عطر آری, آلرژی نه

آشنایی با مواد حساسیت زای موجود در عطرها و مواد خوشبوکننده

امروزه بیش از پنج هزار ماده مختلف به عنوان خوشبوکننده و عطر مصرف می‌شوند، از هر یک از این عطرها نیز می‌توان ده‌ها ماده حساسیت‌زا را جدا کرد که خوشبختانه فقط مقدار اندکی از این طیف وسیع مواد باعث ایجاد حساسیت‌های واقعی و شدید می‌شوند. تعدادی از شایع‌ترین مواد موجود در عطرها و خوشبوکننده‌ها (که معمولا قبل از تولید عطر برای انجام آزمایش‌های حساسیتی مورد استفاده قرار می‌گیرند) در ذیل ذکر می‌شود.

سینامیک الکل و سینامیک آلدیید از مشهورترین این مواد هستند که هر دو به عنوان خوشبوکننده در عطرها، مواد آرایشی بهداشتی، دئودورانت‌ها، شوینده‌های خانگی و خشکشویی‌ها، صابون و سایر مواد شوینده از قبیل شامپوها و خمیردندان‌ها مصرف می‌شوند. لازم به ذکر است این دو ماده در برخی از نوشیدنی‌ها از قبیل کولا و نیز به عنوان ماده نگهدارنده گوشت و سایر مواد غذایی نیز کاربرد داشته و صرفا در عطرها یافت نمی‌شوند.

ماده بعدی اوژنول است که بوی تندی دارد و می‌توان آن را در گل‌های رز و بنفشه سراغ گرفت. این ماده امروزه به عنوان خوشبوکننده در عطرها، دئودورانت‌ها، محصولات مو و محصولات بعد از اصلاح، مصرف می‌شود. علاوه ‌بر این، ماده یادشده در اکثر محصولات بهداشتی دهان و دندان کاربرد دارد و به عنوان ماده نگهدارنده (به علت خواص ضدباکتریال و ضدقارچی) در برخی از محصولات غذایی و نیز بهداشتی به کار می‌رود. ایزواوژنول نیز ماده دیگری است که از ایزومریزاسیون ماده قبلی به دست می‌آید و به‌طور طبیعی نیز در جوز هندی و برخی از گیاهان قابل دسترس است.

ماده بعدی گرانیول است که معمولا بوی شیرینی دارد و در گل‌هایی مانند رز و یاسمن یافت می‌شود و در اکثر عطرها و محصولات آرایشی صورت و محصولات بهداشتی پوست از آن استفاده می‌شود.

ماده بعدی آلفا-آمیل‌سینامیک الکل است که معمولا به‌طور مصنوعی تهیه و به عطرها افزوده می‌شود و بویی همانند بوی تغلیظ‌یافته یاسمن را به عطر اضافه می‌کند و البته در اکثر صابون‌ها، خمیردندان‌ها و محصولات بهداشتی نیز قابل استفاده است.

ماده بعدی هیدروکسی‌سیترونل است که بوی شیرینی دارد و معمولا به‌طور مصنوعی تهیه می‌شود و در اکثر عطرها، صابون‌ها و محصولات آرایشی و کرم‌های چشم کاربرد دارد و علاوه‌ بر این، خواص ضدباکتریال و ضدعفونی‌کننده نیز دارد.

همانطور که ذکر شد ده‌ها و صدها مواد مختلف در ترکیب عطرها و دئودورانت‌ها وجود دارند و مواد فوق نمونه کوچکی از شایع‌ترین مواد حساسیت‌زای موجود در عطرها را شامل می‌شوند. واکنش‌ها به این مواد به‌طور شایع در ناحیه صورت، گردن، دست‌ها و بازوها ظاهر می‌شود. این واکنش به‌طور شایع با قرمزی، تورم و خارش همراه است که گاهی چند ساعت و گاهی یک تا دو روز بعد از شروع مصرف، خود را نشان می‌دهد. خشکی و سوزش و گاهی ایجاد تاول‌های ریز نیز در ناحیه مشاهده می‌شود.

