۳ سپتامبر ۱۸۷۹ ـ سالروز قتل انگلیسیها در کابل، و ورود عناصر تازه به مسئله افغانستان

دوم و طبق بعضی اسناد سوم سپتامبر ۱۸۷۹ یعقوب خان از امیران ضد انگلیسی افغان (و بناچار هوادار روسیه) پس از تصرف کابل دست به قتل عام انگلیسی های مقیم این شهر زده بود و «سر پیر کاواناری …

دوم و طبق بعضی اسناد سوم سپتامبر ۱۸۷۹ یعقوب خان از امیران ضد انگلیسی افغان (و بناچار هوادار روسیه) پس از تصرف کابل دست به قتل عام انگلیسی های مقیم این شهر زده بود و «سر پیر کاواناری Sir Pierre Cavagnari» نماینده تام الاختیار انگلستان در افغانستان یکی از این مقتولین بود. امیر یعقوب خان به تحریک دولت مسکو و دریافت وعده هرگونه کمک از این دولت پس از یک ماه محاصره، شهر کابل را که در دست یک خان دست نشانده لندن بود تصرف کرده بود. با این قتل عام، پیمان صلح «گندمکGandomak» میان دولت لندن و افغانها عملا برهم خورد. سپس یحیی خان پسر امیر یعقوب خان دست به محاصره شهر قندهار زد تا پادگان انگلیسی آنجا را خلع سلاح کند. سیاست انگلستان در آن زمان بر این مدار بود که قندهار و کابل تحت یک لوا و حکمران نباشند و همه تلاش خود را بکار می برد تا میان پشتونها تفرقه باشد (جداکردن و تقسیم پشتونها با خط مرزی «دوراند» میان دو دولت، در اجرای همین سیاست بود که یک مسئله دائمی میان پاکستان و افغانستان شده است).

دولت انگلستان هنگامی که قندهار را در محاصره یحیی خان دید، سپاهی را به فرماندهی ژنرال "فردریک رابرتز" روانه قندهار کرد. این سپاه یحیی خان را مجبور به عقب نشینی به کوهستان کرد و عبدالرحمن خان نوه دوست محمد خان را که از منافع انگلستان حمایت می کرد و برضد روسیه بود، در کابل به امیری رساند.

همین رقابت شدید ۹۰ ساله لندن و مسکو بر سر افغانستان بود که انگلستان با تهدید نظامی و اعزام ناوگان به بوشهر، خارک و خرمشهر دولت وقت ایران را مجبور به تخلیه شهر هرات و مناطق غربی افغانستان کرد و یک قطعه اصلی خاک میهن ما و یکی از یادگارهای فرهنگ و ادب ایرانی را پس از هزاران سال از آن جدا ساخت. رقابت لندن و مسکو بر سر افغانستان تا سال ۱۹۱۹ که انگلستان به دلیل کمونیست شدن روسیه و قطع رقابت (بطور موقت) و نیز تاسیس جامعه ملل، استقلال افغانستان را برسمیت شناخت ادامه داشت و بعدا به صورتی دیگر درآمد. این بار انگلیسی ها دولت واشنگتن را تحریک به مداخله کردند که به تدریج رنگ «ناتو» به خود گرفته است. با ایجاد سازمان همکاری شانگهای، تحولات اخیر در مسکو ، تشدید زد و خوردهای افغانستان و وقوع تغییرات دولتی در پاکستان بعید نیست که عناصر تازه ای وارد مسئله افغانستان شود و ....