عوامل بازدارنده از انحرافات

در مطلب حاضر برخی مستحبات که تاکید فراوان برآنها شده و مانع سقوط و انحراف انسان می شود معرفی شده است این مطلب به نقل از خبر گزاری حوزه تقدیم خوانندگان عزیز می شود

در مطلب حاضر برخی مستحبات که تاکید فراوان برآنها شده و مانع سقوط و انحراف انسان می شود معرفی شده است.این مطلب به نقل از خبر گزاری حوزه تقدیم خوانندگان عزیز می شود.

● ضرورت طهارت دائمی

یکی از مستحبّات مورد تأکید در روایات، دائم الطهاره و دائم الوضو بودن است که علمای علم اخلاق نیز سفارشات فراوانی بر آن دارند. استاد بزرگوار ما حضرت امام خمینی«قدّس سرّه» می فرمودند: طهارت برای انسان، نظیر زره در جنگ است؛ یعنی همان طور که زره در جنگ و جهاد، حافظ انسان است، طهارت هم در زندگی و در جهاد با شیاطین جنّی و انسی، حافظ او است.

در مورد اهمیّت طهارت و آثار آن، در روایت قدسی آمده است:

خداوند متعال می فرماید: هرکس حدثی بکند و وضو نگیرد، به من بی اعتنایی کرده است. (حتّی بعضی روایت را این طور معنا می کنند که به من ظلم کرده است!) و اگر کسی وضو بگیرد و پس از وضو دو رکعت نماز نخواند، باز هم به من بی اعتنایی کرده است. همچنین اگر کسی وضو بگیرد و دو رکعت نماز هم بخواند، امّا دعا نکند، باز به من بی اعتنا بوده است. سپس می فرماید: امّا اگر کسی وضو بگیرد و بعد از آن دو رکعت نماز بخواند و سپس دعا کند و از خدا چیزی بخواهد، ولی خدا به او عنایت نفرماید، خداوند به او ظلم و بی اعتنایی کرده است و مسلّماً خداوند رحمان به کسی ظلم نمی کند و در نتیجه دعای او مستجاب است.

اهل سیر و سلوک، دائم الوضو بوده و مقیّد به طهارت همیشگی هستند. شخصی نقل می کرد شبی در خدمت یکی از بزرگان و علما بودم. او مریض شده بود، ولی هشت مرتبه برای تطهیر رفت و در حالی که هوا بسیار سرد بود، پس از تطهیر، با آب سرد وضو می گرفت و بدون وضو نخوابید. در واقع به تعبیر حضرت امام«ره» انسان باید همیشه این زره را همراه خود داشته باشد.

طهارت و وضوی همیشگی، موجب حفظ انسان از شرور جنّی و انسی می شود و بلاها را دور می کند. در حقیقت طهارت، یکی از موانع سقوط انسان در بلاها و گرفتاری ها است. اگر کسی هنگام خواب، وضو بگیرد، تا وقتی از خواب بیدار می شود، در حفظ و حراست خداست و اگر کسی تحت حفاظت الهی باشد، خداوند متعال مانع سقوط او می شود.

امام صادق«ع» فرمودند:«من تطهّر ثمّ آوی لی ف راش ه بات و ف راشه کمسج د ه» هر کس وضو بگیرد و به بستر خواب رود، بسترش به هنگام خواب مانند جایگاه سجده او خواهد بود.

انجام امور مستحبّ هنگام خواب، مانند گفتن تسبیحات حضرت زهرا«س»، خواندن سه مرتبه سوره توحید، گفتن یک مرتبه تسبیحات اربعه و... بسیار حائز اهمیّت است و تأکید فراوانی بر آن شده است، همه این اعمال وقتی با طهارت و وضو همراه باشد، آثار بیشتر و گسترده تری برای انسان خواهد داشت.

در روایت داریم که پیغمبر اکرم«ص» به حضرت زهرا«س» فرمودند: دخترم در وقت خواب یک ختم قرآن بخوان، یک حج و عمره به جا بیاور و مؤمنین و ملائکه و انبیاء را نیز از خود راضی کن. حضرت فاطمه زهرا«س» به پدر گفتند: پدر جان فرموده خویش را تفسیر کنید. ایشان فرمودند: اگر در موقع خواب سه مرتبه سوره توحید را بخوانی، یک ختم قرآن خوانده ای. گفتن یک مرتبه ذکر شریف«سبحان الله و الحمد لله و لا اله الا الله و الله اکبر»، ثواب یک حج و عمره را دارد. گفتن ذکر «اللهم اغفر للمومنین و المومنات و المسلمین و المسلمات الاحیاء منهم و الاموات»، رضایت مؤمنین و مؤمنات را در بر دارد و ذکر شریف «اللهم صل علی محمد و ال محمد و علی جمیع الانبیاء و المرسلین و الملائکه المقربین» با رضایت انبیاء و ملائکه همراه است.

