معمار فریادهای شرقی

حسن حسینی همیشه در نظر این كمترین, شاعری پویا, مبدع و نوآور بوده است, شاعر و محقق و مترجمی كه هر كدام از آثارش آغاز یك راهِ تازه است, تأثیرگذاری یكی از مهم ترین ویژگیهای آثار حسینی است حسن حسینی با همكاری یكی دو تن از اقرانش, توانست در قالب كهن رباعی روح تازه ای بدمد و این تنگ بلورین كهنه را جان و جلایی تازه ببخشد

حسن حسینی همیشه در نظر این كمترین، شاعری پویا، مبدع و نوآور بوده است، شاعر و محقق و مترجمی كه هر كدام از آثارش آغاز یك راهِ تازه است،‌ تأثیرگذاری یكی از مهم‌ترین ویژگیهای آثار حسینی است. حسن حسینی با همكاری یكی دو تن از اقرانش، توانست در قالب كهن رباعی روح تازه‌ای بدمد و این تنگ بلورین كهنه را جان و جلایی تازه ببخشد. حال و هوایِ تازه رباعیاتش، طیف وسیعی از شاعران را تحت تأثیر قرار داد و ایشان نیز با اقتداء به او به سرودن رباعی روی آوردند و نتیجه آن، تولد رباعیات متنوع و تر و تازه‌ای شد كه از نمونه‌های موفق شعر انقلاب است. از آثار دیگر او كه در حیطه تحقیق است «بیدل،‌ سپهری و سبك هندی» و «مشت در نمای درشت» است. كتاب «بیدل،‌ سپهری و سبك هندی» یكی از آثاری است كه از زاویه‌ای تازه به سبك موضوع نگریسته و این نگاه تازه مبتنی بر استدلالات مقبول و قرائنِ‌ اتیان‌آوری است كه حسینی بدان دست یافته است. این كتاب در نوع خود یكی از آثار تأثیرگذار حسینی است و در بازشناسیِ‌ سبك مغفول‌مانده شعر پارسی موثر بود. روح محققانه و تتبع نوآورانه حسینی در این كتاب مشهود است و این موضوع،‌ به او خصوصیتی ممتاز می‌بخشد. حسینی در ترجمه نیز دستی داشت، او اگر چه آثار كمی را در این زمینه منتشر كرد، اما الحق والانصاف این آثار ویژگیهای درخشانی داشته‌اند و این مسئله هم به یكی از وجوه تمایز حسینی با دیگر شاعران هم‌عصر خویش بدل شده است. كتاب حمام روح نمونه‌ای از كار اوست، او با ترجمه وسواس‌آمیز و در عین حال شاعرانه و مؤثر خود، توانسته حس و حالی را كه در آثار خلیل جبران وجود دارد، منتقل كند و این اصلاً چیز كمی نیست. خیلی مهم است كه ما از خواندن فی‌المثل جمله‌‌ای از خلیل جبران، همان قدر لذت ببریم كه یك خواننده آثار او به زبان اصلی. یكی از برجسته‌‌ترین كارهای او كه علاوه بر ارزشهای ادبی، نشان از پویایی، آگاهی و نوآوری حسن حسینی دارد، مجموعه شعر «گنجشك و جبرئیل» است. سالها پیش در یاد‌داشتی كه در مطبوعات با عنوان «معمار فریادهای شرقی» منتشر شد ـ در حد ادراك یك نو‌آمدهٔ ادبی ـ به ارزشهای این كار اشاراتی كرده بودم، امروز هم همان نظر با من است گیرم كه پخته‌تر. اشعار «گنجشك و جبرئیل» كه در قوالب تازه سروده شده‌اند، نمونه آثار ماندگار در زمینه شعر بسامان و نوآورانه است، در این كتاب می‌توان تركیبات تازه بی‌شماری دید كه هر كدام التذاذی تازه می‌آفرینند و شاعرانگی آن را مضاعف می‌كنند. دقت در انتخاب كلمات، تركیبات و جملات، نشان از دقت وسواس‌آمیز و نداشتن سهل‌انگاری ادبی حسینی دارد. نگاههای تازه‌ای كه در این كتاب وجود دارد می‌تواند برای هر شاعر جوانی الهام‌بخش باشد، وارد كردن شخصیتهای تازه به عرصه شعر مذهبی از تواناییهای اوست. چندتن از شاعران ما «محمدبن ابراهیم دیباج» را می‌شناسند؟ روح حماسی این كتاب می‌تواند تا دیرزمان بر ذهن و زبان شاعران تأثیرگذار باشد. این كتاب در زمینه شعر مذهبی نیز اثری والا و كم‌نظیر است و حاكی از روح مذهبی و تعلقات شدید شیعی شاعر است. باری سخن در این زمینه بسیار است، اما همه اینها این نتیجه را باز می‌گوید كه حسن حسینی اگر چه گاه پراكنده كارهایی كرده است؛ اما یكی از قله‌های شعر پس از انقلاب است كه آثارش همیشه با اعجاب و تحسین همراه بوده است. حسن حسینی اینك از میان ما رخت بسته است، علاوه بر همه دریغهایی كه می‌توان نسبت به كوچ او داشت دریغ و افسوس بر آثاری كه می‌توانستند متولد بشوند و هر كدام راهنمایی برای خیل شاعران جوان و سرگردان باشند. شاعرانی كه گاه راه خود را گم كرده‌اند و در وادیهای هولناك وهم‌آلود سیر می‌كنند. «الم تَرُ اَن‍ّهْم فی كلّ وادٍ یهیمون»؟! و آن‌گاه كه مد كنار می‌رود می‌بینند كه از جای خود ذره‌ای «فراتر» نرفته‌اند بلكه «فرو» رفته‌اند. بی‌شك او در آثارش جاودانه است و در آثارش می‌زید. او زنده است، دریغ بر ماست كه از آثارش فكری و قلمی ِبرین و تأثیرگذارش محروم گشته‌ایم.

«یك بار به زندگی گفتم: دوست دارم صدای مرگ را به گوش بشنوم، زندگی كمی صدایش را بلندتر كرد و گفت: هم اینك تو صدای مرگ را می‌شنوی!»(۲)

زندگی او را بلندتر صدا زده است و او پرسش زندگی را پاسخ گفته است!

(۱)و(۲) «حمام روح»، جبران خلیل جبران، ترجمه حسن حسینی، انتشارات حوزه هنری.

یدالله گودرزی