایم.

▪ به نظر شما یک نقش تاریخی در قیاس با یک نقش اجتماعی روز مجال بهتر و بیشتری برای نشان دادن توان یک بازیگر دارد؟

ـ نه، این طور فکر نمی‌کنم. به هر حال در هر نقشی بازیگر باید توانایی این را داشته باشد که خود را در آن نشان دهد، چه یک نقش اجتماعی روز باشد و چه یک نقش تاریخی؛ فرقی نمی‌کند. منتها قضیه این است که نقش تاریخی‌ جای کار بیشتری دارد و بازیگر می‌تواند تنوع بیشتری به کار خود ببخشد، چون نقش تاریخی مخصوص یک برهه از زمان می‌باشد قطعا خاص‌تر تلقی می‌شود.

▪ در آثار تاریخی گریم و لباس چقدر برای رسیدن به نقش مورد نظر به بازیگر کمک می‌کند؟

ـ گریم و لباس بسیار موثر است. یکی از مراحل شخصیت‌سازی برای بازیگر ظاهری است که طراح گریم و لباس برای او می‌سازد. یک گریم خوب و یک لباس مناسب می‌تواند بازیگر را به آن نقش نزدیک کند.

نمونه‌اش گریم و طراحی لباس شخصیت‌هایی چون حضرت مریم(س) و یا سلمه در سریال تاریخی «ستاره سهیل».

▪ نوع هدایت کارگردان برای بازی شما در این نقش چگونه بود؟

ـ وقتی بازیگر در آن شرایط قرار می‌گیرد، وقتی وارد دکوری تاریخی می‌شود و آن لباس‌ها را می‌پوشد، خواه و ناخواه از خود دور و به نقش نزدیک‌تر می‌شود. راهنمایی‌های آقای قویدل نیز جای خودش را داشت و قطعا توانست کمک زیادی به من کند، من فکر می‌کنم گریم خیلی خوب ما در این سریال که برعهده آقای موسوی بود نیز جای تحسین و تشکر دارد با آن گریم عالی بهتر توانستم با نقش سلمه ارتباط برقرار کنم و به این شخصیت نزدیک‌تر شوم.

▪ تمام آنچه از سلمه بازی کردید، روی آنتن رفت؟

ـ نه، پلان‌هایی از این سریال حذف شده بود، پلان‌هایی که برای آنها خیلی زحمت کشیده بودیم و هنوز دلیل حذف آنها را نمی‌دانم. وقتی برای یک نقش با آن شرایط سخت، زحمت می‌کشی و در آخر می‌بینی که حذف شده خیلی متاثر و ناراحت می‌شوی، خصوصا که حتی دلیل حذف شدن آن را هم نمی‌دانیم. نیازی به گفتن نیست که این قضیه باعث می‌شود نقش کمرنگ به نظر آید و شخصیت نتواند تاثیر خود را بگذارد.

کاراکتر سلمه در این سریال، نقش نسبتا مهمی بود و در فیلمنامه نیز حضوری فعال داشت، تنها دختر داستان به حساب می‌آمد. علاقه زیادی به آن داشتم، به دلیل اینکه از نقش‌هایی که تا حال بازی کرده بودم متفاوت‌تر بود، شیطنت‌های خاصی داشت، در طول داستان تحت تاثیر «اویس قرنی» قرار می‌گرفت و دچار تحول می‌شد و ... متاسفانه با حذف یکسری پلان روند این تحول به شکل ملموسی نشان داده نشد.

▪ آنچه از نقش سلمه دیدیم دقیقا همان چیزی بود که در فیلمنامه بر‌ایش نوشته بودند؟

ـ بله، اثری از پدر و مادر او نمی‌بینیم تنها با برادرش در داستان حضور دارند، این دختر از تربیت درستی که در یک خانواده وجود دارد، بهره‌ای نبرده است. در طول داستان با وجود اینکه حتی خلاف‌هایی نیز از او سر می‌زند، اما به مرور زمان تحت تاثیر اویس قرنی قرار می‌گیرد و سعی می‌کند که به او ابراز علاقه نماید که در همین شرایط متوجه زجرهایی می‌شود که اویس قرنی، برای رسیدن به خدا و در راه عشق به حضرت محمد(ص) متحمل شده است.

