حجاب، تجلی عفاف

‏"اللهم انی اسئلک الهدی والتقی والعفاف والغنی والعمل بما تحب وترضی"
ابتدا به برررسی معنای عفاف و عفت می پردازیم و آن را به صورت لغوی و عرفی معنا می کنیم:‏
‏۱) معنای لغوی: راغب …

‏"اللهم انی اسئلک الهدی والتقی والعفاف والغنی والعمل بما تحب وترضی"

ابتدا به برررسی معنای عفاف و عفت می پردازیم و آن را به صورت لغوی و عرفی معنا می کنیم:‏

‏۱) معنای لغوی: راغب اصفهانی در مفردات خود، عفّت را معنی می‏کند:"العفّهٔ حصول حالهٔ للنّفس تمتنع بها عن غلبه الشّهوه" یعنی عفّت، پدید آمدن حالتی برای نفس است که به وسیله آن از فزون خواهی شهوت جلوگیری شود.

طریحی نیز در مجمع البحرین می‏آورد:"عَفَّ عن الشیِ‏ِء ای امتنع عنه فهو عفیفٌ" ، عفاف از چیزی ورزید یعنی از آن امتناع ورزید پس او عفیف است.

و ابن منظور در لسان‏العرب می‏نویسد:"اللفّهٔ: الکّف عمّا لا یحلّ و لایجمل" ، عفّت: خویشتنداری از آنچه حلال و زیبا نیست.

شرتونی لبنانی نیز در اقرب الموارد می‏نویسد:"عَفِّ الرجل: کَفَّ عمّا لا یحلّ و لا یجمل قولاً او فعلأ وامتنع" عفاف ورزید یعنی در گفتار و کردار از آنچه حلال نیست دوری جست و خویشتن‏داری نمود.

‏۲) معنای عرفی: در لغت‏نامه دهخدا چنین آمده است:"عفاف: پارسایی و پرهیزگاری، نهفتگی، پاکدامنی، خویشتنداری".

دکتر معین در فرهنگ فارسی معین آورده است:"عفاف: پارسایی، پرهیزگاری، پاکدامنی، در تداول غالباً به کسر اول تلفظ می‏کنند."

شهید مطهری در مسئله حجاب می‏نویسد: "وقتی زن پوشیده و سنگین از خانه بیرون رود و جانب عفاف و پاکدامنی را رعایت کند افراد فاسد و مزاحم جرأت نمی‏کنند متعرّض آنها شوند.

ایشان در ذیل آیه ۶۱ سوره نور نیز چنین می‏نویسد: "از جمله "ان یستعففن خیرٌ لهنّ" می‏توان یک قانون کلّی را استنباط کرد و آن این است که از نظر اسلام هر قدر زن جانب عفاف و ستر (پوشش) را مراعات کند پسندیده‏تر است و رخصتهای تسهیلی و ارفاقی که به حکم ضرورت درباره وجه وکفین و غیره داده شده است، این اصل کلی اخلاقی را نباید از یاد برد."

‏ و درجایی دیگر می خوانیم که"عفّت و حیا، خصلتی انسانی است که تاریخ بر نمی‏تابد و مورد پذیرش تمامی انسانها بود و هست و انسانهای بزرگ و ادیان آسمانی نیز بدان توصیه کرده‏اند. در شریعت اسلامی نیز بر آن تأکید فراوان شده است. همین خصلت انسانی یکی از فلسفه‏های اصلی پوشش آدمی بوده است."

‏ ▪ ‏وابستگی حجاب و عفاف

‏ ‏استاد مطهری حجاب و پوشش را نشانه عفاف می‏دانند ودر خصوص وابستگی عفاف و حجاب، در موارد مختلف فرموده اند که:‏

‏۱)"حیا و عفاف از ویژگیهای درونی انسان است و حجاب به شکل و قالب و نوع و چگونگی پوشش

بر می‏گردد. تفاوت باطن و ظاهر یا روح و جسد و یا گوهر و صدف را می‏توان به عنوان تمثیل در این زمینه به کار برد. به گمان ما اینها دو حقیقت هستند و میزان وابستگی این دو نیاز به تأمل دارد."

‏‏۲) ایشان در تحلیل آیه ۵۹ سوره احزاب، خداوند به پیامبر دستور می‏دهد که به همسران و دختران و زنان مؤمن فرمان دهید جلباب (پارچه‏ای که تمام بدن را بپوشاند) به خود گیرند، می‏نویسند: "بنابراین در این فراز قاعده‏ای کلّی بیان شده که زن مسلمان چنان رفت و آمد کند که علائم وقار و عفاف از او هویدا باشد."

‏‏۳)"حجاب و پوشش تنها یک تکلیف است و نشانه یک خصلت انسانی یعنی عفاف."

‏‏۴) "حجاب و پوشش نشانگر عفت است."

‏‏۵) "متانت در سلوک ظاهری و در انتخاب پوشش از عفاف درونی خبر می‏دهد."

‏‏۶) گفتیم که پوشش، ارتباط بنیادی با عفاف داشته و نمی‏شود کسی طرفدار حیا و عفاف باشد ولی با اصل پوشش مخالف باشد. پوشش اسلامی کاملترین گونه رعایت عفاف است. اگر بین حجاب و عفاف، جدایی اندازیم دو مشکل عمده رخ می‏نماید.

در کتاب حجاب شناسی در مورد رابطه حجاب و عفاف آمده است که: "حجاب در کتاب‎‌‎های لغت به معنای پوشش، پرده و مانع آمده است. به نگهبان، حاجب می‎گویند؛ چون مانع ورود اغیار و بیگانگان در یک حریم و محیط خاص می‎گردد.بنابراین، حجاب و پوشش زن نیز به منزله‎‌‎ یک حاجب و مانع در مقابل افراد نامحرم است که قصد نفوذ و تصرف در حریم ناموس دیگران را دارند. همین مفهوم منع و امتناع در ریشه‎‌‎ لغوی عفت نیز وجود دارد:بنابراین، دو واژه‎‌‎ "حجاب" و "عفت" در اصل معنای منع و امتناع مشترک‎اند. تفاوتی که بین منع و بازداری حجاب و عفت است، تفاوت بین ظاهر و باطن است؛ یعنی منع و بازداری در حجاب مربوط به ظاهر است، ولی منع و بازداری در عفت، مربوط به باطن و درون است.‏

سید محمد موسوی بهرام آبادی