روزنامه نگاری الکترونیک فرصت ها و محدودیت ها

روزنامه نگاری الکترونیک امکان باز هم بیشتری برای آزاد کردن اطلاع رسانی و هم چنین آزادتر کردن مخاطب در استفاده از اخبار و اطلاعات فراهم می کند

این مقاله با برشمردن امتیازات روزنامه نگاری الکترونیکی به این پرسش پاسخ خواهد داد که آیا این امتیازات قدرت تغییرات اجتماعی و سیاسی را افزایش داده است؟ سه امتیاز برجسته جستجو در اینترنت به طور کلی و جستجوی خبر و گزارش‌های خبری به طور خاص تعاملی، فرامتنی، و چند رسانه ای بودن است. این امتیازات تحول شگرفی در خبررسانی و خبرخوانی اینترنتی ایجاد کرده‌اند که تفاوت‌های زیادی با شیوه‌ها و رسانه‌های مرسوم دارد. آگاه‌سازی به جای اقناع، کنترل بیشتر از سوی استفاده کننده، برقراری ارتباط به صورت دو سویه و جایگزینی آن با ارتباط یک سویه، فعالیت بیشتر از طرف استفاده‌کننده، و برقراری ارتباط در زمان‌های انعطاف‌پذیر از جمله این تفاوتهاست. اما، همه جنبه‌های روزنامه‌نگاری الکترونیک مثبت و امیدوار کننده نیست. بلکه تنها می‏توان ادعا کرد که چشم‌اندازها و فرصت‌هایی فراهم شده است در عین حال که مشکلات و نگرانی‌هایی هم وجود دارد. عدول از معیارهای عینیت، عدم اصالت و اعتبار منابع خبر، و نبودن آزادی مطلوب و مورد انتظار برای انتقاد از قدرت سیاسی و اقتصادی، گرچه با شدت کمتری نسبت به رسانه های چاپی و رادیو و تلویزیون، همچنان وجود دارد. از همه مهمتر اینکه روزنامه‌نگاری الکترونیک و نقش آن در تغییرات اجتماعی و سیاسی را نمی‌توان بدون تعامل با گروههای شهروندی، فعالان سیاسی و اجتماعی و احزاب سیاسی مطالعه کرد.

● مقدمه

روزنامه‌نگاری الکترونیک بخشی از فعالیت روزنامه‌نگاری و رسانه‌ای در جوامع و کشورهایی شده است که با تسامح و با درجاتی کمتر یا بیشتر جوامع اطلاعاتی یا جوامع شبکه‌ای خوانده شده‌اند. اگر این اصطلاح حاکی از یک تمایز اساسی و بنیادی نباشد حداقل تفاوت‌هایی را در مقایسه جوامع حال حاضر با جوامع یک نسل پیشتر یا بیشتر از آن نشان میدهد. گردش اطلاعات از مهمترین این تفاوت‌ها است که بخشی از آن خبررسانی است.

با استفاده از اینترنت و دسترسی به سایت‌های خبری وابسته به رسانه‌های مرسوم یعنی روزنامه‌ها و شبکه‌های تلویزیونی و سایت‌های مستقل از آنها می‌توان با سرعت و سهولت به حجم بسیار زیادی از اطلاعات و اخباری که ساعت به ساعت تازه می‌شود دسترسی پیدا کرد. هزاران روزنامه الکترونیک خبرهای ملی و بین‌المللی را به صورت دسترس عام در اختیار می‌گذارند و در مواردی سایت‌های گوناگون، از جمله روزنامه‏‏های مهمی همچون نیویورک تایمز، خبرهای کلی یا موضوعی را بنا به درخواست کنندگان با پست الکترونیک در اختیار آنها می‌گذارند.

نشریه‌های الکترونیک به روی شبکه جهانی اینترنت به شکل‌های مختلفی عرضه می‌شوند:

۱) نسخه فشرده روزنامه چاپی به صورت تصویری

در این شکل متن روزنامه چاپی مرور شده و بر روی صفحه کامپیوتر قابل خواندن است ولی امکان جست‌وجو برای موضوعات خاص نیست.

