عقب افتاده به تمام معنا

پیش بینی ها در خصوص توسعه صنعت جهانگردی در کشورهای محروم یا در حال توسعه نشان می دهد که بدون استفاده از تکنولوژی های ارتباطی و عدم تعریفی جامع از نقش و جایگاه IT در صنعت توریسم شاهد شکوفایی چندانی نخواهیم بود

سازمان‌ ملل‌ در جدیدترین‌ گزارش‌ خود اعلام‌ کرد که‌ ‌E-Tourism یا جهانگردی‌ الکترونیکی‌ می‌تواند به‌ کشورهای‌ در حال‌ توسعه‌ کمک‌ کند که‌ در منزل‌ از مزایا و تسهیلات‌ بخش‌ توریسم‌ بهره‌مند شوند اما در عین‌ حال‌ دسترسی‌ و فراهم‌ کردن‌ سیستم‌های‌ اینترنتی‌ که‌ امکان‌ برنامه‌ریزی‌ و پرداخت‌ هزینه‌ها را به‌ وجود آورده‌ یک‌ چالش‌ مهم‌ و دشوار برای‌ بسیاری‌ از کشورهای‌ فقیر یا در حال‌ توسعه‌ است‌. بررسی‌ الگوها و شاخاهای‌ صنعت‌ جهانگردی‌ موید آن‌ است‌ که‌ مزایا و تسهیلات‌ گردشگری‌ در بیشتر کشورهای‌ فقیر وجود نداشته‌ و این‌ شاخاها به‌ شرکت‌های‌ بزرگ‌ مسافرتی‌، هتل‌های‌ زنجیره‌یی‌ و رزروخدمات‌ به‌ امریکا و کشورهای‌ اروپایی‌ بازمی‌گردد که‌ مسئول‌ سازماندهی‌ و برنامه‌ریزی‌ بیشترین‌ برنامه‌های‌ تعطیلات‌ خارجی‌ هستند. این‌ در حالی‌ است‌ که‌ توسعه‌ توریسم‌ الکترونیکی‌ می‌تواند این‌ الگو را تغییر دهد. تشخیص و درک‌ خدمات‌ توریستی‌ برای‌ توسعه‌ ‌E-Tourism نیازمند آماده‌سازی‌ وب‌سایت‌هایی‌ است‌ تا به‌ مالکان‌ هتل‌ها، بانک‌ها و شرکت‌های‌ مسافرتی‌ اجازه‌ دهد تا مجموعه‌ کاملی‌ از خدمات‌ و سرویس‌های‌ لازم‌ برای‌ گردشگری‌ را جهت‌ مرتب‌کردن‌ سفرهایشان‌ از جمله‌ رزرو کردن‌، پروانه‌های‌ هوایی‌، تبادلات‌ پول‌ رایج‌ و نیز پرداخت‌ هزینه‌ها ارایه‌ کند.

