شنبه, ۶ بهمن, ۱۴۰۳ / 25 January, 2025

مجله ویستا

اخلاق اداری

اخلاق از علوم اجتماعی و انسانی است و از چگونه بودن و چگونه زیستن انسان سخن می‏گوید و بر تعدیل غرائز و تصحیح رفتار آدمی، پا می‏فشرد .اخلاق اداری به چگونه کار کردن دراداره می پردازد.

یک کارمند مسلمان بایدمتخلق به اخلاق ذیل باشد.

خوشخویی

از رموز موفقیت‏حضرت رسول(ص) در دعوت و رسالت‏خویش، اخلاق نیکو و برخورد شایسته و جذاب با مردم بود.

«حسن‏خلق‏» آن حضرت، امتیاز بارز آن مظهر رافت و رحمت‏بود. با همین‏«اکسیر اعظم‏» دلها را جذب می‏کرد، دشمنان را دوست می‏ساخت، کینه‏هارا به مهربانی مبدل می‏کرد، الفت می‏آفرید و پیوند می‏داد، دلها را با دلها،دستها را با دستها! و به همین سبب مدال «وَإِنَّکَ لَعَلَی خُلُق عَظِیم» از خدای‏عظیم دریافت کرد.

کلام نرم، رفتار شایسته، گفتار مؤدبانه و جاذبه‏دار، تحمل فراوان وحلم و بردباری و چهره گشاده و بشاش، از مظاهر و جلوه‏های «حسن‏خلق‏» است

پیامبر اکرم(ص) رابطه مؤمن با مؤمن و برخوردشان را با هم،همچون رسیدن یک تشنه به آب سرد و گوارا می‏داند که با آن سیرابی‏می‏شود:

«ان المؤمن لیسکن الی المؤمن کما یسکن قلب الظمان الی الماء البارد.».

اسلامی بودن اخلاق هر مسلمان را باید در نحوه معاشرتش بادیگران جستجو کرد. خوش خلقی ، دین و مرام مسلمانی است. به‏فرموده حضرت رسول(ص): «ایمان کسی کاملتر است که اخلاقش بهترباشد، کسی به پیامبر شبیه‏تر و به او نزدیکتر است که خوش خلق‏تر باشد» و به‏تعبیر امام صادق(ع):

«پس از عمل به واجبات الهی، محبوبترین کارها نزد خداوند، آن است که‏انسان اخلاقی سازگار با مردم داشته و اهل «مدارا» باشد.».

باری ... گفتار و رفتار ما «آیینه شخصیت‏» ماست، بکوشیم هر چه‏روشنتر و شفاف‏تر باشد.

هدف بعثت پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم)

پیامبر اسلام هدف بعثت خود را کامل کردن ارزش های اخلاقی اعلام کردند :

إنَّما بُعِثْتُ لاُِتَمِّمَ مَکارِمَ الأخلاَقِ .

من فقط برای کامل کردن مکرمت ها و ارزش های اخلاقی به پیامبری برانگیخته شده ام .

حسن خلق

از علل بسیار مهم و پرارزشی که در زیبایی باطن نقش بسزایی دارد و در سالم سازی حالات و حرکات سهم قابل توجهی را داراست ، حسن خلق است ، که پیامبر بزرگ اسلام از آن تعبیر به برگ درخت دین کرده است .

اخلاق نیکو از حقایق عظیم است.

از هیچ حکمی از احکام فقهی در قرآن مجید با وصف عظیم یاد نشده است . در قرآن صوم عظیم ، صلاهٔ عظیم ، جهاد عظیم و حج عظیم نیامده است ، ولی صفت عظیم همراه اخلاق ذکر شده است :

( وَإِنَّکَ لَعَلَی خُلُق عَظِیم ) .

و راستی که تو را خویی والاست .

( وَلَوْ کُنتَ فَظّاً غَلِیظَ الْقَلْبِ لاَنفَضُّوا مِنْ حَوْلِکَ ) .

و اگر بداخلاق و سنگدل و خالی از رأفت و رحمت و رفق و مدارا بودی ، هر آینه از پیرامونت پراکنده می شدند

پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) که خود دارای حسن خلق بود و به شدت از بداخلاقی و مفاسد نفسی و زشتی حالات نفرت داشت ، در روایاتی در رابطه با اخلاق نیک و اخلاق زشت می فرماید :

أوّلُ مَا یُوضَعُ فی میزانِ العَبدِ یَومَ القِیامَهِٔ حُسنُ خُلقِهِ(۱) .

اول چیزی که روز قیامت در ترازوی عبد می نهند حسن خلق اوست

سُوءُ الخُلقِ ذَنبٌ لاَ یُغْفَر .

بداخلاقی گناهی غیر قابل آمرزش است .

الخُلقُ وِعاءُ الدّین .

اخلاق ظرف دین است .

دین آنجا قرار می گیرد که حسنات اخلاقی وجود داشته باشد . به عبارت دیگر حسنات اخلاقی و دین ، لازم و ملزوم یکدیگرند .

مَکارِمُ الأخلاقِ مِن أعمالِ الجَنّهٔ.

ارزش های اخلاقی از روش های بهشتی است .