۲) روزنامه‌های الکترونیک خاص جست‌وجو

شکل این روزنامه‌ها در صفحه کامپیوتر با شکل روزنامه چاپی تفاوت دارد ولی امکان جست‌وجوی موضوعی وجود دارد و مطالب آن ممکن است هر ساعت جدید شود. اکثر روزنامه‌های الکترونیک خارجی به این شکل است. در حال حاضر روزنامه همشهری به این شکل است.

۳) ترکیب شکل اول و دوم

برخی روزنامه‌ها نیم صفحه اول روزنامه چاپی را به صورت تصویری و بقیه را به صورت قابل جست‌وجو عرضه می‌کنند. روزنامه شرق تا شهریور ۱۳۸۵ به این صورت ارایه می‌شد. روزنامه کیهان در حال حاضر به این صورت در شبکه دیده می شود.

غیر از روزنامه‌های چاپی خارجی و ایرانی که به صورت جست‌وجو قابل مشاهده و مطالعه‌اند، موتورهای جست‌وجوی معروف مثل یاهو و ام. اس. ان نیز اخبار و مطالب روزنامه‌ها و خبرگزاری‌های بین‌المللی را ارایه می‌کنند. براساس آمار منتشر شده ۴۰۸ میلیون نفر ماهانه از شبکه جهانی اینترنت استفاده کرده‌اند که یاهو با بیش از ۱۲۰ میلیون نفر مراجعه کننده رتبه اول را داشته است (بدیعی ۱۳۸۴: ص ۱۶۴).

در ایران نیز سایت‌های خبرگزاری رسمی و دولتی و غیر دولتی و سایت‌های خبری و وب لاگ‌های شخصی متعدد (بیش از صد هزار) متعلق به اشخاص سیاسی، نویسنده و روزنامه‌نگار ساکن ایران و خارج بر روی صفحه اینترنت قابل مشاهده است.

در این مقاله ابتدا امتیازات روزنامه نگاری الکترونیک و مشکلات آن به صورت خلاصه مرور خواهد شد. سپس تلاش می شود، بر اساس تجربه کشرهای مالزی، سنگاپور، و کره جنوبی به این پرسش پاسخ داده شود که آیا به صرف مزیتهای تکنولوژی جدید ارتباطی مثل سرعت، حجم فراوان و نامحدود اطلاعات، دسترسی نسبتآ آسان و آزاد، و قدرت انتخاب و نفوذ استفاده کنندگان می توان حکم کرد که قدرت زیادی برای تغییر اجتماعی و سیاسی حاصل شده است؟

● امتیازات و ویژگی‌های روزنامه‌های الکترونیک

سه امتیاز برجسته جستجو در اینترنت به طور کلی و جستجوی خبر و گزارش‌های خبری به طور خاص تعاملی ،فرامتنی ، و چند رسانه ای بودن است. اولی به دو معنا به کار رفته است: تعامل بین شخص و کامپیوتر و تعامل میان اشخاص. هر دو این معانی را می‌توان در مورد استفاده خبری و روزنامه‌های الکترونیک به کار گرفت. به عبارت دیگر، شخص می‌تواند با کامپیوتر و سایت‌های خبری آن برای کسب اطلاع به تعامل بپردازد و در عین حال درباره‌ همان خبری که خوانده است به صورت ای- میل یا اتاق گفتگو با شخص دیگری به گفتگو بپردازد.

دو محقق رسانه‌ای یعنی مک میلان و داونز بر اساس مصاحبه با کارشناسان تکنولوژی‌های جدید شش بعد گوناگون را برای مفهوم تعاملی از هم تمیز می‌دهند:

۱) متقاعد ساختن- آگاه ساختن

۲) کنترل زیاد برجریان ارتباط- کنترل کم بر جریان ارتباط

۳) فعالیت زیاد- فعالیت کم

۴) یک سویه بودن ارتباط- دو سویه بودن ارتباط

۵) زمان معین- زمان قابل انعطاف

۶) احساس مکان به میزان اندک- احساس مکان به میزان زیاد

مک میلان و داونز دربارة ویژگی نخست معتقدند تعامل بیشتر به معنای آگاه‌سازی به جای اقناع، داشتن کنترل بیشتر از سوی استفاده کننده، برقراری ارتباط به صورت دو سویه به جای ارتباط یک سویه، فعالیت بیشتر از طرف استفاده‌کننده، برقراری ارتباط در زمان‌های انعطاف‌پذیر و نه زمان ثابت و سرانجام ارتباطی همراه با احساس بالایی از وقوع در یک مکان می ‏باشد(تانکارد، ۲۰۰۱: ۳۷۰). برخی پژوهش‌ها نشان داده اند که وجود ویژگی تعاملی در یک سیستم رسانه‌ای می‌تواند به پذیرش و رضایت بیشتر، آموزش و تسلط بیشتر و افزایش احساس همکاری منجر شود(همان: ۳۷۱)

