ابتدای ظهور

مطابق مباحثی که قبلاً به آن اشاره شد ما به مهدی موعود شخصی معتقدیم نه نوعی, یعنی به ظهور شخصی به نام مهدی ع فرزند امام حسن عسکری ع با خصوصیات ظاهری وباطنی اعتقاد داریم, ولذا هیچ گاه در تطبیق آن اشتباه نخواهیم کرد, خصوصاً آنکه معجزه نیز مؤیّد ومثبت وجود او است وامامان از اهل بیت, نیز هر کدام خصوصیات او را ذکر نموده اند

● پرسش: از کجا که مهدی موعود ظهور نکرده باشد؟

▪ پاسخ: مطابق مباحثی که قبلاً به آن اشاره شد ما به مهدی موعود شخصی معتقدیم نه نوعی، یعنی به ظهور شخصی به نام مهدی (ع) فرزند امام حسن عسکری (ع) با خصوصیات ظاهری وباطنی اعتقاد داریم، ولذا هیچ گاه در تطبیق آن اشتباه نخواهیم کرد، خصوصاً آنکه معجزه نیز مؤیّد ومثبت وجود او است. وامامان از اهل بیت، نیز هر کدام خصوصیات او را ذکر نموده‏اند.

البته ما منکر سوءاستفاده از مفهوم عالی مهدویت نیستیم، چنان که از مقام منیع ربوبیّت ومقام نبوّت نیز سوءاستفاده‏هایی شده است. وظیفه ما است که امام زمان (ع) را با تمام اوصاف مشخّص شده از طرف پیامبر وامامان: بشناسیم تا فریب مدّعیان دروغین مهدویت را نخوریم.

● پرسش: امام زمان‏علیه‏السلام چگونه از زمان مناسب ظهور خود آگاهی می‏یابد؟

▪ پاسخ: این سؤال گاه از دیدگاه شخص غیرشیعی مطرح گشته وگاه نیز از شخص شیعه امامی مطرح می‏گردد. در صورتی که سؤال از شخص غیر امامی مطرح گردد دو گونه می‏توان به او پاسخ داد:

الف) اینکه این موضوع را باید همانند سایر مسائل اجتماعی بررسی کرد، به این معنا که هر گاه مصلحت اسلام وبشریّت اقتضای ظهور حضرت را داشته باشد، به طور حتم امام زمان (ع) ظهور خواهد کرد.

ب) اینکه امام (ع) از آنجا که از جانب خداوند متعال مورد تأیید است دستور ظهورش را مستقیماً از جانب او خواهد گرفت.

ودر صورتی که سؤال از شخصی امامی است در جواب سؤال او چند طرح ونظر داده شده است:

۱) اینکه آن حضرت به زمان ظهور خود به جهت روایاتی که از آباء واجدادش رسیده آگاهی دارد. این احتمال در ادله نقلی به آن اشاره نشده است.

۲) اینکه امام (ع) به طور اعجاز از زمان ظهورش آگاهی دارد به این نحو که خداوند هنگام رسیدن وقت ظهورش معجزه‏ای ایجاد خواهد کرد و با آن، حضرت به وظیفه‏اش که همان ظهور است التفات پیدا می‏کند. در روایات اشاره به این احتمال شده است:

راوندی مرسلاً از امام کاظم (ع) در حدیثی راجع به حضرت مهدی (ع) نقل کرده که فرمود: «... إذا حان وقت خروجه انتثر ذلک العلم من نفسه، وأنطقه اللَّه عزّوجلّ فناداه: أُخرج یا ولیّ اللَّه! فاقتل أعدآء اللَّه، وله سیف مغمّد إذا حان وقت خروجه اقتلع ذلک السیف من غمده وأنطقه اللَّه عزّوجلّ فناداه السیف: أُخرج یا ولیّ اللَّه! فلایحلّ لک أن تقعد عن أعدآء اللَّه...»؛ «هر گاه وقت خروج حضرت رسید علم به خروج در نفس او منتشر خواهد شد. آن علم او را ندا داده که ای ولّی خدا! خروج کن ودشمنان خدا را به قتل برسان. وبرای او شمشیری است، هنگامی که وقت خروج او فرا رسد از غلافش بیرون می‏آید وحضرت را ندا داده، می‏گوید: ای ولیّ خدا! خروج کن، که برای تو حلال نیست که از دشمنان خدا صرف نظر کنی.»( خرائج وجرائح، ج ۳، ص ۱۱۶۷، ح ۶۴ ؛ کمال الدین، ص ۱۵۵ ؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۳۱۱، ح ۴)

صدوق نیز از مفضّل بن عمر نقل کرده که از امام صادق (ع) درباره تفسیر جابر سؤال کردم؟ حضرت فرمود: «... إنّ منّا إماماً مستتراً، فإذا أراد اللَّه عزّوجلّ إظهار أمده نکت فی قلبه نکتة وأمر بأمر اللَّه عزّوجلّ»؛ «همانا از ما امامی است پنهان، هر گاه خداوند اراده کند تا او را از پرده غیبت به در آورد، در قلب او علامتی می‏نهد، آن گاه به امر خدا سفارش خواهد کرد.»( کمال‏الدین، ص ۳۴۹، ح ۴۲ ؛ بحارالأنوار، ج ۵۱، ص ۵۷، ح ۴۹ ؛ کافی، ج ۱، ص ۳۴۳، ح ۳۰)