حُسنُ الخُلْقِ نِصفُ الدّینِ .

حسن خلق نیمی از دین است .

أحبّ عبادِ اللهِ إلی اللهِ أحسَنُهُم خُلْقاً .

محبوب ترین بندگان خدا نزد خدا خوش اخلاق ترین آنهاست .

إنّ حُسنَ الخُلقِ یُذیبُ الخَطِیئهَٔ کَما تُذِیبُ الشمسَ الجَلید .

به راستی حسن خلق گناه را آب می کند همان گونه که خورشید یخ را آب می کند .

الخُلقُ السَیّیءُ یُفسِدُ العَملَ کَما یُفسِدُ الخَلُّ العَسلَ .

بداخلاقی عمل را فاسد می کند ، همان گونه که سرکه عسل را فاسد می نماید .

پیامبر (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :

مَا مِن شَیء فِی المِیزانِ أَثْقَلُ مِن حُسنِ الخُلقِ .

چیزی در ترازوی سنجش سنگین تر از حسن خلق نیست .

عَلَیکُم بِحُسْنِ الخُلْقِ ; فَإنَّ حُسنَ الخُلْقِ فِی الجَنَّهِٔ لاَ محالَهَٔ . وإیّاکُم وَسُوءَ الخُلْقِ ; فَإنّ سوءَ الخُلْقِ فِی النّارِ لاَ مَحالَهَٔ .

بر شما باد به حسن خلق زیرا حسن خلق ناگزیر در بهشت است . و از سوء خلق حذر کنید زیرا سوء خلق بناچار در دوزخ است .

حضرت صادق (علیه السلام) در تفسیر آیه ی شریفه ی

( رَبَّنَا آتِنَا فِی الدُّنْیَا حَسَنَهًٔ وَفِی .. می فرماید : مراد از حسنه ی آخرت رضا و خشنودی خدا و بهشت است . و مراد از حسنه ی دنیا فراخی رزق و معاش و حسن خلق است .

حضرت علی (علیه السلام) به یکی از یارانش به نام نوف فرمود :

صِل رَحِمَک یزیدُ اللهُ فِی عُمرِکَ ، وحَسِّن خُلقِک یُخفِّفُ اللهَ حِسابَ .

صله ی رحم کن تا خدا به عمرت بیفزاید و اخلاقت را نیکو گردان تا خدا حسابت را بر تو آسان گیرد .

پیامبر اسلام (صلی الله علیه وآله وسلم) فرمود :

مِن سَعادهِٔ المَرءِ حُسْنُ الخُلُقِ وَمِن شَقاوَتِهِ سُوءُ الخُلُقِ .

از خوشبختی مرد حسن خلق و از بدبختی اش بدخلقی است .

أفضلُ عَمل یُؤتِی بِه یَومَ القِیامَهِٔ خُلقٌ حَسَن.

برترین عملی که روز قیامت آورده می شود اخلاق نیکوست .

أفضَلُ مَا اُعطِیَ المُسلِمَ خُلقٌ حَسَن .

برترین چیزی که به مسلمان عطا شده اخلاق نیکوست .

إنَّ هذِهِ الأخلاق منائِح من اللهِ ، فَإذا أحبّ الله عَبداً مَنَحَه خُلقاً حَسناً ، وَإذا أبغضَ اللهُ عَبداً مَنَحَه خُلقاً سیئاً .

اخلاق عطایای خداست ، هنگامی که خدا بنده ای را دوست بدارد خلق حسن به او عطا می کند و هنگامی که بنده ای را دشمن بدارد خلق زشت به او می دهد

خوش رویی

از خصلت های بسیار زیبا که غم و اندوه را از دل دیگران می زداید نشان دادن خوش رویی است ، کاری که برای انسان هیچ هزینه ای ندارد .

چقدر شایسته است انسان هنگامی که می خواهد با زن و فرزند ، پدر و مادر ، اقوام و خویشان و همه ی مردم برخورد کند همه ی غم و اندوهش را در پس پرده ی باطن پنهان نماید و همه ی نشاط و سرسبزی و خرمی اش را در چهره ظاهر کند و با خوش رویی کامل با همگان دیدار کند .

امیرالمؤمنین (علیه السلام) وقتی خصلت های مؤمن را می شمارد می فرماید :

المُؤمِنُ بِشرُهُ فِی وَجهِهِ وَحُزنُهُ فِی قَلْبِهِ .

مؤمن شادی و خرمی اش در چهره اش نمایان و غم و اندوهش در دلش پنهان است .

البَشاشَهُٔ إحسان .

خوش رویی احسان و نیکی نسبت به مردم است .

البَشاشهُٔ حِبالَهُٔ المَودّهٔ .

خوش رویی ریسمان محبت و عشق است .

البِشرُ یُطفِئُ نارَ المُعانَدهٔ .

خوش رویی آتش دشمنی و کینه ورزی را خاموش می کند .

البِشرُ شِیمَهُٔ الحُرّ .

خوش رویی خصلت آزاده است .

بِشرُکَ یَدلُّ عَلی کَرَمِ نَفسِک وَتَواضُعِک یُنبِئُ عَن شریفِ خَلقِک .