دومین ویژگی و امتیاز مهم شبکه به طور کلی و از جمله روزنامه الکترونیکی، استفاده از نقاط فرا اتصال در یک صفحه است که استفاده کننده می‌تواند با یک کلیک به نقطه دیگری در همان متن، در همان وب سایت و یا به وب سایت دیگری که در شبکه موجود است برود. نقاط فرا اتصال شکل ویژه‌ای از فرا متن هستند، همان واژه‌ای که تد نلسن در ۱۹۶۵ معرفی کرد و در قالب جدید نشان می‏دهد. نلسن فرا متن را نوشتن نا مسلسل تعریف کرده است. وی می‏نویسد:

در فرا متن که با تسلسل مقید نشده است می‌توانیم اشکال جدیدی از نوشتن را خلق کنیم که این کار ساختار آنچه را که مشغول نوشتن درباره آن هستیم بهتر منعکس می‌کند و خوانندگان با انتخاب یک مسیر ممکن است سلیقه‌های خود را یا خط فکری فعلی را دنبال کنند، شیوه‌ای که تاکنون غیر ممکن محسوب می‌شده است (به نقل ازتانکارد، ۲۰۰۱: ۳۷۱).

البته استفاده از این شیوه در ابتدای راه است و پیشرفت‌های دیگری نیز در راه است. بعضی گفته‌اند فرا اتصال می‌تواند تقلیدی از الگوی تداعی ذهنی در مغز انسان باشد. در عین حال با اینکه فرار از یک ساختار خشک و بسته و بدون انعطاف می‌تواند برای استفاده کننده مزیت باشد اما باید توجه داشت که گریز زدن از یک نقطه به نقطه دیگر نیز اگر مکرر اتفاق افتد می‌تواند به چیزی منجر شود که گمگشتگی در فضای مجازی تلقی شده است و گاه به آن مشکل گردشگری هم گفته‌اند. این مشکل بیتی از حافظ را متبادر به ذهن می‏کند. آنجا که گفت:

در این شب سیاهم گم گشت راه مقصد از گوشه‌ای برون آی ای کوکب هدایت

از هر طرف که رفتم جز وحشتم نیفزود زنهار از این بیابان وین راه بی‌نهایت

این راه را نهایت صورت کجا توان بست کش صد هزار منزل بیش است در بدایت

بر این اساس بعضی کارشناسان توصیه کرده‌اند که خلق کنندگان فرا متن از قواعد خاص پیروی کنند و ساختار و حتی نقشه‌هایی تهیه کنند که از احساس گم گشتگی و سرگردانی در استفاده کنندگان جلوگیری شود و به تعبیر حافظ کوکب هدایتی ساخته شود.

همانطور که در مورد نکته مربوط به تعامل گفته شد کنترل از ابعادی است که میزان آن می‌تواند محل بحث و تحقیق باشد. پرسش این است که چه میزان کنترل از سوی استفاده کننده مطلوب است؟

ویژگی سوم در روزنامه‌های الکترونیک یا خبررسانی الکترونیک چند رسانه‌ای بودن است. در این شیوه، مخلوطی از متن، تصویر، صدا، ویدیو و انیمیشن ارایه می‌شود. اخیراً بعضی وب سایت‌ها صدا و تصویر زنده را نیز در اختیار کاربران می‌گذارند. سیستم چند رسانه‌ای در کنار فرا اتصال‌ها و فرا متن‌ها به خوبی موثر واقع می‌شود. استفاده‌کنندگان می‌توانند با کلیک کردن بر روی اتصال نمونه‌ای از صدا یا ویدئو را هم مورد مشاهده قرار دهند.