در حدیثی از امام زمان (ع) رسیده که فرمود: «علمنا علی ثلاثة أوجه: ماضٍ وغابر وحادث، أمّا الماضی فتفسیر، وأمّا الغابر فموقوف، وأمّا الحادث فقذف فی القلوب ونقر فی الأسماع وهو أفضل علمنا...»؛ «علم ما اهل بیت بر سه نوع است: علم به گذشته وآینده وحادث. علم گذشته، تفسیر است. علم آینده، موقوف است. وعلم حادث، انداختن در قلوب وزمزمه در گوش‏هاست. این بخش بهترین علم ماست...».( دلائل الامامه، ص ۵۲۴، ح ۴۹۵)

۳) اینکه حضرت مهدی (ع) با آن ذکاوت وخُبْرَوِیّتی که دارد وقت ظهور را دریابد.

احتمال دوّم مطابق روایات وعقل است.

● پرسش: حکمت معین نبودن وقت ظهور حضرت چیست؟

▪ پاسخ: گاهی این سؤال در ذهن انسان خطور می‏کند که چرا وقت ظهور در منابع اسلامی معین نشده است؟ در جواب این سؤال می‏گوییم:

۱) کسی که منتظر شخص دوست‏داشتنی است ووقت آمدن او را نمی‏داند همیشه در حال انتظار است، همیشه آماده است، همیشه درصدد پیاده کردن دستورات او در خود واجتماع است. ولی در صورتی که زمان رسیدن او را بداند خصوصاً آنکه بداند که بسیار دور است، مأیوس شده وهرگز خود را به این زودی آماده نمی‏کند.

۲) معین نبودن وقت ظهور، یک نوع امتحانی است برای مردم تا معلوم گردد آیا مردم با این همه سختی‏های مختلف، روحیه خود را از دست می‏دهند یا خیر.

۳) گاه مصلحت در تقدیم وتأخیر زمان غیبت است که این معنا با معین بودن زمان ظهور سازگاری ندارد. ولذا در قصه حضرت موسی (ع) به جهت ادامه ملاقات او با خداوند از سی روز تا چهل روز، عده‏ای به انحراف کشیده شدند.

۴) در صورت معین بودن ظهور، دشمنان حضرت (ع) درصدد تدارک برآمده وبا حضرت در همان زمان به مقابله برخواهند خواست. لذا در روایات اسلامی از عنصر «ناگهانی بودن ظهور» به عنوان عنصر اساسی در پیروزی حضرت یاد شده است.

امام صادق (ع) به ابن النعمان فرمود: «ای پسر نعمان! به راستی عالم نمی‏تواند به هر چه اطلاع دارد تو را آگاه سازد... پس عجله نکنید، به خدا سوگند! سه بار این امر -امر فرج- نزدیک شد ولی به جهت آنکه شما آن را فاش کردید خداوند آن را به تأخیر انداخت. به خدا سوگند! نزد شما سرّی نیست مگر آنکه دشمنان شما به آن از شما آگاه‏ترند».

۵) در صورت عدم تعیین وقت ظهور، حالت انقطاع وتوجه وتضرّع خاصّی بر انسان‏ها حاکم خواهد شد، که چه بسا این امر سبب تعجیل در فرج امام زمان (ع) گردد. ولی اگر وقت ظهور به طور قطع مشخّص باشد دیگر از این اثر معنوی خبری نیست.

۶) از آنجا که وقت ظهور همانند علایم ظهور، متعلّق «بدا» واقع می‏شود، لذا نباید به طور دقیق وقت ظهور مشخص باشد تا مردم به کارهایی تشویق شوند که مؤثّر در ظهور امام زمان (ع) است.

۷) از آنجا که ممکن است ظهور حضرت به طول انجامد، لذا وقت آن معین نشده است تا مردم مأیوس نباشند وبا احتمال ظهور حضرت در هر لحظه حالت انتظار مثبت را از دست ندهند.

● پرسش: آیا تعیین وقت ظهور صحیح است؟

▪ پاسخ: تعیین تاریخ ظهور امام زمان (ع) به چند نحو متصور است:

۱) اینکه تاریخ ووقت ظهور حضرت را به طور دقیق وتفصیلی معین کنیم که در فلان سال، وفلان ماه وفلان روز خواهد بود. این احتمال باطل است، زیرا در هیچ روایتی به آن اشاره نشده است ومضافاً به اینکه در برخی از احادیث تعیین کننده وقت ظهور مورد لعن قرار گرفته است.

۲) اینکه موعد ظهور به نحو اجمال تعیین گردد، به اینکه بگوییم: هر گاه خداوند اراده کند آن حضرت ظهور خواهد کرد. این احتمال به طور حتم اشکالی نداشته وصحیح است.