● شما به عطر حساس هستید؟

اگر بخواهیم به‌طور دقیق نشان دهیم که آیا کسی به عطر یا دئودورانت حساسیت دارد یا نه، باید تست پوستی به نام «پچ تست» انجام شود. تست فوق در صورتی که به‌طور دقیق انجام شود، می‌تواند حساسیت به ۷۵ ماده حساسیت‌زا را به شما نشان دهد. به طوری که یک فرد با تست مثبت به احتمال زیاد حساسیت به یک یا چند ماده موجود در عطرها را خواهد داشت. نتیجه تست‌ها و بررسی‌ها در جوامع مختلف نشانگر آن است که به‌طور متوسط یک تا دو درصد جمعیت هر جامعه به این مواد حساسیت دارند که طیف این حساسیت‌ها از موارد خفیف و قابل چشم‌پوشی تا موارد شدید و خطرناک را شامل می‌شود. اما موضوع مهم این است که انجام این تست‌های آزمایشگاهی برای تمام افراد جامعه عملا امکانپذیر نیست. چاره چیست؟ در این مورد تست توسط خود فرد و قبل از آغاز استفاده از یک عطر خاص، قابل انجام است. برای این کار توصیه می‌شود منطقه‌های کوچکی را در ناحیه گردن یا بازوی خود انتخاب کرده و بعد از یک‌بار مصرف عطر موردنظر تا چند روز محل مورد نظر را بررسی کنید. چنانچه بعد از گذشت چند روز واکنشی در ناحیه مصرف وجود نداشته باشد، بعید است که شما واکنش آلرژیک به ماده موردنظر نشان دهید، هرچند که باز هم احتمال واکنش‌های حساسیت تماسی را نباید از نظر دور داشت.

نکته دیگر اینکه محصولات دیگری از قبیل شامپوها، صابون‌ها، نرم‌کننده‌ها و موادی از این دست، نباید به روش فوق تست شوند زیرا احتمال واکنش حساسیت تماسی با این مواد، زیاد است و در صورت بروز چنین واکنش‌هایی افتراق بین واکنش حساسیت تماسی و آلرژیک غیرممکن خواهد شد. خوشبختانه اکثر موارد حساسیت به عطرها و ادکلن‌ها با روش‌های ساده از قبیل دور کردن ماده موردنظر از محیط، استفاده از مرطوب‌کننده‌ها و چرب‌کننده‌ها، شست‌وشوی کافی با آب ساده، استفاده از کرم‌های استروییدی مناسب و در موارد شدیدتر استفاده از داروهای خوراکی و تزریقی قابل کنترل است.

در ضمن در برخی از موارد این واکنش‌های حساسیتی می‌تواند به وسیله میکروب‌هایی مانند استافیلوکوک عفونی شود که این مورد، درمان عفونت نیز باید مدنظر باشد. متاسفانه با توجه به اینکه این واکنش‌ها در تمام طول عمر پایدار باقی می‌ماند، در صورت بروز واکنش‌های حساسیتی شدید علاوه بر مشاوره با پزشک متخصص پوست و متخصص آلرژی و ایمونولوژی لازم خواهد بود در تمام طول عمر خود از تمام مواد حاوی این آلرژن‌ها پرهیز کنید. نکته قابل ذکر دیگر اینکه برخی از افراد که پوست خشک و آتوپیک داشته یا واکنش‌های حساسیتی به شکل، گرفتگی بینی و حساسیت ریوی و تنگی نفس و... را نیز تجربه کرده‌اند، لازم است با دقت و اهتمام بیشتری هر نوع ماده مورد استفاده خود را بررسی کنند، زیرا علاوه بر آلرژی‌های پوستی، احتمال واکنش‌های ریوی نیز در این افراد شایع‌تر بوده و این واکنش‌ها به‌ویژه در صورت مصرف مواد خوشبوکننده به شکل اسپری بسیار محتمل و شایع است.

متخصص و جراح پوست، مو و زیبایی

عضو هیات علمی دانشگاه