ساختار آناتومیکی پا و آسیب های ورزشی

در ساختار آناتومیکی پا, ۲۶ استخوان و بیش از ۲۸ مفصل توسط تعداد زیادی لیگامنت و عضله به شکلی کنار هم قرار گرفته اند که علاوه بر انتقال وزن بدن به زمین, به عنوان اهرمی حرکات مختلف نظیر راه رفتن و دویدن را میسر می کند

در ساختار آناتومیکی پا، ۲۶ استخوان و بیش از ۲۸ مفصل توسط تعداد زیادی لیگامنت و عضله به شکلی کنار هم قرار گرفته اند که علاوه بر انتقال وزن بدن به زمین، به عنوان اهرمی حرکات مختلف نظیر راه رفتن و دویدن را میسر می کند.

در ساختار طبیعی، وجود قوس های طولی و عرضی در کف پا فشارهای وارده از زمین را جذب و تعدیل می کند. همچنین پا سطح اتکایی برای بدن جهت حفظ تعادل ایجاد می کند. هر گونه انحراف ساختار و وضعیت طبیعی پا به عنوان دفورمیتی یا بدشکلی پا شناخته می شود که می تواند در اثر عوامل متعددی از قبیل بیماری های عصبی-عضلانی یا ضعف های عضلانی و لیگامنت ها به وجود آید.

مطالعات انجام شده نشان می دهد که وجود هر گونه دفورمیتی ولو کوچک می تواند بر روی سلامتی انسان اثرات منفی به جای بگذارد. بروز درد، الگو های راه رفتن غیر طبیعی، بروز خستگی زود رس و آسیب های مختلف نظیر آرتروز زود رس و افت معنی دار عملکرد ورزشی و حرکتی از جمله آثار دفورمیتی های پا است. به عنوان مثال وجود ساختار غیر طبیعی و بدشکلی در مفصل ساب تالار یا زیر استخوان قاپ پا می تواند در بروز درد های پا و کمر مؤثر باشد.

همچنین از سوی محققان، ارتباط دفورمیتی های ساختاری پا با بروز آسیب های مختلف ورزشی در اندام تحتانی گزارش شده است. ساختار پای غیر طبیعی همچنین می تواند به طور غیر مستقیم بر روی اندام تحتانی و به ویژه زانو اثر منفی گذاشته و در بروز برخی آسیب ها و اختلالات اسکلتی-عضلانی مؤثر باشد. برای نمونه، اثر دفورمیتی پا بر روی تغییر اندازه طبیعی زاویه Q مشخص شده. این زاویه که از تماس دو خط فرضی ترسیم شده، یکی از خار قدامی-فوقانی ایلیاک به مرکز استخوان کشکک زانو و دیگری از مرکز کشکک به مرکز برجستگی استخوان درشت نی به وجود می آید، به عنوان یک مولفه کلنیکی ساده و در عین حال مهم در بررسی برخی اختلالات ارتوپدیکی توسط محققان مورد مطالعه قرار گرفته است.

برای مثال می توان به نقش زاویه Q در عارضه سندرم درد کشککی - رانی و اختلال کندرومالاسی (نرم شدن غضروف) کشکک زانو اشاره کرد که قادرند در فعالیت های ورزشی محدودیت ایجاد کنند. همچنین مطالعات اخیر نشان داده است که حفظ تعادل بدن به عنوان یکی از مولفه های اصلی در اجرای مهارت های ورزشی می تواند تحت تأثیر نوع ساختار پا قرار گرفته و وجود انحراف در ساختار پا ولو کوچک نیز قابلیت کنترل بدن را کاهش دهد. در جمع بندی نهایی، جهت بررسی عملکرد نگهداری تعادل بدن به عنوان عامل مهم در آمادگی بدنی و نیز عوامل مرتبط با آسیب های ورزشی توجه به ساختار آناتومیکی پا می تواند اطلاعات دقیق تر کلنیکی را در اختیار محققان و پزشکان قرار دهد.

مهرداد عنبربیان

(استادیار گروه تربیت بدنی و علوم ورزشی دانشگاه بوعلی سینا)