۳) اینکه از طریق قواعد حساب وجفر، به طور اجمال یا تفصیل به زمان ظهور حضرت علم پیدا کرده واز آن خبر دهیم. این احتمال گر چه در برخی روایات به آن اشاره شده ولی از سند معتبری برخوردار نیست. خصوصاً آنکه تاریخ ظهور، ممکن است مورد بدا واقع شود.( بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۱۰۶، ح ۱۳)

۴) اینکه مطابق برخی از روایات به طور کلّی واجمال به زمان ظهور آن حضرت اشاره گردد:

طبرسی از امام صادق (ع) نقل کرده که: «لایخرج القآئم إلّا فی وتر من السنین، سنة إحدی أوثلاث أوخمس أوسبع أوتسع»؛ «قائم در سال وتر [فرد] ظهور خواهد کرد، سال یک یا سه یا پنج یا هفت یا نه.»( اعلام الوری، ج ۲، ص ۲۸۶ ؛ بحارالأنوار، ج ۵۲، ص ۲۹۱، ح ۳۶)

ونیز به سند خود از امام صادق (ع) نقل کرده که فرمود: «ینادی باسم القآئم فی لیلة ثلاث وعشرین من شهر رمضان ویقوم فی عاشورآء، وهو الّذی قتل فیه الحسین بن علی (ع)...»؛ «به اسم قائم در شب بیست وسوّم ماه رمضان ندا داده خواهد شد ودر روز عاشورا قیام خواهد کرد، وآن روزی است که حسین بن علی در آن روز به شهادت رسید.»( همان)

● پرسش: آیا جمله «کما ملئت ظلماً وجوراً» با صالح بودن مردم منافات دارد؟

▪ پاسخ: در مورد سؤال فوق می‏گوییم:

ـ اولاً: در بیشتر روایات جمله «کما ملئت...» به کار رفته نه «بعد ما ملئت»، واین جمله در حقیقت تشبیه حکومت پر از عدل است به حکومتی پر از ظلم، یعنی چگونه حکومتی پر از ظلم می‏شود، همان گونه که حکومت حضرت پر از عدل خواهد بود.

ـ ثانیاً: گسترش ظلم وتعدی وتجاوز، به نحو سببیت برای ظهور در این روایات ذکر نشده است، بلکه به عنوان شرط مقارن ظهور است.

ـ ثالثاً: در این روایات خبر از واقعیتی خارجی هنگام ظهور می‏دهد، نه اینکه مردم را تشویق به ظلم کند تا با گسترش آن، حضرت ظهور کند، بلکه ما وظیفه داریم گسترش دهنده عدالت، یعنی همان چیزی باشیم که حضرت به جهت آن ظهور می‏کند ودر این امر بزرگ سهیم شویم.

● پرسش: معنای ظهور امام زمان‏علیه‏السلام چیست؟

▪ پاسخ: در اینکه معنای ظهور امام زمان (ع) چیست، سه احتمال داده شده که قابل جمع است:

۱) اینکه مقصود از ظهور، بروز وانکشاف بعد از محجوب بودن واستتار باشد. این معنا مختص فهم شیعی است که معتقد به غیبت برای امام زمان (ع) است.

۲) اینکه مقصود اعلان انقلاب وقیام به جهت پیاده کردن اسلام ناب ودر سایه حکومت عدل باشد. این مفهوم با دیدگاه امامی ودیگران نیز سازگاری دارد.

۳) مقصود از ظهور، پیروزی وسیطره بر عالم است. این معنا بعد از آن حاصل می‏شود که حضرت از پرده غیبت به در آمده وامور او مرتّب گردد.

● پرسش: مراد از ظهور اصغر واکبر چیست؟

▪ پاسخ: همان گونه که برای تثبیت وجا افتادن غیبت کبرا، خداوند متعال برای امام زمان (ع) غیبت صغرا را مقدّر کرد تا زمینه برای غیبت کبرا فراهم گردد، در مورد ظهور حضرت نیز گفته شده که قبل از ظهور اکبر، خداوند برای ایجاد آمادگی برای آن، ظهور اصغری را پیش‏بینی کرده است.

به این معنا که خداوند مدّتی قبل از ظهور اکبر، سطح علمی مردم را در طبقات مختلف جامعه بالا می‏برد تا برای درک عصر حضرت مهدی (ع) قابلیت لازم را پیدا نمایند. این آمادگی از دو طریق حاصل می‏شود:

۱) بالا بردن شعور وآگاهی مردم نسبت به احتیاج داشتن حکومت جهانی توحیدی.

۲) بالا بردن سطح علمی مردم برای پذیرش چنین حکومتی.

