بهترین مردم چه کسانی هستند

خوبان عالم در تقوای الهی نسبت به همه سبقه دارند, هر کس کار خوب کرد, معلوم است بستر وجودی او, بستر تقواست که عامل می شود, اعمال خوب انجام دهد

خوبان عالم در تقوای الهی نسبت به همه سبقه دارند، هر کس کار خوب کرد، معلوم است بستر وجودی او، بستر تقواست که عامل می‌شود، اعمال خوب انجام دهد. یک تعبیر بسیار زیبایی را اولیای خدا و مردان الهی راجع به آیه‌‌ «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ عِنْدَ اللَّهِ أَتْقاکُمْ‏» دارند، عنوان می‌کنند: هر کس تقوایش بیشتر باشد، خیرش نسبت به دیگران بیشتر است؛ برای همین پروردگار عالم آنها را اکرم قرار می‌دهد. لذا مبنای خیر، بر تقواست.پروردگار عالم فرمودند: «إِنَّ أَکْرَمَکُمْ‏» یعنی اصل در کرامت است، امّا مهم این است که چه کسانی اکرم هستند؟ آنها که اتقی هستند. پس اصل کرامت در تقواست.

● ترس از خدا یعنی چه؟!

«لمّا سُئلَ عن خِیارِ النّاسِ عندَ اللّه ِ عزّ و جلّ»، از خاتم الانبیاء، محمّد مصطفی (صلی الله علیه وآله) سوال کردند که بهترین مردم عندالله تبارک و تعالی چه کسانی هستند؟ حضرت در پاسخ به این پرسش می‌فرمایند: «أَخْوَفُهُمْ لِلَّهِ وَ أَعْمَلُهُمْ بِالتَّقْوَی وَ أَزْهَدُهُمْ فِی الدُّنْیَا»، کسی که خدا‌ترس‌ترین انسان‌ها باشد. ملّا محسن فیض کاشانی یک تعبیر بسیار عالی راجع به خوف پروردگار عالم دارند، می‌فرمایند: خوف از پروردگار عالم به این معنا نیست که انسان از ذوالجلال و الاکرام بترسد، خدا که ترس ندارد و همه وجودش رحمت، رأفت، جود و کرم است. امّا منظور از خوف خدا، خوف از این است که انسان مِن ناحیه الله دور شود، لذا اولیای خدا می‌ترسند که نکند از خدا دور بشوند. حتّی عند الاولیا یک تعبیر عجیبی در مورد عذاب پروردگار عالم است که سلطان‌العارفین، آن سلطان‌ بزرگ، ملّا فتحعلی سلطان‌آبادی بیان می‌فرمایند: عذاب خدا، عند الاولیا یعنی دور شدن از پروردگار عالم، لذا وقتی در جهنّم و عذاب می‌افتند؛ یعنی از خدا دور می‌شوند.همان‌گونه که در دعای کمیل هم - که عرض کردیم دعای کمیل، دعای خضر نبی (علیه‌السلام) است و کنزی است که مولی‌الموالی (علیه‌السلام) به شیعه هبه کرد تا قبل از ایشان، همه انبیا هم این دعا را می‌خواندند امّا مولی‌الموالی (علیه‌السلام) به شیعه داد، لذا فقط شیعیان هستند که دعای کمیل را دارند - وحشت از این است که من از تو دور بشوم و در یکی از فرازها بیان می‌شود: «فَکَیْفَ أَصْبِرُ عَلَی فِرَاقِکَ» من دوری از تو را چه کنم؟ «صَبَرْتُ عَلَی عَذَابِکَ» گیرم که من بر عذابت صبر کنم «فَکَیْفَ أَصْبِرُ عَلَی فِرَاقِکَ» امّا چگونه بر فراق تو صبر کنم؟! لذا عذاب را فراق از حضرت حقّ می‌داند؛ چون جهنّم یعنی جایگاه بدان و با بدان بودن یعنی دور شدن از خوبان عالم و دور شدن از پروردگار عالم.لذا نکته مهم این است که بهترین مردمان، کسانی هستند که خدا‌ترس‌ترین افراد باشند؛ یعنی بترسند که از پروردگار عالم دور بشوند.