معنویت و خلوص نیت اویس در این دختر تاثیر می‌گذارد و او هم جای پای اویس پا می‌گذارد، به همین دلیل بود که من به شما گفتم این نقش متنوع‌تر و برایم جالب‌تر بود. در کل به این شخصیت علاقه داشتم چون این دختر از یک فرد عامی و عادی تبدیل به یک شخصیت خاص معنوی می‌شود. وقتی فیلمنامه را خواندم احساس کردم این نقش جای کار دارد و چون تاریخی هم بود، بنابراین بازی در این نقش را قبول کردم.

▪ از گریم و طراحی لباسی که برای سلمه در نظر گرفته بودند، راضی بودید؟

ـ این نوع گریم برای اولین بار بود که روی صورت من پیاده می‌شد، ابروهایی پیوسته با پوستی تیره که مشخصات یک دختر عرب را نشان می‌داد، گریم و لباس هم با توجه به نقش و نوع شخصیت فکر می‌کنم خیلی درست و بجا در نظر گرفته شده بود.

▪ در این سریال از زبان روزمره و رایج برای دیالوگ‌ها استفاده شده بود که قطعا سلیقه نویسنده و کارگردان بوده است، به نظر شما این قضیه چرا صورت گرفته است و در باورپذیری مخاطب تاثیری می‌تواند داشته باشد؟

ـ این پیشنهاد کارگردان و تهیه‌کننده بود، از ما خواستند در دیالوگ گفتن‌هایمان از زبان عادی روزمره استفاده کنیم، نمی‌دانم استفاده از این گویش که ما فعل‌ها را بشکنیم و معمولی حرف بزنیم در یک اثر تاریخی چقدر می‌تواند درست باشد اما فکر می‌کنم به این خاطر از این شیوه استفاده شد که شخصیت‌ها بتوانند ارتباط خوبی با بیننده برقرار کنند، چون شنیدن جملاتی که به لحاظ دستوری ثقیل هستند برای برخی ازمخاطبین سخت و دشوار است.

▪ فقط دو تا از بازیگران در دوبله به جای خودشان صحبت کرده بودند، در این باره با شما صحبت نشد که خودتان به جای خودتان صحبت کنید؟

ـ ای کاش از صدای خودمان برای دوبله استفاده می‌شد چرا که دوبله یک ضرر عمده به کار می‌زند. به دلیل اینکه همه بازیگر‌ها با صدای خودشان شناخته شده‌اند وقتی صدای من دوبله می‌شود و صدایی ناآشنا روی دیالوگ من قرار می‌گیرد، مردم دیگر آن احساس صمیمیت را ندارند، فکر می‌کنند چیزی در بازی من کم است به نظرم چون صدای همه بازیگرها دوبله شده بود از صمیمیت کار کاسته بود. دوبله بین بازیگر و مخاطب فاصله می‌اندازد، البته شرایط گرفتن صدا در محل فیلمبرداری فراهم نبود چون لوکیشن واقع در یک روستای کوچک بود که سر و صدای محیطی زیادی داشت. ای کاش شرایطی فراهم بود که سریال دوبله نمی‌شد.

اما در مورد اینکه با ما از قبل هماهنگ کنند که به جای خودمان حرف بزنیم، فکر می‌کنم تنها کسی که جای خودش صحبت کرده بود آقای داریوش ارجمند بود.

حتی برای آقای قدیریان (بازیگر نقش اویس) که از مجریان رادیو هستند هم از دوبله استفاده شده بود.

