دکمه

پروین بابایی

کلمه دکمه [1]از کلمه فرانسوی bouton سرچشمه می گیرد: یک قطعه کوچک ساخته شده از فلز یا مواد دیگر که برای اتصال قطعات مختلف یک لباس با استفاده از یک جا دکمه به کار می رود. دکمه در حدود 2000 پیش از میلاد در جنوب آسیا در منطقه دره سند مورد استفاده قرار گرفته است. در قرن 18 دکمه ها حقیقتاً کارهای هنری کوچکی بودند و ساخت دکمه به یک کار جنبی سودآور برای بسیاری از هنرمندان روز تبدیل شده بود. به طور معمول، نفیس ترین این دکمه ها به اندازه یک سکه 50 سنتی بوده است. این دکمه ها با نصب یک نقاشی یا کنده کاری زیر شیشه در داخل یک پوسته فلزی و مجهز به ساقه حلقه ساخته شده است. در این زمان بیشتر دکمه ها در فرانسه ساخته می شدند. البته مانند دیگر مُدها دکمه های فرانسوی سریعاً توسط بقیه اروپا کپی شدند. بیرمنگام به واسطه دکمه های فلزی و صدفی اش معروف شد، میدلندزها دکمه هایی از شاخ گوزن تولید می کردند، دورسِت دکمه های قیطانی را مد کرد و در استافورشایر جوزایا وجوود مدالیونهای یشم خود را خلق نمود. فن آوریهای قلمزنی پیشرفته، قالبگیری و ریخته گری سبب شد که انگلیس در تولید انبود دکمه پیشگام شود. این مساله سبب شد که دکمه برای همه و نه فقط ثروتمندان در دسترس باشد. در حالی که دکمه های فرانسه اغلب صحنه های عاشقانه یا هنری را نمایش می دادند، دکمه انگلیسی به سمت صحنه های زندگی تمایل داشتند. همینطور دکمه های ورزشی که حیوانات را نشان می دادند بسیار محبوب شدند. در قرن 18 امریکایی ها بیشتر دکمه های خود را از انگلستان وارد می کردند. اما در همین زمان تعدادی تولیدکننده کوچک دکمه در امریکا سربرآوردند. در حدود 1720 در فیلادلفیا مهاجر آلمانی جسپر ویستر شروع به ساختن دکمه های برنجی کرد. دکمه های اولیه امریکایی از چوب، برنج، مفرغ، مروارید ، نقره و عاج ساخته می شدند. در قرن 19 دکمه ها کوچکتر شدند و تقریباً به اندازه نصف دکمه های قرن 18 رسیدند. این دکمه ها بیشتر تولیدات انبوه صنعتی بودند تا کارهای هنری منحصربفرد. بر خلاف فرانسه که حرکت کندی را در پیش گرفته بود، انگلیس به تدریج پیشتاز تولید کنندگان دکمه در جهان شد. نخستین دکمه های طلایی در بیرمنگام بین 1797 تا 1800 ساخته شدند و به موجب زیبایی و مقرون به صرفه بودن، مردم به سرعت به آنها روی آوردند. امریکایی ها نیز با ربودن این راز طلایی از بریتانیایی ها از 1810شروع به ساختن دکمه های طلایی کردند.

دکمه های طلایی جدید طلایه دار "عصر زرین" ساخت دکمه فلزی بودند و این دکمه ها که در نیمه اول قرن 19وارد عرصه شدند تا به امروز محبوبیت خود را حفظ نموده اند. بعضی نمونه های دکمه طلایی عبارتند از: دکمه های ورزشی برای آقایان، دکمه های نظامی لباس سربازان و دکمه های مخصوص لباس مستخدمین. در 1861 شاهزاده انگلیس پرنس آلبرت درگذشت و ملکه ویکتوریا عزادار شد و تا پایان عمرش در همین حالت باقی ماند. او بر لباس سیاه خود از دکمه های سیاه استفاده می کرد. این عادت توسط افراد او و دیگران در سراسر جهان با دکمه های سیاه شیشه ای مورد تقلید قرار گرفت و سبب شد آن دکمه ها معمول ترین دکمه های قرن 19  باشند. در اواخر قرن 19، دکمه با تنوعی بسیار بیشتر از همیشه تولید شد. زنان در برابر مُد موقر خود با تبدیل به کت، جلیقه و چکمه، در رنگ های پرماجراتر و با دکمه های بزرگ تر و پر آب و تاب قد برافراشتند. با تولید انبوه، دکمه ها از مواد ارزان قیمت ساخته می شدند. در مقابل این گرایش، تلاشی برای بازماندن بعضی از تکنیک های دکمه سازی قرن 18 صورت گرفت. فرانسه آغاز به تولید دکمه های زیر شیشه ای کرد. ایتالیا دکمه های سبک  را با انفجار کوچکی از رنگهای گوناگون گسترش داد. از چین دکمه های لاکی فانتزی آمدند. بسیاری از کشورها دکمه های ظریفی از جنس چینی، با طرحهای نقاشی شده ساختند. انگلستان دکمه های نقره ای زیبای آرت نوو را خلق کرد که بر آن اغلب زنانی با موهای افشان و فرمهای باریک و ظریف تصویر شده بود. در آغاز قرن 20 دکمه 4 سوراخ به عنوان استانداردِ لباس مردانه تثبیت شد. زنان به زودی و بعد از جنگ جهانی اول (به علت تاثیر اونیفرم نظامی) از این سوئیت ها تقلید کردند. اما به محض اینکه لباسهای بلندتر و زنانه تر باب شدند دکمه های شیشه ای و سفالی بزرگ پدید آمدند. در جنگ دوم جهانی دکمه های میهن پرستانه با نقش عقاب، پرچم و ستاره باب شدند. اما پس از جنگ تولیدکنندگان به تولید دکمه های معمولی روزمره و بی ادعای امروزی پرداختند.

 

[1] -button