۷فوریه سال ۱۹۵۴ ـ ماجرای شنیدنی دیدارهای دکتر شاخت از ایران و اندرزهای اقتصادی او به دولتهای وقت

هفتم فوریه در سال ۱۹۵۴ دکتر شاخت اقتصاددان آلمانی برای سومین بار در طول سه دهه به ایران دعوت شد تا برای حل مسائل وطن ما و پیشرفت اقتصادی راه حل بدهد. این بار (شش ماه پس از براندازی …

هفتم فوریه در سال ۱۹۵۴ دکتر شاخت اقتصاددان آلمانی برای سومین بار در طول سه دهه به ایران دعوت شد تا برای حل مسائل وطن ما و پیشرفت اقتصادی راه حل بدهد. این بار (شش ماه پس از براندازی ۲۸ مرداد) با هدف دادن نظر درباره چاپ اسکناس تازه. چرا در ایران این همه به دکتر شاخت توجه می شد؟. برای این که از همان نخستین سفر او به ایران (در دهه ۱۳۱۰) ، روزنامه ها تبلیغ وسیع کرده بودند که او به دلایل نژادی دوستدار تاریخ ایران، هواخواه پیشرفت کشور ما و یک کارشناس بی طرف است و با دادن طرح های مالی، کمک بزرگ به حل مسائل اقتصادی آلمان که پس از جنگ جهانی اول و کاهش ارزش پول تا حد یک نان به هزاران مارک کرده بود. «شاخت» یک اقتصاددان ناسیونالیست آلمانی (متمایل به حزب نازی) بود که از گزند بگیر و ببندهای پس از جنگ جهانی دوم جان سالم به در برده بود. وی که (به خواست هیتلر) پیشنهادهای مالیاتی و گمرکی و راه صنعتی شدن ایران را به دولت رضا شاه داده بود، در سپتامبر ۱۹۵۲ (مهر ۱۳۳۱) نیز در تهران به دولت دکتر مصدق اندرزهای فراوان در زمینه اقتصاد بدون نفت و سیاستهای مالیاتی و پولی و رساندن هزینه های دولت به حداقل ارائه کرده بود. این بار هم روزنامه های تهران پیرامون ملی گرا بودن شاخت و کمک او به حل مسائل اقتصادی دولتهای ضد استعمار که جویای استقلال ملی هستند «بدون این که نظردیگری داشته باشد» نوشته بودند و از او یک نماد بزرگ ساخته بودند.

سال بعد که دولت کودتا از «شاخت» دعوت بعمل آورد، نخست او به آمدن به تهران تن نداد و پاسخ داد که دادن اندرز از آلمان هم عملی است که دولت تهران اصرار بر مذاکره از نزدیک کرده بود. هدف دولت زاهدی از دعوت «شاخت» انتشار اسکناس تازه (به بهانه راه افتادن نفت) بود و .... ولی دکتر شاخت نظر دیگری داشت. وی موافق چاپ اسکناس بزرگتر از ۲۰ تومانی و فداکردن کار رقابت تولیدات داخلی با خارج (با افزایش تعرفه گمرکی بر واردات) نبود و آن را مانع پیشرفت و مرغوب شدن محصولات داخلی می دانست و بر گرفتن مالیات تصاعدی (برحسب درآمد) و سیاست پولی بر پایه انعطاف پذیر بودن نرخ بهره نظر داشت و گرفتن مالیات فیکس (ثابت) را که مورد نظر پولدارهای ایران بود که به کودتا کمک کرده بودند رد می کرد.

ایجاد فروشگاههای دولتی بزرگ (نظیر فروشگاه فردوسی که بعدا به فروشگاههای شهر و روستا تبدیل نام دادند به هدف پایین آوردن قیمتها با از میان برداشتن دست واسطه ها) و نیز تاسیس فروشگاهها تعاونی کارکنان (دولت و شرکتها) از توصیه های دکتر شاخت به دولت ایران بوده اند. نخستین فروشگاه از این دست (فروشگاه فردوسی) توسط آلمانی ها به وجود آمد.