● پرسش: چه عواملی زمینه‏ساز حکومت واحد جهانی است؟

▪ پاسخ: ممکن است گفته شود با توجه به تشتّت آرا واختلاف مذاهب وتنوع حکومت‏ها وناسازگاری آنها نسبت به یکدیگر، تشکیل حکومت واحد جهانی ممکن به نظر نمی‏رسد؛ چگونه می‏توان همه میلت‏ها را تحت حکومت واحدی جمع کرد. نه تنها تشکیل حکومت واحد جهانی ممکن ومیسور است، بلکه امری حتمی ولازم به نظر می‏رسد وعلل وعوامل زیادی در زمینه سازی آن دخیل می‏باشند:

۱) خطر جنگ وخونریزی که همواره مانند کابوس وحشتناکی بر سر جوامع انسانی سایه افکنده، تنها با وحدت حکومت در سطح جهان ویکپارچگی همه امت‏ها برطرف می‏شود.

۲) به تصریح دانشمندان «تضاد منافع» ریشه اصلی واوّلی برخوردهای خونین وپیکارهای سهمگین حکومت‏ها با یکدیگر است. حال اگر بدانیم که شعار حکومت حضرت، عدل وانصاف برای کلّ جامعه بشری است، همگی به سوی حکومت عدل جهانی سوق داده می‏شوند.

۳) یکی دیگر از عوامل تشکیل حکومت جهانی، تکامل عقول وادراکات بشر است که به نوبه خود می‏تواند زمینه‏ساز حکومت جهانی گردد؛ زیرا بشر هم از ناحیه خود در راه حرکت به سوی کمال وترقّی وتکامل عقلانی است وهم در هنگام ظهور حضرت مهدی (ع) به کمال نهایی خود نایل می‏گردد، ولذا می‏توانند با یکدیگر تألّف کرده وبه حکومت جهانی تن دهند، زیرا همه تعارض وتزاحم‏ها از ناحیه کم عقلی وجهل وکم‏خردی است.

● پرسش: ظرفیت کلّی برای ظهور حضرت مهدی‏علیه‏السلام چیست؟

▪ پاسخ: شکی نیست که هر کار اجتماعی احتیاج به آماده کردن ظرفیت‏های مناسب دارد. در مورد ظهور منجی کل بشری که پدیده اجتماعی عظیمی است احتیاج به تحقق مقدمات وشرایط خاصی است؛

۱) پیشرفت دینی در میان امت اسلامی ولو در طبقه خاصی از آنها.

۲) گسترش انحراف عمومی در بین مردم.

۳) گسترش ظلم وفساد در سطح عموم ودر نتیجه دور شدن مردم از دین ومتابعت از هوای نفس.

۴) پیشرفت بشر در صنعت وتکنولوژی.

۵) آماده شدن یاران خاص حضرت برای نصرت ویاری او.

● پرسش: امام زمان‏علیه‏السلام در ظاهر با چه سنّی ظهور می‏کنند؟

▪ پاسخ: مطابق روایات شیعه وسنّی، امام زمان (ع) در حالی که ظاهر او جوان وبه سنّ چهل سالگی است ظهور خواهند کرد. اینک به برخی از روایات اشاره می‏کنیم:

۱) ابن صباغ مالکی به سندش از رسول خدا (ص) نقل کرده که در حدیثی فرمود: «مهدی از اولاد من با سن چهل سال است...».( الفصول المهّمة، ص ۲۱۷)

۲) شیخ صدوق؛ به سندش از اباصلت هروی نقل می‏کند که گفت: به امام رضا (ع) عرض کردم: قائم شما هنگام خروج چه علامتی دارد؟ حضرت فرمود: «علامت او این است که او از حیث سنّ پیر است ولی در ظاهر جوان نشان داده می‏شود، به حدی که هر گاه کسی به او نظر می‏افکند گمان می‏کند که او سی ساله یا کمتر است. واز جمله علامات او آن است که به مرور ایام وشب‏ها پیر نمی‏شود تا آنکه مرگ او فرا رسد».( کمال الدین، ص ۶۵۲، ح ۱۲)

نعمانی به سندش از امام صادق (ع) نقل کرده که فرمود: «اگر قائم قیام کند مردم او را انکار خواهند کرد؛ زیرا در حالی که جوان رشیدی است به سوی آنها باز می‏گردد...».( الغیبة، نعمانی، ص ۱۸۸)

ممکن است روایاتی که اشاره به سن چهل سالگی دارد مقصود آن باشد که جسد وجسم او در حدّ کمال است؛ زیرا بدن تا چهل سالگی به کمال رشد خود می‏رسد. گر چه برخی روایات نیز به سنّ ۱۸ سالگی و۵۱ سالگی اشاره کرده است ولی روایت اوّل از محمّد بن حمیر نقل شده نه از یکی از معصومین:.

وروایت دوّم گر چه از پیامبر اکرم (ص) نقل شده ولی از صحت سند برخوردار نیست، خصوصاً آنکه هر دو روایت با روایات مستفیضی که دلالت بر ظاهر چهل سالگی دارد مخالف است.

