حجاب نمادی از رفتار بهنجار اجتماعی

حجاب از جمله هنجارهایی است که اگر چه مربوط به فرد و نوع دیدگاه اوست, اما به جهت اثرات اجتماعی آن اهمیتی فراتر از موضوع فردی پیدا کرده و در قالب فرهنگ اجتماعی نمود پیدا می کند

حجاب از جمله هنجارهایی است که اگر چه مربوط به فرد و نوع دیدگاه اوست، اما به جهت اثرات اجتماعی آن اهمیتی فراتر از موضوع فردی پیدا کرده و در قالب فرهنگ اجتماعی نمود پیدا می کند. در حقیقت یکی از رویکردهای مطرح در زمینه تبیین انحرافات اجتماعی، بی اهمیت جلوه دادن مساله حجاب است. هر چند که موضوع بدحجابی در جامعه ما از اموری است که ذهن بسیاری از صاحبنظران، اندیشمندان، جامعه شناسان، دینداران و... را به خود مشغول داشته است. ضمن آن که نادیده گرفتن حجاب یا بدحجابی به عنوان امری نابهنجار ونامطلوب تبعات نامطلوبی را به همراه دارد که در بین آحاد مردم شناخته شده است.

● حجاب چیست؟

در ابتدای این مقاله بهتر است تعریفی از حجاب داشته باشیم. حجاب در لغت به معنای پرده و پوشش آمده است. اما به طور کلی نمی توان هر پوششی را حجاب نامید. در مورد میزان و مقدار پوشش نظریه های مختلفی ارایه شده است از جمله آن که مقدار و پوشش بدن که اسلا م برای زنان واجب شمرده است عبارت است از پوشانیدن تمام بدن به جز قرص صورت و دو دست (از مچ دست به پایین)، هر چند که این تعریفی فقهی و کامل در مورد حجاب است اما با توجه به پیشرفت های مختلفی که در زندگی انسان ها صورت گرفته است چه از لحاظ اجتماعی و علمی و فرهنگی و... و با توجه به نگرش وسیع و دید اجتماعی که دانشمندان معاصر و فقها نسبت به تمامی موضوعات مختلف پیدا کرده اند، تعریف های دیگری نیز در باب حجاب ارایه شده است از جمله می توان به تعریف استاد شهید مرتضی مطهری اشاره کرد. ایشان فرموده اند: پوشش و حجاب زن در اسلا م این است که زن در معاشرت خود با مردان بدن خود را بپوشاند و به جلوه گری و خودنمایی نپردازد. بنابراین مقصود از حجاب اسلا می، آن پوششی است که در آن حدود شرعی پوشش رعایت شده باشد. ضمن آنکه با خودنمایی و جلب نظر نامحران همراه نباشد. این موضوع که حجاب نباید با خودنمایی همراه باشد همواره در تمامی ارکان تاریخی و به نوعی در تمامی شریعت های آسمانی مورد توجه بوده است، از جمله آن که در سوره حجاب خداوند می فرماید: و پای به زمین نکوبند که زیورهای مخفیشان دانسته نشود. این آیه به زنانی اشاره می کند که از زیورآلا ت خاصی برای جلب توجه مردان استفاده می کنند.(زنان عرب معمولا خلخال به پا می کردند و برای این که دیگران را آگاه کنند که زیورهای قیمتی به پا دارند، پای خود را محکم به زمین می کوبیدند) در جامعه امروز ما متاسفانه به وضوح شاهد این موارد می باشیم. خواه آن که برخی از زنان با استفاده از پوشش های نامناسب و آرایش های نامعقول درصدد جلب توجه دیگران بر می آیند.