سه ویژگی ذکر شده در بالا، تحول شگرفی در خبر رسانی و خبرخوانی اینترنتی ایجاد کرده‌اند که تفاوت‌های زیادی با شیوه‌های مرسوم و رسانه‌های مرسوم دارد. این ویژگی‌ها سبب شده اند تا به بیان ساده کاربران، جای سردبیران را تا حدودی بگیرند و خود مطالب مورد نیازشان را انتخاب کنند یا حتی مطالبی به آنچه موجود است از جای دیگر اضافه کنند یا به راحتی به آرشیو و شماره‌های گذشته رجوع کنند و ساختار مطلب و متن را شخصی کنند و بایگانی شخصی تشکیل دهند و متن را به صورت چند رسانه‌ای مورد استفاده قرار دهند و حتی متن دلخواه را به دیگران ارسال و درباره آن گفتگو کنند (بدیعی، ۱۳۸۴: ۱۶۸).

● مشکلات روزنامه نگاری الکترونیکی

همانطور که قبلا ذکر شد ، همه جنبه‌های روزنامه‌نگاری الکترونیک مثبت و امیدوار کننده نیست. در حالیکه روزنامه‌نگاری الکترونیک، چشم‌اندازها و فرصت‌هایی را فراهم شده کرده است ، مشکلات و نگرانی‌هایی هم ایجاد کرده است. بعضی از مشکلات و نگرانی‌ها به شرح زیر است:

▪ شکاف دیجیتالی

یکی از بحث‌هایی که در دهه ۱۹۷۰ شروع شد و همچنان ادامه دارد بحث شکاف آگاهی است. این نظریه را از دو جهت می‌توان ارزیابی کرد، یکی از جهت دسترسی به رسانه و یکی هم از جهت خصلت رسانه و خصلت استفاده کننده از رسانه. منظور از خصلت رسانه این است که برخی رسانه‌ها ماهیتاً برای گروههایی از مخاطبان کارآیی و استفاده بهتری دارند. مثلا، کتاب و روزنامه بیشتر متناسب با مخاطبانی است که تحصیلات بالاتر، درآمد و فراغت بیشتر دارند، حال آنکه تلویزیون در غالب موارد و برحسب محتواهایی که عرضه می‌کند می‌تواند با مخاطبانی در ارتباط قرار گیرد که دارای تحصیلات و درآمد و رفاه پایین‌ترند. در حال حاضر استفاده از روزنامه الکترونیک هم می‌تواند تا حدودی همینطور باشد، به عبارت دیگر با استفاده کنندگانی تناسب پیدا کند که دارای جایگاه اجتماعی و اقتصادی بالاتر باشند. این تناسب هم از جهت اصل دسترسی و هم از جهت توانایی و مهارت‌های استفاده از آن مد نظر است. منظور از خصلت مخاطب هم تا حدودی همان است که در سطور بالا گفته شد یعنی ارتباط با جایگاه اجتماعی و تا حدودی نیز به انگیزه و نیاز به اطلاعات خاص مربوط می‌شود.

شواهد آماری نشان دهنده این است که شکاف آگاهی مورد بحث در ارتباط با رسانه‌های مرسوم در مورد رسانه جدید یعنی استفاده از اینترنت برای خبر خوانی نیز وجود دارد. طبق آمار موجود، در سال ۲۰۰۲ دسترسی به اینترنت در کل جهان از حیث نفر، بیش از ۶۰۵ میلیون نفر بوده است که توزیع درصدی آن در قاره‌ها و مناطق مختلف جهان به این شرح است: اروپا (۵۲/۳۱%)، آسیا و اقیانوسیه (۹۱/۳۰%)، آمریکا و کانادا (۱۶/۳۰%)، آمریکای لاتین (۵۱/۵%)، افریقا (۰۵/۱%) و خاورمیانه (۸۵/۰%). این آمار در سال ۲۰۰۶ میلادی تغییرات زیادی کرده است بطوریکه در ماه سپتامبر سال ۲۰۰۶ شمار کل استفاده کنندگان از اینترنت به ۱۰۸۶۲۵۰۹۰۳ نفر (۷/۱۶% از جمعیت جهان) رسیده و توزیع آن در جهان به این شرح بوده است: اروپا (۴/۲۸%)، آسیا (۴/۳۶%)، اقیانوسیه (۷/۱%)، آمریکا و کانادا (۱/۲۱%)، آمریکای لاتین (۷/۷%)، افریقا (/۳%) و خاورمیانه (۸۰/۱%). با اینکه در فاصله چهار سال شکاف موجود میان مناطق توسعه یافته و مناطق در حال توسعه کمتر شده است اما میزان آن هنوز هم زیاد است.