در روز نیز اهتمام به دائم الوضو بودن، لازم است و باعث حفظ انسان از خطر و اقسام بلا و مصیبت شده، او را از شرّ شیاطین جنّی و انسی در امان می دارد.

● اهمیت و جایگاه نماز اوّل وقت

دوّمین امر مستحبّ ـ و البته در حدّ وجوب ـ که مانع سقوط انسان می گردد، نماز اوّل وقت است. اصل نماز، مانع سقوط انسان است:« نّ الصّلاه تنهی عن الفحشاء و المنکر و لذ کر اللّه أکبر»

بسیاری از مفسّرین عبارت «و لذ کر اللّه أکبر» را ماورای نماز معنا کرده اند، ولی ظاهراً این طور نیست و عبارت «و لذ کر اللّه أکبر» در ادامه جمله، عطف تفسیری است. یعنی بالاترین ذکرها، نماز است. نماز، انسان را از گناه نگاه می دارد و مانع سقوط او می شود. گرچه اکمال نماز با حضور قلب و توجّه خاصّ به خداوند متعال حاصل می شود که به آن «معراج مؤمن» می گویند، ولی اگر نماز به اصطلاح، شرع پسند باشد، یعنی اوّل وقت خوانده شود، مؤدّبانه و با رعایت آداب ظاهری باشد و پس از آن تسبیحات حضرت زهرا«س» گفته شود، انسان را از سقوط نگاه می دارد.

آنچه در این مبحث توجه جدی می طلبد، اینکه نماز اوّل وقت با رعایت آداب و شرایط، مانع سقوط، تباهی و گمراهی انسان است. در واقع نمازی می تواند انسان را از گناه، فساد و فحشا نجات دهد که در اوّل وقت و دست کم با رعایت آداب ظاهری، پوشش مناسب و مؤدبانه و همراه با تعقیبات اقامه شود.

کسی که برای نماز خود اهمیّت قائل نباشد، آن را اوّل وقت اقامه نکند، با عجله و بدون تعقیبات بخواند، نباید انتظار داشته باشد، این نماز او را از شرّ شیاطین جنّی و انسی حفظ کند. چنین نمازی نه تنها در ممانعت از سقوط بی اثر است، بلکه عقوبات دنیوی و اخروی نیز در پی خواهد داشت.

بحث ما در مورد ترک نماز و نخواندن آن نیست؛ که آن انسان را از سلک اسلام خارج می سازد:«من ترک الصّلاه متعمّ داً فقد کفر» بلکه بحث اکنون، راجع به این است که بی اعتنایی به نماز، تند تند خواندن آن و بی توجّهی به وقت فضیلت آن، نمی تواند از انحراف آدمی جلوگیری کند و مورد مذمّت شدید قرآن کریم نیز واقع شده است:«فویأ ل لمصلّ ین، الّذین هم عن صلات ه م ساهون»

همه معصومین«ع» توجّه خاصّی به نماز، خصوصاً در اوّل وقت آن داشته اند. اهتمام ایشان به نماز اوّل وقت، میزان اهمیّت این موضوع را نزد آنان می رساند. ائمّه اطهار«سلام الله علیهم» و پس از ایشان، بزرگان دین و علمای ربانی، بقدری برای نماز اوّل وقت ارزش و اعتبار قائل بوده اند که گویا اقامه نماز در اوّل وقت، واجب است. در حقیقت ترجیح کار دیگر بر نماز در اوّل وقت، به معنای بی اعتنایی به نماز و اعراض از این عبادت بزرگ است که قرآن کریم، نتیجه آن را سردرگمی، تشویش اذهان و غمّ و غصّه در دنیا و آخرت می داند:«و من أعرض عن ذ کری ف نّ له معیشه ً ضنکاً و نحشره یوم الق یامه أعمی »

کسی که به نماز اهمیّت ندهد، زندگی دنیوی او با پریشانی، غم و غصّه، نگرانی و اضطراب خاطر همراه خواهد بود و زندگی وی از نورانیّت و شادی خالی است. همچنین در آخرت به صورت کور وارد محشر می شود. اگر کسی انتظار شادی و سرور در زندگی را دارد، باید برای نماز اوّل وقت و نماز جماعت، اهمیّت قائل شود.

● اهمیّت اقامه نماز صبح در اوّل وقت

بسیاری از مؤمنین، نماز ظهر، عصر، مغرب یا عشاء را در اوّل وقت اقامه می کنند، ولی نسبت به اوّل وقت نماز صبح، سهل انگاری می کنند. رعایت اوّل وقت در همه نمازها لازم و ضروری است، ولی نماز صبح از اهمیّت بیشتری برخوردار است.

اساساً شب بیداری و سحرخیزی از منظر تعالیم دینی بسیار حائز اهمیّت است و آثار نیکو و برکات فراوانی به همراه دارد و افرادی که هنگام اذان صبح، خواب هستند، از آن برکات بی نظیر محروم خواهند شد. به قول عوام: هرکه خواب است، قسمتش روی آب است. هرکه موقع نماز صبح خواب بماند، باید بداند به راحتی گرفتار مکر و وسوسه شیاطین جنّی و انسی می شود و سقوط می کند.

