دوشنبه, ۱۵ بهمن, ۱۴۰۳ / 3 February, 2025
مجله ویستا

کتابخانه ملی فرانسه


کتابخانه ملی فرانسه

کتابخانه ملی فرانسه در امتداد سمت راست ساحل رودخانه سن در قلب پاریس در میان سه بنای مهم بورس, باغ های تویلری, و ساختمان اپرا جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده است

● تاریخچه

کتابخانه ملی فرانسه در امتداد سمت راست ساحل رودخانه سن در قلب پاریس در میان سه بنای مهم بورس، باغ‌های تویلری، و ساختمان اپرا جایگاه مهمی را به خود اختصاص داده است.

هسته اصلی کتابخانه را مجموعه شارل پنجم تشکیل می‌دهد که در سال ۱۳۶۸میلادی، کتابخانه‌ای اختصاصی با تقریباً ۱۰۰۰ نسخه خطی را در یکی از تالارهای ساختمان لوور برای خود دایر کرد.

در زمان لویی یازدهم (۱۴۸۳-۱۴۶۱) تعدادی نسخه خطی و کتاب‌های چاپی مصادره‌شده به آن افزوده شد. شارل هشتم و لویی دوازهم نیز به توسعه کتابخانه پرداختند و محل کتابخانه با تغییر محل اقامت پادشاهان، از قصری به قصر دیگر تغییر می‌کرد.

فرانسوای اول در "فرمان مون پولیه" (۱۵۳۷) قوانین امانت حق مؤلف را وضع نمود که بر اساس آن ناشران و مسئولان چاپ موظف بودند از هر کتابی که در فرانسه به‌چاپ می‌رسد، چند نسخه برای کتابخانه سلطنتی تهیه کنند. این نسخه‌ها در قصر سلطنتی در دره لوآ جای داده می‌شد. این اقدام، که ارتباط نزدیکی با اندیشه ایجاد کتابخانه ملی داشت، در مدتی طولانی مؤثر واقع شد ـ تا دهه ۱۶۴۵ فقط کتابخانه سطلنتی ۱۳۲۴ کتاب چاپی داشت.

قرن هجدهم یکی از دوره‌های مهم در تاریخ کتابخانه ملی به‌شمار می‌رود، زیرا از ۱۷۲۰ استفاده آن برای عموم آزاد شد. در ۱۷۴۳ به جایگاه فعلی آن در قصر کاردینال مازارَن واقع در خیابان ریشلیو منتقل شد و در آنجا به پنج بخش تقسیم گردید: نسخ خطی؛ کتاب‌های چاپی؛ مدال‌ها؛ سکه‌ها؛ و آثار برجسته اعم از آثار چاپی، شجره‌نامه‌ها، و عنوان‌ها. در سال ۱۷۸۹ کتابخانه سلطنتی  رسماً به نام کتابخانه ملی نامیده شد. همزمان با انقلاب کبیر فرانسه، خدمات کتابخانه‌ای برای مدتی متوقف گردید و قانون واسپاری به مدت سه سال متوقف ماند، ولی مجموعه منابع آن با دریافت بیش از ۳۰۰۰ سند مصادره‌ای از اموال خاندان سلطنتی و اشراف و خارجیان، غنای بیشتری یافت.

حوزه موضوعی کتابخانه ملی فرانسه علاوه بر کتاب و نشریات ادواری شامل نسخه‌های خطی، نقشه و طرح، منابع چاپی، نقاشی، عکس، سکه، مدال، موسیقی، مواد شنیداری و مواد چندرسانه‌ای را نیز دربرمی‌گیرد. مجموعه این کتابخانه از سال ۱۹۹۰ در زمینه‌های گوناگون، بخصوص در زمینه‌های مربوط به علوم و فناوری، اقتصاد و مواد شنیداری توسعه یافته و مجموعه کتاب‌های چاپی و نشریات ادواری، بیشتر موضوع‌هایی مانند فلسفه، تاریخ علوم، حقوق، اقتصاد و سیاست، علوم و فناوری، ادبیات و هنر را شامل می‌شود. قدیمی‌ترین نسخه فارسی موجود در این کتابخانه متعلق به حدود سال ۵۰۹ هجری و در زمینه پزشکی است.

به دنبال دستور فرانسوا میتران رییس جمهور فرانسه، کتابخانه ملی جدید فرانسه که از ادغام کتابخانه ملی قدیمی و تشکلات کتابخانه عمومی به وجود آمده بود، ماموریت خود را با ساخت و راه‌اندازی «سایت فرانسوا میتران»ـ دو کتابخانه مطالعه و تحقیق ـ با امکان دسترسی برای افراد معلول ، «سایت ریشیلیو» ، «کتابخانه آرسنال» ، «کتابخانه - موزه اپرا»، «خانه ژان ویلار» و بالاخره «سایت‌های بوسی- سن- جورج و جوئل لو توول» (در حومه پاریس برای حفظ و بازسازی آثار) به مرحله اجرا گذاشت.

بدین ترتیب این کتابخانه از سال ۱۹۹۶ بر سایت اینترنتی قرار گرفته و روزانه بیش از ۱۰ هزار نفر از آن بازدید می کنند. کتابخانه دیجیتال گالیکا (Gallica) نیز از سال ۱۹۹۸ امکانی برای دسترسی به ده‌ها ساعت مجموعه صوتی - تصویری، جست و جو از راه دور و امکان دسترسی به ۹۰ هزار اثر دیجیتالی شده و ۸۰ هزار عکس به طور رایگان در اختیار عموم قرار گرفته است. فقط کافی است مراجعه کننده، کتاب مورد علاقه و نیاز خود را بیاید به راحتی امکان ثبت آن روی رایانه شخصی و بعد پرینت آن امکان‌پذیر است. در این بخش، علاوه بر برخی کتا‌ب‌های مرجع و دانشنامه‌ها، کتاب‌هایی با موضوعات تاریخ، ادبیات، فلسفه، حقوق، اقتصاد و علوم سیاسی نیز در دسترس متقاضیان قرار دارد.

● ساختمان

ساختمان قدیمی این کتابخانه در شهر پاریس در خیابان ریشیلیو واقع شده است. در سال ۱۹۸۸ دولت فرانسه تصمیم گرفت ساختمان جدیدی برای کتابخانه ملی احداث کند. طرح ساختمان به مسابقه بین‌المللی گذاشته شد و طرح «دومینیک پرو» برنده این مسابقه شد. ساختمان جدید در سال ۱۹۹۰ شروع و در سال ۱۹۹۵ پایان یافت. این ساختمان از یک محوطه مرکزی و چهار برج به شکل کتاب باز (به ارتفاع ۸۰ متر) که عمدتاً مخازن را دربرمی‌گیرند، تشکیل شده است. این ساختمان گنجایشی معادل ۳۹۵ کیلومتر کتاب دارد و در دسامبر ۱۹۹۷ به روی عموم گشوده شد. ساختمان خیابان ریشیلیو به دلیل اهمیت تاریخی، همچنان برای حفظ و نگهداری مجموعه‌های ویژه و به‌عنوان بخشی از کتابخانه ملی فرانسه باقی خواهد ماند

● مجموعه ها

مجموعه این کتابخانه در ساختمان جدید به قرار زیراست:

٭ منابع چاپی، قفسه باز ، مخازن بسته

٭ میکروفیلم و میکروفیش

٭ مواد چندرسانه‌ای ، تصاویردیجیتالی

٭ مدارک شنیداری ، ویدیوگرام

٭ نشریات ادواری دیجیتالی شده

اصغر موسایی