همانطور که ملاحظه می‌شود میان کشورها و مناطق مختلف جهان، از جهت اصل دسترسی و استفاده از اینترنت به طور کلی فاصله بسیار زیادی وجود دارد که استفاده برای خبر خوانی و خبر گیری بخشی از این تفاوت کلی است. در درون کشورها نیز ممکن است چنین شکافی ملاحظه شود. این نوع شکاف دیجیتالی ممکن است بین گروههای جنسی، نژادی، درآمدی و تحصیلی یا گروههایی که براساس سایر متغیرها قابل تفکیک هستند نیز وجود داشته باشد. لطیفه‌ای در آمریکا شایع شده است که می‌تواند به نوعی این واقعیت را نیز منعکس کند: «اینترنت قلمرو مردان جوان، سفید پوست و تحصیل‌کرده است که مهارت‌های کامپیوتری پیشرفته‌ای دارند».

همچنین، طبق یک مطالعه از سوی نوواک و هوفمن ۲/۴۴% سفید پوستان کامپیوتر دارند درحالیکه تنها ۲۹% سیاه پوستان چنین وضعی دارند. بخش عمده‌ای از این تفاوت به خاطر نابرابری درآمدی است. طبق همین مطالعه در خانوارهای سفید پوستانی که درآمدی حتی کمتر از ۴۰ هزار دلار داشتند تمایل بیشتری به داشتن کامپیوتر خانگی دیده شده است. این در حالی است که در خانوارهای سیاه پوست درصورتی احتمال داشتن کامپیوتر خانگی وجود دارد که درآمد آنان بالاتر از ۴۰ هزار دلار باشد. به گفته نوواک و هوفمن گروههای جنسیتی نیز ممکن است مشمول شکاف آگاهی شوند اگر چه به تدریج این شکاف کاهش می‌یابد. درصد زنان استفاده کننده در کل استفاده کنندگان اینترنت از ۱۹۹۴ تا ۱۹۹۷ به ترتیب ۲۲%، ۲۸%، ۳۴% و ۳۹% بوده است (تانکارد، ۲۰۰۱: ۳۷۸)

طبق یک مطالعه دیگر (گربر، ۲۰۰۵) در حال حاضر تقریباً دو سوم آمریکایی‌ها از خانه یا محل کار به اینترنت دسترسی دارند و تا سال ۲۰۱۰ تقریباً همه دسترسی خواهند داشت. اما آیا این افراد دسترسی به اینترنت را برای اطلاع از سیاست به کار خواهند گرفت؟ مطالعات نشان می‏دهند که چنین نیست. در حال حاضر تنها یک سوم آمریکایی‌ها و عمدتاً آنهایی که تحصیلات بالایی دارند و از جهت اقتصادی وضعیت خوبی دارند به صورت منظم از شبکه اینترنت برای اخبار سیاسی استفاده می‌کنند.

طبق گزارشی که اتحادیه اروپا تحت عنوان "شکاف دیجیتالی در اروپا" تهیه کرده است در سال ۲۰۰۴ در اتحادیه اروپا ضریب نفوذ کامپیوتر و به خصوص اینترنت متفاوت بوده است. در حال حاضر در مناطق روستائی تنها در حدود یک چهارم خانوارها از اینترنت پرسرعت استفاده می‌کنند. همچنین ضریب نفوذ اینترنت در طبقات مرفه اتحادیه تقریباً دو برابر مناطق فقیرتر می‏باشد. بر اساس این گزارش از ۱۴ کشور عضو این اتحادیه (اتریش، قبرس، دانمارک، یونان، لتونی، مجارستان، هلند، لهستان، پرتغال، اسلونی، اسلواکی، ترکیه و نروژ) مهمترین دلایل مردم در سال ۲۰۰۴ برای نداشتن اینترنت در خانه هزینه دسترسی یا هزینه تجهیزات بسیار بالا و فقدان مهارتهای لازم برای استفاده از اینترنت بوده است (در این مورد جنسیت کم اهمیت است اما سن و تحصیلات نقش مهمی دارند).