▪ در مورد این نقش مطالعات شما صرفا در حد فیلمنامه بود یا صرفنظر از فیلمنامه به تحقیق و مطالعه کتاب‌های تاریخی از زندگی اویس قرنی هم پرداختید؟

ـ در حد فیلمنامه اطلاعات داشتم چون راجع به این نقش در تاریخ چیزی پیدا نکردم، در مورد زندگی «اویس» مطالب تاریخی زیاد است اما در مورد این دختر که در زندگی او وجود دارد، فکر نمی‌کنم. اطلاعاتم راجع به این شخصیت با توجه به فیلمنامه بود و به فیلمنامه هم اکتفا کردم چون یک بازیگر باید به یک فیلمنامه اطمینان داشته باشد حالا هر چقدر مطالعه جانبی هم داشته باشد باز باید براساس فیلمنامه نقش را بازی کند، از دیالوگ‌هایی استفاده می‌کنم که فیلمنامه نویس آنها را نوشته و باید خودم را بسپارم به دست فیلمنامه نویس، ولی این را هم بگویم که من مدام فیلمنامه را مطالعه می‌کردم و حدود یک‌ماه قبل از شروع فیلمبرداری خودم را برای این نقش آماده کردم تا به این شخصیت نزدیک شوم.

▪ اگر بخواهید با نگاه انتقادی بازی خودتان را ارزیابی کنید، حاصل کارتان را چطور ارزیابی می‌کنید؟

ـ اگر این پلان‌هایی که حذف کرده‌اند از بازی من حذف نمی‌شد و در دوبله می‌توانستم به جای خودم صحبت کنم، واقعا می‌توانم بگویم «سلمه» یکی از نقش‌هایی بود که من برای آن خیلی زحمت کشیده بودم و آن را به نسبت تمام کارهایی که تا حال انجام داده‌ام خیلی متفاوت‌تر بازی کرده بودم. اما با این شرایطی که برای نوع پخش و دوبله پیش آمده بود، نمی‌دانم چه بگویم.

▪ شما هم تاریخ معاصر کار کرده‌اید (سال‌های برف و بنفشه) و هم در زمینه تاریخ دور مثل« مریم مقدس » و همین طور «ستاره سهیل»، برای بازیگر کدام یک سخت‌تر است؟

ـ شاید برایتان جالب باشد که بگویم کار بعدی من هم یک اثر تاریخی است به نام «نرده‌بامی بر آسمان» به کارگردانی محمدحسین لطیفی که در مورد یک ریاضیدان ایرانی ساخته خواهد شد. اما در مورد این سریال‌های تاریخی باید بگویم که بازی در «مریم مقدس» به نسبت بقیه برایم سخت‌تر بود.

چنین نقشی را باید خیلی خوب بازی کنی تا قابل باور باشد، در حقیقت در مورد چنین نقش یک جور مسوولیت برگردن شماست، نوع بازی نباید طوری باشد که به آن شخصیت مذهبی که بازی می‌‌کنید خدشه‌وارد شود، من فکر می‌کنم نوع بازی باید طوری باشد که برای عموم مردم قابل باور باشد،‌چه افراد تحصیلکرده جامعه و چه عامه مردم، خصوصاً که امثال سریال «مریم مقدس» به زبان‌های مختلف دوبله شده و در کشورهای دیگری هم پخش شده است به هر حال این طور نقش‌ها سخت‌تر است اما در مورد آثار تاریخی که مربوط به تاریخ کشور ایران می‌شود از آنجایی که ما هم ایرانی هستیم و با فرهنگ و تاریخ کشور خودمان آشناییم، طبعاً راحت‌تر است.

▪ در عرصه بازیگری چه تصوری از موفقیت‌های خودتان دارید؟

ـ تصورم این است که اصلا بازیگر موفقی نبوده‌ام،‌با توجه به اینکه مدرک تحصیلی‌ام در این حوزه بوده است و با تئاتر وارد عرصه بازیگری شدم، جایگاه بهتری را برای خودم متصور بودم، تنها پشتوانه من در عرصه بازیگری فقط مدرک تحصیلی‌ام بود و هیچ رابط و آشنایی برای حضور در سینما و تلویزیون نداشتم. بعد از بازی در نقش حضرت مریم(ع) واقعاً خوشحال بودم چون بهترین شانس زندگی‌ام از حضور در عالم بازیگری بود، بعد از آن انتظار داشتم نقش‌های حرفه‌ای به من پیشنهاد شود اما... اگرچه تا به امروز هم خوب بوده اما در کل بازیگر یک‌سری انتظاراتی دارد که خواهان برآورده شدن آن است.

طوبی قنبرزمانی