پیش‌بینی‌ها در خصوص‌ توسعه‌ صنعت‌ جهانگردی‌ در کشورهای‌ محروم‌ یا در حال‌ توسعه‌ نشان‌ می‌دهد که‌ بدون‌ استفاده‌ از تکنولوژی‌های‌ ارتباطی‌ و عدم‌ تعریفی‌ جامع‌ از نقش‌ و جایگاه‌ IT‌ در صنعت‌ توریسم‌ شاهد شکوفایی‌ چندانی‌ نخواهیم‌ بود. در میان‌ کشورهای‌ همسایه‌ ایران‌، امارات‌ زودتر از سایر جوامع‌ متوجه‌ این‌ نقش‌ شده‌ و اکنون‌ IT و زیرشاخه‌های‌ این‌ حوزه‌ بطور کامل‌ در خدمت‌ جهانگردی‌ دوبی‌ و دیگر امیرنشین‌های‌ امارات‌ درآمده‌ است‌. خدمات‌رسانی‌ به‌ جهانگردان‌ در سریع‌ترین‌ و بهترین‌ شکل‌ موجود اکنون‌ بحثی‌ است‌ که‌ دغدغه‌ خاطر برنامه‌ریزان‌ کلان‌ صنعت‌ توریسم‌ را تشکیل‌ می‌دهد. اگر برای‌ جهانگرد دیروز ضعف‌ خدمات‌رسانی‌ در قبال‌ بازدید از جاذبه‌های‌ یک‌ کشور محروم‌ قابل‌ اغماض‌ بود، امروز به‌ دلیل‌ کثرت‌ مقاصد گردشگری‌ و آغاز رقابت‌ میان‌ کشورها در خصوص‌ نحوه‌ و استانداردهای‌ ارایه‌ خدمات‌ قابل‌ چشم‌پوشی‌ نیست‌ چون‌ پیشرفت‌های‌ تکنولوژیک‌ بویژه‌ در حوزه‌ IT باعث‌ شده‌ تا سطح‌ توقعات‌ و انتظارات‌ جهانگردان‌ از خدمات‌ ارایه‌ شده‌ در کشورهای‌ میزبان‌ بالا رود. این‌ امر تا حدی‌ انتخاب‌ کشورهای‌ مقصد را با پیچیدگی‌ مواجه‌ کرده‌ و در این‌ رهگذر و بالا گرفتن‌ رقابت‌، کشورهایی‌ در جذب‌ توریست‌ موفق‌ خواهند بود که‌ تحولات‌ بنیادین‌ را در ‌E-Tourism به‌ وجود آورده‌ باشند.

عقب‌افتادگی‌های‌ عمده‌ صنعت‌ جهانگردی‌ ایران‌ از دنیا ضرورت‌ اهتمام‌ به‌ توریسم‌ الکترونیک‌ را اکنون‌ بیش‌ از هر زمان‌ دیگر نمایان‌ می‌سازد. بخصوص‌ در بحث‌ E-visa که‌ سختگیری‌ها و زمان‌بر بودن‌ صدور ویزا برای‌ بازدید از ایران‌ باعث‌ شده‌ اقبال‌ زیادی‌ از سوی‌ جهانگردان‌ بین‌المللی‌ برای‌ ورود به‌ ایران‌ به‌ وجود نیاید. گردشگری‌ الکترونیکی‌ یک‌ فناوری‌ نوین‌ برای‌ ارایه‌ سرویس‌های‌ مورد نیاز گردشگران‌ است‌ که‌ با استفاده‌ از این‌ امر ارایه‌ سرویس‌های‌ مورد نیاز جهانگردان‌ ساده‌تر، با کیفیتی‌ بالا و هزینه‌یی‌ کمتر انجام‌ می‌پذیرد. در واقع‌ ET ارایه‌ الکترونیکی‌ کلیه‌ سرویس‌هایی‌ است‌ که‌ در گذشته‌ جهانگردان‌ به‌ صورت‌ سنتی‌ از آنها استفاده‌ می‌کردند. به‌ علاوه‌ سرویس‌هایی‌ که‌ به‌ واسطه‌ فناوری‌ اطلاعات‌ میسر شده‌اند، در این‌ مدل‌ با توجه‌ به‌ اینکه‌ کلیه‌ سرویس‌های‌ توریستی‌ به‌ صورت‌ مجتمع‌ به‌ توریست‌ها ارایه‌ می‌شود امکان‌ مقایسه‌ گزینه‌های‌ مختلف‌ و انتخاب‌ گزینه‌ برتر برای‌ گردشگر با توجه‌ به‌ معیارها و انتظارات‌ او میسر است‌.