● پرسش: خصوصیات جسمی امام زمان‏علیه‏السلام هنگام ظهور چگونه است؟

▪ پاسخ: مطابق برخی از روایات سنّی وشیعی، امام زمان (ع) هنگام ظهور دارای صفات وخصوصیات جسمی خاص است از قبیل:

۱) أجلی الجبهه: یعنی پیشانی وسیع وعریض.( سنن ابی داوود، ج ۲، ص ۴۲۲)

۲) اقنی الأنف: وسط بینی او برآمده ولی دو سوراخ آن تنگ است.( همان)

۳) کأنّ وجهه کوکب درّی: گویا صورت او همانند ستاره‏ای درخشان است.( الفصول المهمة، ص ۳۱۷)

۴) اللون لون عربی: با چهره‏ای گندم گون.( البیان، ص ۹۴)

۵) افرق الثنایا: ما بین دندان‏های او باز است.( همان، ص ۹۶)

۶) اکحل العینین: مژه‏های او سیاه است.( همان)

۷) براق الثنایا: با دندان‏های سفید.( همان)

۸) أزج الحاجبین: با ابروانی کشیده وباریک.( الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۱۴۷)

۹) مربوع القامة: قامتش متوسط.( الغیبة، نعمانی، ص ۲۸۱ ؛ ارشاد مفید، ص ۳۴۲)

۱۰) الجسم جسم اسرائیلی: جسم او تنومند است.( البیان، ص ۹۴)

۱۱) علی خدّه الایمن خال اسود: بر گونه راست او خالی سیاه است.( الفصول المهمة، ص ۳۱۷.)

● پرسش: آیا علایم قریب برای ظهور، با اینکه حضرت به طور ناگهانی ظهور می‏کند منافات دارد؟

▪ پاسخ: مطابق برخی از روایات، ظهور وقیام حضرت مهدی (ع) به طور ناگهانی خواهد بود، واین از عنایات خداوند در حق آن حضرت است تا دشمنان را غافلگیر کرده وجلو تدابیر آنها را گرفته وهر گونه اقدامی را بر ضد حضرت از آنها سلب کند.

طبرسی توقیعی را از ناحیه مقدسه به شیخ مفید؛ نقل کرده که در آخر آن چنین آمده است: «هر کس باید کاری کند که محبت ما را به خود جذب کرده واز کاری که کراهت وسخط ما را بر می‏انگیزد دوری کند. پس همانا امر ما یک دفعه وبه طور ناگهانی اتفاق خواهد افتاد».( احتجاج، ج ۲، ص ۳۲۴)

در توجیه اشکال فوق می‏گوییم:

علایم قریب برای ظهور حضرت مهدی (ع) همانند ندای آسمانی وفرورفتن زمین بیدا با اهلش ودیگر علایم، برای آگاهی مخلصین ومؤمنان است، تا از قرب ظهور آگاهی داشته باشند، ولذا ظهور برای آنها ناگهانی نخواهد بود. آری عنصر اتفاق وظهور ناگهانی برای دشمنان حضرت مهدی (ع) است تا از این غفلتی که خداوند در آنها قرار می‏دهد حضرت بتواند به مقاصد عالی خود که همان سلطه بر ظالمان وگسترش عدل وداد است برسد.

● پرسش: خداوند متعال چه عنایتی به جهت پیروزی حضرت مهدی‏علیه‏السلام هنگام ظهور انجام خواهد داد؟

▪ پاسخ: مطابق روایات، خداوند متعال هنگام ظهور امام زمان (ع) امدادهای غیبی را به کمک آن حضرت خواهد فرستاد که از آن جمله است:

۱) عنصر ناگهانی وغفلت دشمنان

مطابق روایات، حضرت هنگامی ظهور می‏کنند که دشمنان، همه از ظهور او غافلند. ودر دانش نظامی این مطلب به خوبی روشن است که چقدر عنصر غفلت وناگهانی هجوم در پیروزی بر دشمن تأثیر دارد.

امام زمان (ع) در توقیعی که به شیخ مفید؛ فرستاد فرمود: «...پس همانا امر ما به طور ناگهانی است...».( احتجاج، ج ۲، ص ۳۲۴)

۲) ایجاد رعب ووحشت

یکی دیگر از راه‏های نفوذ بر دشمن که در علم نظامی از آن بهره‏گیری فراوان می‏شود ایجاد ترس وخوف ورعب در قلوب دشمن است، تا از این راه تسلیم گردند.

نعمانی به سند خود از امام صادق (ع) نقل کرده که فرمود: «أمر اللَّه عزّوجلّ أن لاتستعجل به حتّی یؤیده [اللَّه] بثلاثة [أجناد]: الملائکة، والمؤمنین، والرعب»؛ «خداوند عزّوجلّ امر نمود تا به آن عجله نکنی تا اینکه او -مهدی (ع)- را به سه لشکر تأیید نماید: ملائکه، مؤمنین ووحشت.»( الغیبة، نعمانی، ص ۱۹۸)

۳) جذب تمام مسلمین

یکی دیگر از تأییدات الهی در حقّ حضرت آن است که به عنایت الهی از راهی قیام خود را شروع خواهد کرد که مورد اتفاق تمام مسلمانان است. از جمله آنکه:

الف) ظهور خود را از مسجدالحرام شروع خواهد کرد که مورد اتفاق تمام مسلمانان است.

ب) خطابه‏ای که در مسجدالحرام هنگام ظهورش می‏خواند به امور مشترک واتفاقی بین مسلمانان اشاره دارد.