▪ گزارش‌گیری غیر مستند/ نقض معیارهای عینیت

نزول کیفیت می‌تواند نه تنها در مطبوعات چاپی بلکه در رسانه‌های الکترونیک و خبررسانی اینترنتی هم دیده شود. برای روشنتر شدن مسئله می‌توان گفت یکی از توصیه‌هایی که برای گزارشگری مستند و مبتنی بر واقعیات می‌شود این است که از گزارش به جای استنباط و قضاوت استفاده شود. البته این امر در رسانه‌های چاپی مکرر رخ می‌دهد.

جدیدترین مثال را می‏توان از روزنامه همشهری مورخ ۱۳/۲/۸۵ ارائه کرد. در بخش ورزش این شماره از این روزنامه و در خبر مربوط به انتصاب محمد رضا یزدانی خرم به عنوان سرپرست جدید فدراسیون کشتی که باید از نوع گزارش باشد، هم استنباط دیده می شود هم قضاوت.

▪ استنباط:

"برای کمک آمده ام و با هیچ کس هم تعارف نخواهم داشت". وی اضافه کرد "آنهای که به نفع کشتی باشند را حمایت خواهم کرد و آنهایی که جواب مردم را خوب ندهند و به درد کشتی نخورند عذرشان را خواهم خواست". این سخنان یزدانی خرم در حقیقت نشان می دهد که او چندان هم از اوضاع کنونی بی خبر نیست و به خوبی می داند که دشمنان دوست نمای کشتی در ماهها و روزهای اخیر چه ضربات جبران ناپذیری به این ورزش زده اند.......

▪ قضاوت:

ما امروز معتقدیم که یزدانی خرم به دلیل برنامه محور بودنش، انظباط مالی اش، مدیریت دلسوانه اش و اعتقادات مخلصانه اش این توان را دارد که به مشکلات موجود کشتی برای همیشه پایان دهد.

اما این کار در رسانه الکترونیک هم دیده می‌شود. روزنامه شرق در تاریخ ۲۳/۲/۸۵ نوشت:

"در این حال، بحث دیگر مربوط به انتخابات خبرگان نیز در فضای سیاسی پررنگ شده است. این بحث، همان موضوع قدیمی ردصلاحیت نامزدهای خبرگان است که بیش از ۱۵ سال است در هر دوره انتخابات خبرگان محل مشاجره لفظی، حقوقی و فقهی دو جناح سیاسی است و البته در نهایت، طبق برنامه و خواست جریان محافظه کار پیش می رود. در تازه ترین بحث ها در این زمینه، «سیدمحمد خاتمی» هفته گذشته نسبت به رد صلاحیت نامزدهای اصلاح طلب در انتخابات خبرگان هشدار داد و گفت که در صورت ردصلاحیت نامزدهای مجمع روحانیون، این تشکل در انتخابات شرکت نخواهد کرد. در دوره پیشین انتخابات خبرگان هم مجمع روحانیون به علت رد شدن نامزدهایش فهرست انتخاباتی ارائه نکرد اما در کنار این بحث همیشگی درخواستی هم از سوی نشریه «پرتو سخن» در هفته گذشته خطاب به شورای نگهبان مطرح شد که ابعاد موضوع رد صلاحیت ها را به شکلی شگرف گسترده کرده است. این نشریه در مطلبی با نسبت دادن برخی ویژگی های منفی به برخی روحانیون شاخص خواستار رد صلاحیت آنها در انتخابات خبرگان شد. این نشریه البته نام این افراد را ذکر نکرد، اما سایت «فردا» با اشاره به محتوای یادداشت نوشت که ارگان مصباح خواستار رد صلاحیت هاشمی رفسنجانی، محمد خاتمی و حسن روحانی شده است". به گزارش سایت فردا نویسنده نشریه «پرتو سخن» بدون نام بردن از اکبر هاشمی رفسنجانی «کسانی که عملکرد آنها در گذشته موجب شکاف بیشتر طبقاتی شده و در سایه مدیریت شان معدود افرادی به آلاف و الوف دست یازیده و از رانت های فامیلی بهره مند شده اند» را فاقد صلاحیت برای حضور در مجلس خبرگان دانسته است. این نشریه سپس با شورای نگهبان در مورد تائید این افراد هشدار داده و گفته است اگر این شورا مصلحت اندیشی نکند، «برخی از کسانی که اکنون در مجلس خبرگان از جایگاه ویژه ای برخوردارند» رد صلاحیت شده و در مجلس خبرگان بعدی حضور نخواهند داشت. «فردا» در این زمینه یادآور شد که در حال حاضر هاشمی رفسنجانی نایب رئیس مجلس خبرگان رهبری است. نشریه موسسه آیت الله مصباح یزدی همچنین اظهار داشت «کسانی که با سیاست های نادرست و منفعلانه خود موجب تعلیق کلیه مراحل فناوری هسته ای صلح آمیز شده اند» (حسن روحانی) را فاقد بینش سیاسی و اجتماعی دانسته و از این رو فاقد صلاحیت برای انتخابات خبرگان معرفی کرده است. نویسنده سپس بدون نام بردن از محمد خاتمی به سبب آنچه «هزینه بیت المال مسلمین در راه ترویج بی بند و باری و فساد اخلاقی» خواند، وی و دیگر روحانیون اصلاح طلب را دارای سوءسابقه و در نتیجه فاقد صلاحیت برای شرکت در انتخابات خبرگان دانسته است. این در حالی است که خاتمی بارها عدم تمایل خود را به شرکت در این انتخابات اعلام کرده است. نویسنده ملاک تائید صلاحیت افراد را شرایط حال آنها دانسته و تاکید کرده افرادی که در گذشته شرایط خبرگان را داشته و چه بسا مورد تائید امام و رهبری نیز بوده اند اما اکنون شرایط لازم را ندارند فاقد صلاحیت بوده و باید توسط شورای نگهبان رد صلاحیت شوند.