از دیگر کارکردهای‌ ‌E-Tourism می‌توان‌ مواردی‌ چون‌ اطلاع‌رسانی‌ الکترونیکی‌، ویزای‌ الکترونیکی‌، سیستم‌های‌ رزرو و فروش‌ اینترنتی‌ بلیت‌، هتلداری‌ الکترونیکی‌، برنامه‌ریزی‌ مقصد و... را نام‌ برد. برای‌ تسهیل‌ ورود جهانگردان‌ به‌ ایران‌ هر چند که‌ کلیات‌ صدور ویزای‌ الکترونیکی‌ به‌ علاقه‌مندان‌ سفر به‌ کشورمان‌ در سال‌ ۸۱ با همکاری‌ سازمان‌ وقت‌ ایرانگردی‌ و جهانگردی‌ و امور خارجه‌ و اطلاعات‌ به‌ تصویب‌ رسیده‌ اما پس‌ از گذشت‌ چند سال‌ وکش‌ و قوس‌های‌ فراوان‌ هنوز از اجرایی‌ شدن‌ این‌ مصوبه‌ خبری‌ در دست‌ نیست‌. نگاهی‌ بنیادین‌ به‌ چشم‌انداز بیست‌ ساله‌ گردشگری‌ و جذب‌ ۵/۱ درصد از گردشگران‌ بین‌المللی‌ نشان‌ می‌دهد که‌ تحقق‌ بخش‌ عمده‌ از این‌ چشم‌انداز منوط‌ به‌ توسعه‌ ‌E-Tourism است‌ تا بتوان‌ با صدور ویزای‌Online بسرعت‌ به‌ قله‌های‌ صنعت‌ توریسم‌ نزدیک‌ شد. در میان‌ کشورهای‌ خاورمیانه‌، بحرین‌ مدتی‌ است‌ که‌ ویزای‌ Online را آغاز و بنیادهای‌ توریسم‌ را دچار تحول‌ کرده‌ است‌ طوری‌ که‌ WTO از بحرین‌ به‌ نام‌ استعداد در حال‌ شکوفایی‌ توریسم‌ اعراب‌ نام‌ برده‌ است‌. ارمنستان‌، استرالیا و دیگر کشورهای‌ پیشرو در صنعت‌ جهانگردی‌ نیز مدت‌ها است‌ که‌ کار صدور ویزای‌ الکترونیکی‌ را آغاز کرده‌اند. ویزای‌ الکترونیکی‌ یکی‌ از سرویس‌

های‌ مشهور توریسم‌ الکترونیکی‌ است‌. در واقع‌ کشورهایی‌ که‌ خدمات‌ ویزا را الکترونیکی‌ ارایه‌ می‌دهند آن‌ را یکی‌ از شاخاهای‌ پیشرفت‌ در IT‌ و E-government محسوب‌ می‌کنند. E-Visa اکنون‌ در سطوح‌ متفاوتی‌ ارایه‌ می‌شود به‌ گونه‌یی‌ که‌ برخی‌ کشورها E-Visa را در حد ارایه‌ اطلاعات‌ اخذ ویزا از طریق‌ اینترنت‌ می‌دانند و برخی‌ دیگر کل‌ عملیات‌ لازم‌ برای‌ اخذ ویزا را به‌ صورت‌ الکترونیکی‌ انجام‌ می‌دهند. صدور E-Visa به‌ صورت‌ کامل‌ یکی‌ از سرویس‌های‌ مورد نیاز برای‌ تحقق‌‌E-Tourism است‌.

هنگامی‌ که‌ یک‌ جهانگرد سفر خود را از طریق‌ اینترنت‌ برنامه‌ریزی‌ می‌کند باید امکان‌ اقدام‌ برای‌ اخذ ویزا از طریق‌ اینترنت‌ را نیز داشته‌ باشد.

