با اجازه کوچک ترها, بله

ازدواج سالمندان در گفت و گو با دکتر بهنام اوحدی روان پزشک

با تنهایی‌ام چه کار کنم؟ بسیاری از متخصصان معتقدند زندگی در کنار همسر برای سلامت سالمندان مفید است و مردان و زنانی که در سنین سالمندی همسر دارند و در کنار او زندگی می‌کنند، شادترند، از نظر وضعیت سلامت در شرایط بهترند و اعتمادبه‌نفس بیشتری دارند اما بعضی از ما با این عقیده موافق نیستیم و ازدواج در سنین سالمندی را زشت و ناپسند می‌دانیم...

با دکتر بهنام اوحدی، روانپزشک و روان درمانگر مشکلات جنسی ، زناشویی و خانواده، درباره همین موضوع گفت‌وگو کردیم.

▪ چرا سالمندان متاهل سالم‌ترند؟

بشر تا زمانی که زنده است، باید نیازهای زیستی و روانی‌اش تامین شود تا از نظر روانی سلامت بماند. برخی از این نیازها، نیاز به عاطفه، مهر و محبت و حتی روابط زناشویی است. بسیاری از افراد مسن، ممکن است همسر خود را در سنین میانسالی از دست بدهند یا به دلایلی از او جدا ‌شوند اما در این شرایط نمی‌توان نیازهای جنسی و عاطفی آنها را نادیده گرفت و باید مانند سایر نیازهای سالمندان از خواب و خوراک گرفته تا سلامت جسمی، تامین شوند. مشاهده شده مقاومت افراد سالمندی که همسر دارند در برابر مشکلات جسمی و روحی بیشتر است، اما با از دست دادن همسر روزبه‌روز قدرت سازگاری و مقاومتشان کمتر می‌‌شود.

▪ یعنی تنها ماندن آسیب‌پذیری آنها را افزایش می‌دهد؟

بله، فردی که به دلیل مرگ همسر یا جداشدن از او، مجبور می‌شود باقی عمرش را تنها زندگی کند، از نظر روحی - روانی آسیب‌پذیر خواهد شد. سالمندانی که تاب تحمل مرگ همسرشان را ندارند، بعد از، از دست دادن او مدام به فکر مرگ می‌افتند و امیدشان را برای ادامه حیات از دست می‌دهند. از طرفی، صنعتی‌شدن جامعه امروزی باعث کاهش روابط عاطفی و بین‌فردی شده و فرزندان وقت کمی برای سرزدن به پدر و مادر سالمندشان دارند بنابراین ازدواج در سنین سالمندی می‌تواند آثار مثبتی بر روح و روان آنها داشته باشد.

▪ با وجود این چرا نگاه فرزندانی چون مهسا به ازدواج پدر یا مادر سالمندشان منفی است؟

متاسفانه در جامعه ما در بسیاری از فیلم‌ها و سریال‌ها به این نیاز سالمندان، به دیده طنز و تمسخر نگریسته می‌شود. حتی فرزندان و نوه‌ها با این تصور که قصد پدر یا مادر مسنشان از تجدید فراش تامین نیازهای جنسی است، آنها را سرزنش می‌کنند. درحالی که در مورد این مساله باید فرهنگ‌سازی شود؛ نیاز جنسی در انسان‌ها، فقط مختص دوران جوانی نیست و تا پایان دوره میانسالی و سالمندی ادامه دارد، این نیاز قابل کتمان و انکار نیست. البته فقط تامین مسایل جنسی و اجتماعی، سالمندان را به ازدواج سوق نمی‌‌دهد بلکه نیازهای عاطفی هم آنها را به ازدواج متمایل می‌کند.

▪ برای تغییر این نگرش‌ها و باورهای غلط، چه می‌توان کرد؟

با کمی واقع‌بینی می‌توانیم در‌یابیم تنها ماندن در آشیانه‌ای خالی و هجوم افکار ناراحت‌کننده، حاصلی جز انتظار کشیدن برای مرگ در سالمندان ندارد. برای یک فرد میانسال یا سالمند، روابط زناشویی اولویت دوم، سوم یا حتی چندمین آنها باشد اما داشتن هم‌صحبت یا همدم در زندگی، از نظر سلامت روانی بسیار مهم است.