● تقوا و زهد؛ عوامل بهترین بودن

حضرت در ادامه می‌فرمایند: «وَ أَعْمَلُهُمْ بِالتَّقْوَی» بهترین مردم کسانی هستند که پایبندترین در اعمال به تقوا هستند؛ یعنی تمام اعمال و کردار آن‌ها، براساس تقواست. لذا خیر به وجود نمی‌آید إلّا به تقوا. حضرت در ادامه این روایت و در معرّفی بهترین افراد در نزد خداوند تبارک و تعالی می‌فرمایند: «وَ أَزْهَدُهُمْ فِی الدُّنْیَا» آنها دنیا را هم به حدّ امرار معاش می‌خواهند؛ یعنی دنیا را برای دنیا نمی‌خواهند و خودشان را وقف دنیا نمی‌کنند. آیت‌ا... قاضی فرموده اند: ملّا حسینقلی همدانی، آن عارف بی‌بدیل برای ما بیان می‌فرمودند: آن‌هایی که در کثرت مال هستند «الَّذِی جَمَعَ مالًا وَ عَدَّدَهُ‏»، آن‌هایی که «أَلْهَاکُمُ التَّکَاثُرُ» هستند و ...؛ خودشان را وقف دنیا کرده‌اند، امّا مومنین زیرکند و دنیا را وقف خودشان می‌کنند! آنهایی که به دنبال کثرت مال هستند، خودشان را وقف دنیا کرده‌اند و خادم دنیا شده‌اند، به جای اینکه مال و منال در خدمت آنها باشد، این عمر عزیز و وقت شریف خود را وقف دنیا کرده‌اند. مدام حرص می‌زنند، طمع دارند و دنیا را می‌خواهند، امّا یکدفعه نگاه می‌کنند و می‌بینند تمام شد، عوض اینکه در این دنیا بهره‌برداری کنند «الدُّنْیَا مَزْرَعَةُ الْآخِرَة» خودشان را وقف دنیا کرده‌اند، امّا مومن زیرک است، زهّاد عالم زیرکند و از دنیا بهره‌برداری می‌کنند.معنی زهد این نیست که عزلت‌نشینی بیهوده کنند، بلکه از دنیا بهره‌برداری می‌کنند، ولی به اندازه‌ای که آنها را به سمت پروردگار عالم ببرد، نه اینکه عمر شریف خود را وقف دنیا کنند، اگر عمر شریف خود را وقف دنیا کنند، خودشان خادم دنیا می‌شوند؛ یعنی عوض اینکه دنیا برای آنها باشد، آنها برای دنیا می‌شوند.

● نفع‌رسانی بیشتر به دیگران

لذا می‌بینیم کسانی که در باب تقوا باشند، خیر دنیا هم برای آنها زیاد است. معلوم است وقتی اهل تقوا و زهد الهی (نه زهد بیجا) شدند، نفعشان هم برای مردم بیشتراست. چون مدام دنبال مال و منال برای خود نیستند.باز پیامبر رحمت، حضرت محمّد مصطفی (صلی الله علیه وآله) در جواب کسی که گفت: «اُحِبُّ أنْ أکونَ خَیرَ النّاسِ» یا رسول ا...! دوست دارم بهترین مردم باشم، فرمودند: «خَیرُ النّاسِ مَن یَنفَعُ النّاسَ فکُنْ نافِعا لَهُم»، ببینید وقتی در تقوا رشد کردی، دیگر دنبال دنیا طلبی نیستی؛ پس وقتی دنبال دنیا طلبی نبودی، نفعت به مردم بیشتر از دیگران است.لذا حضرت فرمودند: «مَن یَنفَعُ النّاسَ» بهترین مردم، آن کسی است که نفعش به مردم بیشتر باشد؛ یعنی سود و نفعش به حال مردم بیشتر باشد.بعد حضرت فرمودند: «فَکُنْ نافِعا لَهُم» پس تو هم برای مردم سودمند باش. مگر نمی‌گویی که می‌خواهم بهترین مردم باشم؛ پس باید نفعت زیاد باشد، متّقین عالم برای مردم نفع دارند و بدی مردم را نمی‌خواهند. نشانه‌های بهترین شدن: زهد، تقوا، غلبه بر شهوت، خلوص ایمان و صدق یقین.اگر کسی زاهد شد؛ با تقوا بر شهوتش چیره می‌شود و وقتی بر شهوت چیره شد؛ طبیعی است، دیگران به واسطه او در امنیّت هستند.یک روایتی را مولی‌الموالی (علیه‌السلام) می‌فرمایند که در همین زمینه است . حضرت فرمودند: «خَیْرُ النَّاسِ مَنْ زَهِدَتْ نَفْسُهُ» بهترین مردم، کسی است که نفسی زاهد داشته باشد. «وَ قَلَّتْ رَغْبَتُهُ» خواهش‌ها و رغبت‌هایش هم نسبت به دنیا کم باشد؛ یعنی میلش به دنیا کم باشد و آنچه که هست، میل به آخرت باشد.معمول همین است که اگر این‌ شد، شهوتش حالت مرگ دارد، لذا حضرت در ادامه می‌فرمایند: «وَ مَاتَتْ شَهْوَتُهُ» شهوتش مرده باشد.«وَ خَلَصَ إِیمَانُهُ» ایمانش هم ایمان ناب، خالص و توأم با یقین باشد.«وَ صَدَقَ إِیقَانُهُ» یقینش هم یقین راستین باشد که اگر این‌طور شد، برنده است. بهترین مردم کسانی هستند که در دنیا زهد دارند، لذا از شهوات نفس دور می‌شوند و چنان ایمانشان، خالص است که سود به مردم می‌رسانند، از آن طرف هم در کلام، بهترین کلام را دارند و ما می‌بینیم که یقینشان هم، یقین راستین می‌شود؛ یعنی شک و شبهه ندارند و گرفتار وسوسه نمی‌شوند.

زهرا اجلال

* منبع: بیانات آیت‌ا... قرهی در درس اخلاق