موضوع مهمی که در حجاب باید آن را مدنظر داشت این است که حجاب امری نیست که صرفا به موضوع پوشش مرتبط باشد بلکه امری رفتاری است. گاه مشاهده می شود که برخی با داشتن حجاب رفتارهای ناشایستی را انجام می دهند و به نوعی می توان گفت بد حجاب فقط کسی نیست که حد واجب حجاب شرعی را رعایت نکند. در واقع همان طور که گفته شد ممکن است کسی این حدود را کاملا رعایت کند ولی در عین حال وضع ظاهرش، نوع رفتارش با مردان، نوع سخن گفتنش، نوع راه رفتنش، حتی نوع نگاهش به افراد و اطرافش و در یک کلا م، نوع رفتار ارتباطی او در اجتماع به گونه ای باشد که باعث اشاعه انحرافات اجتماعی اخلا قی شود. یعنی در واقع با زبان بی زبانی توجه نامحرمان را به خود جلب کند. با چنین مقدمه ای روشن می شود که بی حجابی یا بدحجابی منشات نامطلوبی را برای جامعه به ویژه زنان در بر دارد. در جامعه ما حجاب از آنجا که موضوع دینی و شرعی است از اهمیت فوق العاده ای برخوردار است و عدم توجه به آن تبعات اجتماعی، فرهنگی، اقتصادی و حتی سیاسی را به دنبال دارد. دستورات صریح دینی ما بر حفظ حجاب زنان که تقریبا نیمی از جمعیت جامعه را تشکیل می دهند تاکید دارد و از آنجا که در تنظیم روابط زن و مرد نقش مهمی را ایفا می کند، می توان حجاب را به همه افراد جامعه مربوط دانست. دستورات و فرامین الهی همگی بر پایه فلسفه مشخصی بنا شده است که عقل بشر به درک تمامی این مسائل نایل نیامده است اما تحقیقات آنچه را که می توان به فلسفه حجاب ذکر کرد آثار فردی و اجتماعی آن است که عبارت است از: مصونیت زن و به تبع آن احساس امنیت روانی برای او و در نهایت ارتقای امنیت و آرامش روانی جامعه، افزایش منزلت زن در جامعه، استحکام بنیاد خانواده، کاهش گناه و بی بندباری، آرامش روحی و فکری و... امروز در جوامع در حال توسعه و به خصوص در کشورهای مسلمان در حال مشاهده برخی ناهنجاری ها هستیم که متاسفانه کشور عزیزمان نیز مصون از این ناهنجاری ها نمانده است. در جامعه امروز، شاهد ناهنجاری هایی از قبیل گسترش فساد، بی بندباری و بدحجابی و... هستیم بدون شک بی اعتنایی به پدیده بدحجابی در جامعه و گذشتن از کنار رشد روز افزون آن پیامدهای ناگواری را به همراه دارد، از جمله می توان به گسترش فحشا و فساد اخلا قی، فروپاشی بنیان خانواده، افزایش طلا ق، کاهش امنیت روانی جامعه، افت تحصیلی، تضعیف اعتقادات دینی و... تمامی این موارد همه از تبعات ناگوار بدحجابی نشات می گیرد که در برگیرنده تمامی افراد جامعه است.از سوی دیگر توجه به جامعیت مسایل دینی اسلا م مشخص می کند تمام مسایل اسلا م چون حلقه های به یکدیگر وابسته هستند که اگر به یکی توجه نشود احتمال گسستگی وجود دارد.

● حجاب تنها خاص زنان نیست

از نظر دانشمندان اسلا م فلسفه حجاب دارای ابعاد مختلفی است. برخی علل رعایت حجاب و حکم حجاب برای زن را از جنبه روانی بررسی کرده اند، برخی دیگر ابعاد خانواده و خانوادگی را مورد بررسی قرار داده اند و برخی دیگر جنبه های اجتماعی را برشمرده اند اما با این وجود تمامی دانشمندان در این نظریه که حجاب در واقع ارتقای احترام به زن و جلوگیری از ابتذال وی است اتفاق نظر دارند. در واقع فلسفه اسلا م عاملی برای مرتفع کردن این مشکل است. دین اسلا م جایگاه زن را همردیف با مروارید تلقی می کند، برای این که ارزش پوشیدگی برای وی مشخص شود; پوشیدگی نه به عنوان یک مانع بلکه به عنوان یک هدف برای اوست. البته نباید این نکته را از نظر دور داشت که عفاف و حجاب تنها خاص زنان نیست. اسلا م در سوره نور نخست مردان را مورد اشاره قرار داده است و پس از آن به زنان اشاره می کند. در حقیقت اینآیه اشاره می کند که مردان نیز از پوشش مستثنی نیستند. لذا لا زم است برای ترغیب جوانان به حفظ حجاب کارهای فرهنگی میان مدت و بلندمدت صورت بگیرد نه آن که با استفاده از نیروی قهری با افراد برخورد شود.

نویسنده : مرضیه قلیچ خانی