ج) قیام خود را با همان شعارهای رسول خدا (ص) شروع می‏کند.

د) مطالبه خون امام حسین (ع) می‏کند.

۴) تأیید از جانب ملائکه

از جمله تأییدات الهی نسبت به حضرت مهدی (ع) کمک فرستادن ملائکه برای یاری حضرت وقتال به همراه حضرت بر ضدّ ظالمان است.

گنجی شافعی به سند خود از علی بن ابی‏طالب (ع) در حدیثی در رابطه با مهدی (ع) نقل کرده که فرمود: «خداوند او را با سه هزار از ملائکه یاری خواهد کرد...».( البیان، ص ۹۶)

قندوزی حنفی از کتاب «اسعاف الراغبین» صبان نقل کرده که در روایات فراوان آمده است که هنگام ظهور حضرت بر بالای سر او فرشته‏ای ندا می‏دهد: «این خلیفه خداست او را متابعت وپیروی کنید... وهمانا خداوند متعال او را با سه هزار فرشته یاری خواهد کرد...».( ینابیع الموده، ص ۵۶۳)

نعمانی به سند خود از امام صادق (ع) نقل کرده که فرمود: «خداوند متعال او -مهدی (ع)- را با سه لشکر یاری خواهد کرد: با ملائکه...».( الغیبة، نعمانی، ص ۱۲۸)

این تأیید به نوبه خود در توجه مردم به حضرت نقش به سزایی دارد، زیرا هنگامی که مخالفان مشاهده کنند که حضرت مشمول نصرت فرشتگان خداوند است ترس سراسر وجود آنها را فرا گرفته وپی به الهی بودن این قیام خواهند برد ودر نتیجه طوعاً یا کرهاً خود را تسلیم حضرت می‏کنند.( همان)

● پرسش: اولین مکانی که حضرت در آنجا ظهور می‏کند کجاست؟

▪ پاسخ: مطابق روایات شیعه واهل سنّت اولین مکانی که حضرت در آنجا ظهور می‏کند بین رکن ومقام است.

سیوطی به سندش از رسول خدا (ص) نقل کرده که فرمود: «مهدی از مدینه به سوی مکه خروج می‏کند، مردم از او می‏خواهند که از میانشان خروج کند آن گاه با او بین رکن ومقام بیعت می‏کنند در حالی که کراهت دارد...».( الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۱۵۲)

شیخ طوسی به سندش از امام باقر (ع) نقل کرده که فرمود: «گویا قائم را در روز عاشورا، روز شنبه، ایستاده بین رکن ومقام مشاهده می‏کنم...».( همان، ص ۱۰۲)

این اخبار به جهت کثرت وتظافر آنها قابل اثبات تاریخی است.

● پرسش: حضرت مهدی‏علیه‏السلام بعد از ظهور چه عملی انجام می‏دهند؟

▪ پاسخ: مطابق روایات، بعد از ظهور، بین رکن ومقام خطبه‏ای خوانده، آن گاه مردم را به بیعت با خود دعوت می‏نماید:

نعمانی به سندش از جابر بن یزید جعفی از امام باقر (ع) نقل کرده که در حدیثی طولانی فرمود: «وقائم در آن روز در مکه است، تکیه بر بیت‏الحرام داده وبه آن پناه می‏برد. آن گاه ندا می‏دهد: «یا أیّها الناس!...».(الغیبة، نعمانی، ص ۱۵۰)

مجلسی به سندش از امام باقر (ع) نقل کرده که فرمود: «همانا او -امام زمان (ع)- به سوی مسجدالحرام به حرکت در می‏آید ودر آنجا کنار مقام ابراهیم چهار رکعت نماز می‏گزارد وبا تکیه بر حجرالأسود حمد خدا وثنای او را به جای آورده ویادی نیز از پیامبر کرده وبر او درود می‏فرستد. آن گاه سخنی را آغاز خواهد کرد که هرگز کسی چنین سخن نگفته است...».( بحارالأنوار، ج ۱۳، ص ۱۸۰)

نعمانی به سندش از امام باقر (ع) نقل کرده که در حدیثی فرمود: «گویا بر او نظر می‏کنم در حالی که بین رکن ومقام مردم با او بیعت می‏کنند...».( الغیبة، نعمانی، ص ۱۳۹)

● پرسش: اوّل کسی که با حضرت مهدی‏علیه‏السلام بیعت می‏کند چه کسی است؟

▪ پاسخ: مطابق روایات، اول کسی که با حضرت مهدی (ع) بیعت می‏کند جبرئیل است.

ابان بن تغلب از امام صادق (ع) نقل کرده که فرمود: «همانا اول کسی که با قائم (ع) بیعت می‏کند جبرئیل است...».

