مختصری در باب اندیشه آرن نائِس ‏

‏آرن نائس ‏Arne Naess‏ در سال ۱۹۱۲ در نروژ به دنیا آمد و در سال ۱۹۳۹ کرسی استادی فلسفه در دانشگاه اُسلو را به دست آورد. وی پس از بازنشستگی از این دانشگاه در سال ۱۹۷۰، نظریه پردازی درباره …

‏آرن نائس ‏Arne Naess‏ در سال ۱۹۱۲ در نروژ به دنیا آمد و در سال ۱۹۳۹ کرسی استادی فلسفه در دانشگاه اُسلو را به دست آورد. وی پس از بازنشستگی از این دانشگاه در سال ۱۹۷۰، نظریه پردازی درباره رویکرد خود را آغاز نمود. رهیافت وی به عنوان "بوم شناسی ژرف" یا "سبز ژرف" شناخته می شود. نائس اصول بوم شناسی عمیق خود را طی یک سخنرانی در شهر بخارست در سپتامبر ۱۹۷۲ ارائه نمود.‏

این اصول با اصل "برابری طلبی زیستی" آغاز می شود که بدین معناست که تمامی گونه های زیستی حتی گونه هایی که کاربردی برای بشریت ندارند از حقی برابر برای رشد و نمو برخوردار هستند. اصول دیگر به تنوع بوم شناختی و ارزش های زیست جمعی در تقابل با رقابت و سلطه، ارتباط دارند. اصولی هم درباره پایداری زیستی مطرح می شود که اجتناب از آلوده سازی و اتمام منابع را مورد نظر دارند. با این وجود، کاربست این اصول بر رفتار و جامعه انسانی، حیاتی ترین مسئله در این میان به شمار می آید. ‏

نائس بر این باور است که اصول مذکور به طور برابری در مورد جامعه و طبیعت قابلیت اجرا دارد. اصل تنوع، چندگانگی فرهنگ های بشری را نیز شامل شده و بر ضرورت تمرکز زدایی و خودمختاری محلی می پردازد. برابری گونه ها، مساوات بین جوامع و درون جوامع را دربرمی گیرد. با این حال، بوم شناسی ژرف به طور کامل با انگاره های مدرن از حقوق بشر، دموکراسی، عدالت اجتماعی و اصل عدم خشونت هماهنگی دارد. ‏

در واقع اجازه دادن برای رشد و نمو تمامی گونه ها، ممانعت از سلطه یک گونه بر انواع دیگر را نیز شامل می شود. از این رهگذر کاهش جمعیت یک مسئله اساسی به شمار می آید. نائس از این رو استدلال می کند که میزان جمعیت بهینه بشری حدود ۱۰۰ میلیون نفر می باشد -یعنی کمتر از یک درصد تعداد کنونی. تعداد مذکور بر این ایده مبتنی است که یک قرن یا پیش تر، سبک های زندگی بشری براساس محیط زیست های مختلف، تنوع بیشتری داشتند و این وضعیت باید دوباره پدیدار شود و از منظر نائس، برای تداوم این نوع تنوع، ۱۰۰ میلیون نفر می تواند تعداد بهینه باشد. با این حال نائس به دنبال شیوه های قهری نیست چرا که آنها را با ارزش های زیستی سازگار نمی داند و خود اذعان دارد که دستیابی به این میزان جمعیت، ممکن است صدها سال به طول انجامد. ‏

ایده آل تنوع فرهنگ های بشری نیز از این انگاره ناشی می شود که فرهنگ و اقتصاد انسانی در ارتباط نزدیک با جامعه، اقتصاد و فرهنگ و محیط زیست -اقلیم، زیست گیاهی، زمین شناسی- خاصی قرار دارند که در آن رشد و نمو پیدا می نمایند. اراضی قاره ها به مثابه واحدهای طبیعی این شیوه های زندگی قلمداد

می شوند و از این رهگذر اصطلاح منطقه گرایی زیستی مطرح می شود.‏

در هر حال آرن نائس به عنوان شخصیت بنیانگذار و فیلسوف پیشگام جنبش زیست بوم گرایی شناخته می شود؛ یعنی جنبشی که در اواخر قرن بیستم به سرعت در کانون اندیشه ورزی سیاسی جای خود را باز کرد و در آینده اهمیت بیشتری نیز به دست خواهد آورد.

یان آدامز و آر. دبلیو دیسون

ترجمه با تلخیص: یعقوب نعمتی وروجنی