▪ پس این باور که افراد با رسیدن به دوره سالمندی دیگر نیازی به روابط زناشویی حس نمی‌کنند، غلط است؟

بله، برخلاف تصور رایج، اگر فرد در طول دوران زندگی تغذیه خوب و فعالیت ورزشی کافی داشته باشد و به گرفتگی عروق یا بیماری‌های عصبی یا دیابت و... مبتلا نباشد، نیاز جنسی تا ۹۰ سالگی وجود خواهد داشت. در گذشته تصور می‌شد مردان از دهه ۴ زندگی به بعد، دچار ناتوانی جنسی می‌شوند و زنان بعد از شروع یائسگی هیچ نوع برانگیختگی جنسی‌ای ندارند، درحالی که زنان در سنین ۳۵ تا ۴۵ سالگی، ۳ تا ۵ برابر زمانی که ۱۵ تا ۳۵ ساله بوده‌اند و مردان در سن ۴۰ و ۶۰ سالگی، دچار افزایش میل جنسی می‌شوند. اینکه چرا در این مراحل گذر شخصیتی، روانی و اجتماعی، مردان و زنان دچار افزایش میل جنسی و نیاز به روابط زناشویی می‌شوند، علت‌های روانی و شناختی خاصی دارد. با در نظر گرفتن این واقعیت‌ها، نمی‌توان نیاز سالمندان را انکار کرد یا نادیده گرفت.

▪ فرزندان برای حفظ سلامت روان پدر و مادر سالمندشان چه می‌توانند بکنند؟

باید افرادی که همسرشان را به دلیل رخدادهای ناگوار یا ابتلا به برخی بیماری‌ها از دست داده‌اند، درک و با آنها همدلی کرد. اگر سختی تنهایی این دوران را درک کنیم دیگر نیازهای جنسی‌ و عاطفی والد تنهایمان را مورد ریشخند و تسمخر قرار نمی‌دهیم. ازدواج در سنین بالا (۵۵ و حتی ۶۵ سال به بالا)، نه تنها نکوهیده نیست، بلکه پسندیده هم است و چه زیباست که با حمایت فرزندان و نوه‌ها انجام شود. نباید فراموش کرد بسیاری از سالمندان در سنین جوانی، وقت خود صرف فرزندان خود کرده‌اند و اینکه بعد از این همه مدت، رنج تنهایی و عذاب نداشتن همدم و هم‌صحبت را تحمل کنند، روا نیست. به هر حال سالمندان و میانسالان، ستون هر جامعه و مایه برکت هر خانواده هستند و باید به سلامت روحی و روانی آنها نیز مانند سلامت جسمی‌شان توجه شود. یادمان باشد آنها هم باید از حقوق و مزایای انسانی برخوردار باشند. در بسیاری از کشورها مساله ازدواج سالمندان کاملا پذیرفته شده است و سالمندان در سنین بالا به‌راحتی با یکدیگر ازدواج می‌‌کنند. این امر علاوه بر آثار مثبت روحی روانی، از تحمیل بسیاری از هزینه‌‌های نگهداری افراد سالمند در مراکز سالمندی نیز جلوگیری می‌‌کند.

▪ البته گاهی هم فرزندان مخالفتی با ازدواج والد تنهایشان ندارند، اما آنها به دلیل شرم و حیا، از ابراز خواسته‌شان امتناع می‌کنند، در این مورد چه باید کرد؟

معمولا این مساله به دلیل دلیل شرم و حیایی است که از فرزندانشان دارند، درحالی که نباید به هیچ‌وجه از این موضوع خجالت بکشند. در این شرایط توصیه می‌شود برای مطرح‌کردن موضوع با فرزندانشان از یک مشاور کمک بگیرند.

▪ حرف آخر؟

اگر ازدواج سالمندان تشویق و در مورد آن فرهنگ‌سازی شود، مشکلات بسیاری از این گروه حل خواهد شد و در صورتی‌ که همین نگاه‌‌های خشک و غیرمنطقی به بحث ازدواج سالمندی باقی بماند، بروز بحران سالمندی را در جامعه رقم خواهد زد. واقعیت این است که سالمندان هم حق زندگی دارند. ازدواج در دوره سالمندی بهانه‌‌ای است برای پایان دادن به این نگرش غلط که سالمندی یعنی نشستن و دست روی دست گذاشتن به انتظار مرگ.

راضیه پاشایی