طبرسی از ابی‏عبداللَّه (ع) نقل کرده که در حدیثی فرمود: «...پس خداوند عزّوجلّ جبرئیل را می‏فرستد تا نزد او آمده وسؤال کند، به او می‏گوید: به چه چیزی دعوت می‏کنی؟ قائم او را از ماهیت دعوت خبر می‏دهد. جبرئیل می‏گوید: پس من اوّل کسی هستم که با تو بیعت می‏کنم. آن گاه می‏گوید: کف دستت را بده، وآن را بر دست خود مسح می‏کند...»( احتجاج، ص ۴۳۱)

در اینکه بیعت جبرئیل به چه معنا است، دو احتمال وجود دارد:

۱) معنای رمزی: به این معنا که مقصود از آن تأیید الهی برای حضرت است، زیرا جبرئیل بزرگ‏ترین نماینده الهی است. ولی این معنا در صورتی صحیح است که حمل بر معنای صریح وظاهر آن ممکن نباشد، در حالی که چنین نیست.

۲) معنای رایج: به این معنا که مقصود به بیعت همان معنای رایج آن است که مردم با خلیفه ودیگران انجام می‏دهند. وفایده آن دو چیز است:

الف) توجه مردم به لزوم بیعت با حضرت.

ب) تأیید حرکت وقیام امام زمان (ع).

● پرسش : آیا جبرئیل بعد از وفات رسول خداصلی الله وعلیه وآله عهد کرده که بر زمین نازل نشود؟

▪ پاسخ : اربلی در «کشف الغمه» از امام صادق (ع) نقل کرده که فرمود: «جبرئیل نزد رسول خدا (ص) به جهت عیادت آمد وعرض کرد: سلام بر تو ای محمّد! این آخرین روزی است که به سوی دنیا فرود می‏آیم».( کشف الغمه، ج ۱، ص ۱۹و۱۸)

ونیز از امام باقر (ع) نقل کرده که فرمود: «هنگامی که وفات رسول خدا (ص) نزدیک شد... در آن هنگام جبرئیل گفت: ای محمّد! این آخرین نزول من به دنیا بود...».( همان)

ـ اولاً: همه این روایات مقید به قیدی است وآن اینکه تا مادامی که مصلحتی در بین نباشد.

ـ ثانیاً: مقصود جبرئیل آن بود که به جهت نزول وحی دیگر بعد از وفات پیامبر نازل نمی‏شود، زیرا شریعت با رحلت ایشان کامل خواهد شد.

ـ ثالثاً: بر فرض تعارض، روایات نزول حضرت جبرئیل وبیعت با امام زمان (ع) از حیث تعداد بیشتر بوده واز حیث سند صحیح‏تر است.

● پرسش: مقصود از اصلاح امر حضرت مهدی‏علیه‏السلام در یک شب چیست؟

▪ پاسخ: مطابق روایات شیعه وسنّی، خداوند متعال امر حضرت مهدی (ع) را در یک شب اصلاح خواهد کرد؛

ابوبصیر از امام صادق (ع) نقل کرده که فرمود: «خداوند عزّوجلّ امر او را در یک شب اصلاح خواهد نمود».

ونیز از امام حسین (ع) نقل است که فرمود: «قائم ما اهل بیت [کسی است که] خداوند متعال امر او را در یک شب اصلاح وآماده خواهد نمود».

ابن ماجه از امام علی (ع) نقل کرده که رسول خدا (ص) فرمود: «مهدی از ما اهل بیت است که خداوند (امر) او را در یک شب اصلاح وآماده خواهد نمود».( سنن ابن ماجه، ج ۲، ص ۱۳۷۶)

مقصود به اصلاح امر حضرت در یک شب آن است که مقدمات نصر وپیروزی را در اسرع وقت، ودر یک شب فراهم کرده واو را مأمور به ظهور خواهد نمود. واولین اقدامی که برای او خواهد نمود اجتماع اصحاب خاص آن حضرت است.

ولی چیزی که باقی می‏ماند اینکه چگونه امر حضرت در یک شب اصلاح وآماده می‏شود در حالی که مطابق روایات، گروهی همانند جیش سفیانی ودجال ودیگران به مبارزه با او خواهند پرداخت.

ـ اولاً: ممکن است مقصود از «یک شب» که در روایات آمده کنایه از سرعت اصلاح امر امام زمان (ع) باشد.

ـ ثانیاً: ممکن است مقصود از اصلاح امر حضرت (ع) پیروزی در یک شب باشد.

ـ ثالثاً: ممکن است مقصود از اصلاح امر حضرت، تنها مقدمه‏سازی برای اعلان ظهور باشد، گر چه پیروزی نهایی به طول انجامد.

ـ رابعاً: از آنجا که معارضه با مخالفان به سرعت وبا اعجاز انجام می‏گیرد، لذا تعبیر به یک شب شده است.

● پرسش: غلبه بر جهان با یاران اندک چگونه ممکن است؟

▪ پاسخ: اگر چه در روایات به یاران محدود حضرت یعنی ۳۱۳ نفر اشاره شده است، ولی پیروزی آنان بر مستکبران به رهبری حضرت مهدی (ع) از جهاتی دور از انتظار نیست زیرا:

۱) در روایات به یاران دیگری در حدود ده هزار نفر نیز اشاره شده که بدون تحقق آنها حضرت مهدی (ع) ظهور نخواهد کرد.

