دانشگاهی با ۳۱ رئیس

دانشگاه تهران تاکنون ۳۱ رئیس را به خود دیده است. این دانشگاه از سال ۱۳۱۳ تاسیس شده و در سال‌های اولیه شروع به کار خود، وزیر فرهنگ ریاست آن را برعهده داشت. اما در سال ۱۳۲۱ با تلاش‌های …

دانشگاه تهران تاکنون ۳۱ رئیس را به خود دیده است. این دانشگاه از سال ۱۳۱۳ تاسیس شده و در سال‌های اولیه شروع به کار خود، وزیر فرهنگ ریاست آن را برعهده داشت. اما در سال ۱۳۲۱ با تلاش‌های دکتر علی‌اکبر سیاسی ریاست دانشگاه تهران استقلال خود را بازیافت و بنا شد که شورای دانشگاه رئیس را انتخاب کند. دانشگاه تهران هم رئیس محبوب به خود دیده و هم رئیس مورد غضب دانشجویان. علی‌اکبر سیاسی را می‌توان یکی از محبوب‌ترین روسای دانشگاه تهران دانست. احتمالا سریال دکتر قریب را دیده‌اید که در قسمت‌هایی از آن دکتر سیاسی در برابر فشارها برای اخراج ۱۲ استاد معترض به قرارداد کنسرسیوم نفتی به سختی در مقابل شاه مقاومت می‌کند. او همان‌طور که از استادان مسلمان و مذهبی دانشگاه در برابر فشارهای خارج از دانشگاه دفاع می‌کرد، از دانشجویان توده‌ای نیز به حمایت برمی‌خاست. همین اخلاق بود که سیاسی را در بین دانشجویان بسیار محبوب کرده بود و از آن سو، در بین درباریان به عنوان فردی معترض و حرف‌گوش‌نکن شناخته می‌شد. با این حال، سیاسی از هر فرصتی برای جلب نظر شاه در راستای منافع دانشگاه تهران استفاده می‌کرد. مثلا جشن استقلال دانشگاه تهران با حضور محمدرضاشاه و فوزیه برگزار شد.

می‌توان گفت سیاسی بارها به دربار رفت تا درباره وقایع دانشگاه تهران با شاه ملاقات کند. فاجعه ۱۶ آذر نیز در دوران ریاست سیاسی در دانشگاه تهران اتفاق افتاد. سیاسی از سال ۱۳۲۱ تا پس از کودتای ۲۸ مرداد، رئیس دانشگاه تهران بود و همیشه با رای اکثریت شورای این دانشگاه به ریاست انتخاب می‌شد. اما پس از کودتا، با ترفند مجلس، مخالفان او توانستند او را از کرسی ریاست دانشگاه پایین بکشند. مجلس تصویب کرده بود که شورای دانشگاه تهران باید سه نفر را برای ریاست دانشگاه به وزارت فرهنگ معرفی کند و این وزارتخانه مخیر است که یکی از آنها را انتخاب کند. طبیعی است که با چنین روندی، سیاسی رئیس مورد حمایت وزارت فرهنگ نبود. سیاسی یک یادگار مهم دیگر نیز از خود باقی گذاشته و آن کوی دانشگاه در امیرآباد تهران است. هنگام جنگ جهانی دوم، آمریکایی‌هایی که به ایران آمده بودند در امیرآباد ساختمان‌هایی درست کرده بودند که پس از ترک ایران و پایان جنگ، متروک شده بود. سیاسی این ساختمان‌ها را برای سکونت دانشجویان دانشگاه تهران و احداث خوابگاه از دولت گرفت.

اما دانشگاه تهران، رئیس منفور نیز داشته است. مثلا دکتر منوچهر اقبال یکی از همین روسای مورد غضب دانشجویان است. اقبال پس از پیروزی نخست‌وزیر خود در دهه ۴۰ و چاکری شاه، به ریاست دانشگاه تهران گماشته شد و دانشجویان آنقدر از او ناراضی بودند که ماشینش را به آتش کشیدند. اتفاقا مرگ اقبال نیز به دلیل تشرهای لفظی شاه به او و سکته کردنش در نیمه‌شب پس از دعوا با شاه بود.