بحث‌ صدور ویزا چندان‌ مشکل‌ نیست‌ چرا که‌ می‌توان‌ اطلاعات‌ مورد نیاز را به‌ صورت‌ فرم‌های‌ الکترونیکی‌ دریافت‌ کرده‌ و مقدمات‌ لازم‌ برای‌ صدور ویزا را آماده‌ کرد و هزینه‌ها را نیز می‌توان‌ از طریق‌ کارت‌های‌ اعتباری‌ دریافت‌ کرد. تفاوت‌ عمده‌ ویزای‌ معمولی‌ با نوع‌ الکترونیکی‌ آن‌ عدم‌ امکان‌ تطابق‌ متقاضی‌ ویزا با پاسپورت‌ است‌ که‌ در این‌ راستا باید زیرساخت‌های‌ لازم‌ در مبادی‌ ورودی‌ کشور نظیر فرودگاه‌ها ایجاد شود تا دارنده‌ ویزای‌ الکترونیکی‌ با ارایه‌ یک‌ کد یا شماره‌ ویزا و ارایه‌ گذرنامه‌، ویزای‌ خود را در ترمینال‌ ورودی‌ دریافت‌ کند. حسین‌ مرعشی‌ رییس‌ سابق‌ سازمان‌ میراث‌ فرهنگی‌ و گردشگری‌ هر چند که‌ از راه‌اندازی‌ E-Visa تا پایان‌ سال‌ جاری‌ خبر داده‌ اما با توجه‌ به‌ تغییر و تحولات‌ کشوری‌ تحقق‌ این‌ امر بعید به‌ نظر می‌رسد. بویژه‌ آنکه‌ از سال‌ ۸۱ این‌ بحث‌ هنوز جامه‌ تحقق‌ نپوشیده‌ است‌.

شاید بتوان‌ بخش‌ عمده‌یی‌ از ناکامی‌ این‌ ایده‌ و در یک‌ نمای‌ بزرگتر عدم‌ تحقق‌ بخش‌ زیادی‌ از برنامه‌های‌ کلان‌ توریستی‌ همچون‌ طرح‌ جامع‌ و ملی‌ گردشگری‌ را به‌ ناهماهنگی‌ ارکان‌ شانزده‌گانه‌ دخیل‌ در جهانگردی‌ نسبت‌ داد. تشکیل‌ کانون‌ ملی‌ هماهنگی‌ گردشگری‌ نیز دقیقا در همین‌ راستا و برای‌ پایان‌بخشی‌ به‌ عدم‌ انسجام‌ سازمانی‌ میان‌ بخش‌ها و دست‌اندرکاران‌ صنعت‌ توریسم‌ صورت‌ گرفت‌ اما ظاهرا این‌ کانون‌ در عمل‌ توفیق‌ زیادی‌ به‌ دست‌ نیاورده‌ است‌. به‌ هر حال‌ فارغ‌ از هر نوع‌ پیش‌داوری‌ باید گفت‌ که ‌E-Tourism نیاز جدید صنعت‌ توریسم‌ در ایران‌ بوده‌ و برای‌ تحقق‌ بخشی‌ از اهداف‌ چشم‌انداز بیست‌ساله‌ جهانگردی‌، سازمان‌ میراث‌ فرهنگی‌ و گردشگری‌ باید بطور جدی‌ تلاش‌های‌ خود را به‌ سمت‌ راه‌اندازی‌ یک‌ سایت‌ جامع‌ و ملی‌ مرتبط‌ با میراث‌ فرهنگی‌ و گردشگری‌ ببرد این‌ امر ضروری‌ترین‌ برنامه‌یی‌ است‌ که‌ باید در اولویت‌ کاری‌ میان‌ دولت‌ و سازمان‌ گردشگری‌ قرار گیرد.

در گذشته‌ هر چند که‌ سایت‌هایی‌ توسط‌ سازمان‌های‌ وقت‌ ایرانگردی‌ و میراث‌ فرهنگی‌ راه‌اندازی‌ شد اما آغاز به‌ کار یک‌ سایت‌ جامع‌ که‌ مرتبط‌ با کلیه‌ زیرشاخه‌های‌ توریسم‌ بوده‌ و قابلیت‌ دریافت‌ ویزای‌ Online را نیز داشته‌ باشد همچنان‌ به‌ عنوان‌ یک‌ اولویت‌ و پتانسیل‌ برای‌ توسعه‌ ET به‌ قوت‌ خود باقی‌ است‌.

سعید قاضی‌ زاده‌