مشاهده می شود در حالی که در نشریه چاپی پرتو سخن از اشخاصی که بنا به دلایل گفته شده در خبر فاقد صلاحیت برای حضور در مجلس خبرگان دانسته شده اند اسمی برده نشده است و استنباط مصادیق به خواننده واگذار شده است در سایت بازتاب بر اساس اشارات نقل شده در خبر، استنباط به عمل آمده است و نام اشخاصی به عنوان مصادیق ذکر شده است. نکته جالب توجه دیگر اینکه پس از این استنباط و ذکر نام مصادیق در سایت اینترنتی مذکور یک روزنامه چاپی (شرق) نیز مجددا و به نقل از آن سایت نام اشخاص ذکر کرده است. به عبارت دیگر یک سایت اینترنتی نه تنها ، با غفلت از گزارش و استفاده از استنباط، معیارهای عینیت در روزنامه نگاری را نقض کرده است بلکه موجب رواج و تسری آن به منابع دیگر نیز شده است.

علیرضا دهقان

استادیار گروه ارتباطات دانشگاه تهران

منابع فارسی

بدیعی، نعیم (۱۳۸۴). روزنامه‌نگاری در جامعه اطلاعاتی. رسانه، فصلنامه مطالعاتی و تحقیقاتی وسایل ارتباط جمعی، سال شانزدهم، شماره ۲، پاییز ۱۳۸۴

منابع انگلیسی

Chang Woo- Young (۲۰۰۵) . Online Civic Participation, And Political Empowerment: online media and public opinion formation in Korea. Media, Culture & Society, ۲۷(۶), ۹۲۵-۹۳۵.

Graber Doris. A. (۲۰۰۵). Political Communication Faces The ۲۱st Century. Journal Of Communication, ۵۵( ۳).

Heaton Terrye. TV News in a Postmodern World: A the Genius of ohmy News. Accessed from (http://donatacom. com/papers/pomo۲۲. hgm).

Internet World Stats. Accessed from (http://internetworldstats. com/stats. htm).

Krasnoboka, Natalya (۲۰۰۰). Real Journalism Goes Underground. Gazzete:The International Journal For Communication Studies, ۶۴(۵):۴۷۹-۴۹۹.

Severin Werner J. and James W. Tankard. ۲۰۰۱. Communication Theories, Origins, Methods, and Uses in the Mass Media. ۵th ed. Addison Wesley: longman Inc.

The digital divide in Europe. Accessed from (http://epp. eurostat. cec. eu. int).

Whee Gook Kim (۱۹۹۸). Evolution of Democracy and Economic Development: A case of South Korea. Accessed from (http://whee Gook kim/lecture.htm).

---