روسای دانشگاه تهران همیشه شخصیت‌های سیاسی‌ای نبوده‌اند. مثلا پروفسور فضل‌الله رضا که چندی پیش چهره ماندگار نیز شناخته شد، یک شخصیت علمی بین‌المللی است که رشته تخصصی‌اش برق است و زندگی‌اش را صرف همین علم کرده است.

ریاست دانشگاه تهران، همان قدر که پیش از انقلاب اسلامی شأنیت داشته، پس از انقلاب نیز دارای قدر و منزلت بوده است.

اولین رئیس دانشگاه تهران پس از انقلاب، دکتر محمد ملکی است. ملکی قبل از ماجرای انقلاب فرهنگی، رئیس دانشگاه تهران بود و بسیار با مسامحه با گروه‌های سیاسی رادیکال حاضر در دانشگاه برخورد می‌کرد. او با انقلاب فرهنگی نیز موافق نبود و پس از اتفاقات سال ۱۳۶۰، دستگیر شد و ۵ سال را در زندان گذراند. او پیش از انقلاب نیز سال‌ها در زندان شاه به‌سر برده بود. پس از انقلاب فرهنگی نیز شخصیت‌های مشهوری به ریاست دانشگاه تهران رسیدند.

محمد فرهادی که مدتی وزیر بهداشت دولت اصلاحات بود، غلامعلی افروز که روانشناس مشهور برنامه رادیویی خانواده بود و محمدرضا عارف که چند سال معاون اول رئیس‌جمهور خاتمی شد، از جمله این شخصیت‌ها هستند. یکی از معروف‌ترین روسای دانشگاه تهران در سال‌های اخیر آیت‌الله عمید زنجانی بود. عمید تنها رئیس روحانی دانشگاه تهران در تاریخ این دانشگاه بود و انتصاب او به ریاست دانشگاه تهران، سر و صدای زیادی به راه انداخت. در همان روز معارفه عمید زنجانی، کسانی هنگام رفتن عمید به دفتر کار خود، عمامه او را از سرش انداختند و جنجالی به راه افتاد.

روسای دانشگاه تهران از ابتدا تاکنون

۱) دکتر علی‌اصغر حکمت

۲) دکتر اسمعیل مرات

۳) دکتر عیسی صدیق‌علم

۴) سیدمحمد تدین

۵) دکتر مصطفی عدل

۶) دکتر علی‌‌اکبر سیاسی

۷) دکتر منوچهر اقبال

۸) دکتر احمدفرهاد معتمد

۹) دکتر جهانشاه صالح

۱۰) دکتر پروفسور فضل‌الله رضا

۱۱) دکتر علی‌نقی عالیخانی

۱۲) دکتر هوشنگ نهاوندی

۱۳) دکتر احمدهوشنگ شریفی

۱۴) دکتر قاسم معتمدی

۱۵) دکتر عبدالله شیبانی

۱۶) دکتر محمد ملکی

۱۷) دکتر حسن عارفی

۱۸) دکتر علی مهدی‌زاده ‌شهری

۱۹) دکتر ابوالقاسم گرجی

۲۰) دکتر عباس شیبانی

۲۱) دکتر بهمن یزدی‌صمدی

۲۲) دکتر محمد فرهادی

۲۳) مهندس اسماعیل اوینی

۲۴) دکتر حسین فروتن

۲۵) دکتر محمد رحیمیان

۲۶) دکتر غلامعلی افروز

۲۷) دکتر محمدرضا عارف

۲۸) دکتر سیدمنصور خلیلی‌عراقی

۲۹) دکتر رضا فرجی‌دانا

۳۰) آیت‌الله عباسعلی عمید‌زنجانی

۳۱) دکتر فرهاد رهبر