۲) غلبه حضرت بر جهان ممکن است از طریق اعجاز باشد، زیرا خداوند متعال ضمانت کرده تا گروه اندک را در صورت استقامت بر گروه زیاد پیروز گرداند.( سوره بقره، آیه ۲۴۹)

۳) از طریق علل واسباب عادی وظاهری نیز حصول چنین فتح وپیروزی امری دور از انتظار نخواهد بود، زیرا حضرت در موقعی ظهور خواهند کرد که اوضاع واحوال اجتماعی، اخلاقی وسیاسی کاملاً مساعد باشد. در آن موقع همه ملل به جهت سرخوردگی از نظام‏های مختلف وقتل وغارت‏ها به تنگ آمده‏اند، ولذا در انتظار چنین حکومتی به سر می‏برند، ومردم به مجرّد شنیدن خبر ظهور به آن حضرت وحکومتش روی خوش نشان می‏دهند، وایشان تنها با گروه خاصی درگیر خواهند شد.

۴) از آنجا که جهان به مانند دهکده‏ای کوچک درآمده وهر چه از عمر آن بگذرد این ارتباط تنگ‏تر خواهد شد، لذا با به دست گرفتن نقطه‏های کلیدی وبا استعانت از خداوند متعال، حکومت جهانی حضرت تحقق خواهد یافت.

● پرسش: آیا پیروزی حضرت مهدی‏علیه‏السلام بر مخالفان وگسترش حکومتش همراه با اعجاز است؟

▪ پاسخ: در مورد سؤال فوق سه احتمال وجود دارد:

۱) اینکه نصرت حضرت وپیاده کردن حکومت جهانی تماماً با اعجاز وقدرت خارق‏العاده الهی باشد. ولی این احتمال از جهاتی قابل مناقشه است:

الف) اگر اعجاز راه صحیحی برای دعوت الهی بود، حضرت می‏توانست در خلال غیبت صغرا از آن برای سیطره بر عالم استفاده کند.

ب) با اعجاز احتیاج به تعداد زیادی از اصحاب نیست.

ج) مطابق برخی روایات بین حضرت ومخالفینش جنگ وخونریزی شدیدی در خواهد گرفت، ودر صورت اعجاز تام، احتیاج به این کارها نیست.

۲) اینکه خداوند متعال اراده کرده که حضرت مهدی (ع) به صورت عادی بر دشمنان خود غالب شده وحکومت عدل جهانی را گسترش دهد، بدون آنکه کوچک‏ترین کمکی از راه اعجاز در پیشبرد اهداف او بشود.

این احتمال نیز خالی از اشکال نیست زیرا مطابق روایات، حضرت مهدی (ع) مورد عنایت وتأیید خاص الهی در جهت ظهورش خواهد بود.

۳) با ردّ دو احتمال پیشین به این نتیجه می‏رسیم که نصرت حضرت به طور طبیعی وعادی خواهد بود، گر چه این نصرت همراه با تأییدات جزئی وخاصّی از جانب خداوند است، زیرا همان گونه که می‏دانیم بشر در عصر ظهور مورد ظلم وستم فراوان است، واز طرفی از حیث فرهنگی ورشد عقلانی، عموم بشر به بالاترین سطح خود رسیده است، ولذا به دنبال چنین رهبری الهی می‏گردد که با لبیک به دعوتش از او پیروی نماید. هرگز ابرقدرت‏ها با همه امکاناتی که دارند نمی‏توانند در مقابل اراده ملت‏ها بایستند. اگر مردم همگی یکپارچه ویک صدا فریاد برآورند، دشمنانشان به زانو در خواهند آمد. مگر نبود که در صدر اسلام چگونه مردم فوج فوج داخل اسلام شده ودعوت پیامبر را پذیرفتند؟ در عصر ظهور نیز هنگامی که مردم دنیا از وسایل ارتباط جمعی خبر قیام مصلحی جهانی را بشنوند به او گرویده واز او حمایت خواهند کرد، وکسی نمی‏تواند در صورت اقبال مردم با اراده آنها مقابله کند. گر چه هر کجا که مانعی خاص پیدا شده خداوند متعال به کمک او آمده واز حضرت حمایت خواهد نمود.

ولذا در روایات آمده است که امام زمان (ع) با نصرت وترسی که در دل دشمنان می‏افتد حمایت خواهد شد. این ممکن است که به صورت عادی باشد؛ زیرا با نصرت مردم که به عنایت خداوند واقبال مردم است، چنان رعبی در دل دشمنان خواهد افتاد که همه امکانات خود را گذارده، فرار خواهند نمود.

امیر مؤمنان علی (ع) می‏فرماید: «هنگامی که حضرت مهدی (ع) ظهور می‏کند نام مبارکش بر سر زبان‏ها خواهد بود، ووجود مردم سرشار از عشق به مهدی است، به گونه‏ای که جز نام او هیچ نامی در یاد وزبان آنان نیست، وبا دوستی او روح خود را سیراب می‏کنند».( الحاوی للفتاوی، ج ۲، ص ۶۸)

---