در اهمیّت نماز جماعت

نکته قابل توجه دیگر اینکه: نماز اوّل وقت، باید به صورت جماعت اقامه شود. آنچه قرآن شریف به مسلمانان دستور می دهد، صرفاً خواندن نماز نیست، بلکه بر اقامه نماز تأکید می ورزد. اقامه نماز به این معناست که هنگام نماز، همه مکان ها و کار ها تعطیل شوند و مسلمانان همگی به نماز جماعت روی آورند. اقامه نماز، در صورت جماعت بودن آن، تحقّق می یابد.

بنابراین اقامه نماز، مخصوصاً نماز صبح در اوّل وقت و به صورت جماعت در مسجد، از جمله موانع سقوط انسان است و حسن عاقبت به همراه خواهد داشت.

● انس با قرآن

سوّمین مستحب از مستحبّات که باعث عاقبت به خیری و مانع سقوط انسان می شود، انس با قرآن کریم است. ارتباط با کلام الهی فوق العاده مهم است و مانعی در برابر آفات و بلیّات دنیوی و اخروی است. همچنین انس با قرآن، انسان را از شرور جنّی و انسی محفوظ می دارد.

بسیاری از مفسّرین، اعمّ از سنی و شیعه، راجع به خواص سور و آیات، روایات و مطالب بسیاری را نقل کرده اند که خواندن هر سوره، چه فواید و آثاری را دارد. مثلاً اگر کسی یک مرتبه «آیه الکرسی» را بخواند، پروردگار عالم یک فوج از ملائکه را به عنوان حافظان او می فرستد. اگر دو مرتبه آیه الکرسی را بخواند، دو فوج از ملائکه مخافظ او خواهند بود و اگر سه بار آیه الکرسی را تلاوت کند، خداوند متعال به ملائکه خطاب می کند: شما بروید، من حافظ بنده ام هستم! اگر پروردگار عالم، حافظ انسان باشد، مسلّماً از سقوط محفوظ می ماند و خداوند در بن بست ها و مشکلات، او را یاری می کند.

آنچه در این بحث مورد نظر است، اینکه انس با قرآن، موجب محفوظ بودن انسان از خطرات گمراهی و انحراف است. رعایت قبله در هنگام خواندن قرآن، قرائت از روی مصحف و با وضو بودن در هنگام قرائت بسیار مفید و پسندیده است، امّا اگر هرکدام از این شرایط نیز نباشد، باز هرچه انسان بتواند قرآن بخواند و با آن کتاب نورانی مأنوس باشد، بجا و نیکو و اثر بخش است. حتی اگر انسان در راه یا در حال استراحت باشد، نباید فرصت انس و ارتباط با قرآن کریم را از دست بدهد.

ائمّه هدی«ع» در موقعیّت های مختلف و در هر فرصتی به ذکر، دعا و خواندن قرآن مشغول بوده اند. امام صادق«ع» می فرمایند: چانه پدرم همیشه می جنبید، یعنی همیشه ذکر می گفتند یا قرآن می خواندند. یا درمورد امام رضا«ع» نقل شده است که حضرت، هر سه روز یک مرتبه قرآن را ختم می کردند و می فرمودند: اگر بخواهم در کمتر از سه روز هم می توانم یک قرآن ختم کنم و لیکن هنگامی که به آیات شریفه می رسم، تفکر و تدبّر می کنم که این آیه در چه موضوعی فرود آمده و در چه وقتی نازل شده است و لذا قرآن را در هر سه روز یک دور قرائت می کنم.

شخصی می گفت هر موقع مرحوم آیت الله آقای کمپانی را می دیدم، در حال راه رفتن، در حال پذیرایی از میهمانان، وقتی در جلسه ای نشسته بودند و...، چانه ایشان می جنبید. بعداً فهمیدم که ایشان مقیّد هستند که در طول شبانه روز، هزار مرتبه سوره قدر را بخوانند. بنابر این، باید دانست که انس با قرآن در همه حالات، انسان را از همه آفات و بلیّات حفظ می کند و مانع سقوط وی خواهد بود. ¤ اگر کسی یک مرتبه «آیه الکرسی» را بخواند، پروردگار عالم یک فوج از ملائکه را به عنوان حافظان او می فرستد. اگر دو مرتبه آیه الکرسی را بخواند، دو فوج از ملائکه مخافظ او خواهند بود و اگر سه بار آیه الکرسی را تلاوت کند، خداوند متعال به ملائکه خطاب می کند: شما بروید، من حافظ بنده ام هستم! اگر پروردگار عالم، حافظ انسان باشد، مسلّماً از سقوط محفوظ می ماند و خداوند در بن بست ها و مشکلات، او را یاری می کند.

آیت الله حسین مظاهری