چگونه به استقبال ضیافت الهی برویم

رمضان, بهار قرآن و ایام ضیافت الهی فرا می رسد و باز هم نفحات الهی وزیدن می گیرد, رحمت و مغفرت خداوند بیش از پیش بر بندگان نازل می شود و آنها كه لطف و عنایت خداوندی در این ماه مبارك شامل حالشان شده است بر خوان گسترده نعمتش می نشینند و روح و جان تشنه خویش را سیراب می كنند

رمضان، بهار قرآن و ایام ضیافت الهی فرا می رسد و باز هم نفحات الهی وزیدن می گیرد، رحمت و مغفرت خداوند بیش از پیش بر بندگان نازل می شود و آنها كه لطف و عنایت خداوندی در این ماه مبارك شامل حالشان شده است بر خوان گسترده نعمتش می نشینند و روح و جان تشنه خویش را سیراب می كنند، راز و نیازها رنگ و بوی دیگری به خود می گیرد درهای عفو و رحمت گشوده می شود، شیاطین به بند می روند و درهای جهنم بسته می شود، تا فضای مساعدی برای بازگشت به اصل خویش فراهم آید. گویی این ماه تحفه ای خداوندی برای اهل ایمان است آن گاه كه می فرماید: «یاایهاالذین ءامنوا كتب علیكم الصیام كما كتب علی الذین من قبلكم لعلكم تتقون» (بقره/ ۱۸۳) مؤمنان بخاطر شرافت ایمان مورد خطاب قرار گرفته اند. چه لذت و افتخاری بالاتر از اینكه مورد خطاب خداوند جهان قرار گیرند و این تكلیف با این خطاب الهی چه دوست داشتنی و گواراست.

پاسخ این خطاب روزه و پرورش روح سبز پرهیزگاری است. مانند اینكه در آیه شریفه روزه پاداشی برای اهل ایمان قرار گرفته كه این پاداش، مقدمه ای برای بهره مندی از اجر بزرگتری است. رسول اكرم (صلی الله علیه وآله) فرمودند: «قال الله عزوجل: الصوم لی و أنا أجزی به: (۱) روزه برای من است و من خود پاداش روزه دار هستم.» چه فرصت زیبایی و چه ماه محبوب و دل آرامی است! باید آن را غنیمت شمرد و به دعوت آسمانی آن پاسخی ارزنده داد. اما چگونه خود را لایق این میهمانی و ضیافت كنیم؟ بزرگی ما را به سوی خود خوانده است، كه كریم و بخشایشگر است، از خطاها و لغزشهایمان در می گذرد و برای هر عملی هر چند ناچیز، ثواب و پاداش در نظر می گیرد. و ما اكنون می خواهیم دعوت او را اجابت كنیم با یك پذیرش صادقانه و تصمیم عارفانه به درخانه اش می رویم و آنچنان كه میزبان می پسندد راهی می شویم.

اما چه كنیم كه فرصت كوتاه است وبه چشم بر هم زدنی ایام میهمانی به آخر می رسد و به زودی روزی می آید كه این ماه برگزیده خدا را وداع بگوییم و چه كم سعادتند آنان كه از این خوان گسترده نعمت بهره نگیرند و از فضائل و بركات آنان محروم شوند. پس با شناخت و معرفت آن را مغتنم می شماریم و همچون برگزیدگان و آبرومندان درگاه به پیشواز آن می رویم. و به گوشه ای از بایدها و نبایدهای این ماه اشاره می كنیم.

●در انتظار ضیافت الهی

مؤمنان واقعی و سالكان الی الله و آنان كه قدر و منزلت رمضان را می شناسند، لحظه به لحظه در انتظار آمدنش هستند و همچون دوستی عزیز كه فراقش آنها را آزرده خاطر كرده است مشتاقانه آمدنش را آرزو می كنند. یاد شبها و سحرهای آن، مسرورشان می كند و دلتنگ مناجاتهای شبانه و دعای سحر و دعای ابوحمزه اند، زیرا رمضان را بهترین فرصت برای استفاده از فیوضات الهی و رحمت و بخشش خداوندی می دانند و بالاترین منفعت را از آن می برند.

امام سجاد (ع) در دعاهای خود فرموده اند: «أربحنا أفضل أرباح العالمین: (۲) سودی كه در این ماه می بریم برترین سودهای جهانیان است.» در سیره ائمه معصومین (ع) نیز می بینیم كه همواره مشتاقانه در انتظار آمدنش بودند و خروج از این ماه و وداع با آن را مصیبتی بزرگ می دانستند. در خبرها آمده است: «هرگاه ماه رمضان فرا می رسید رنگ پیامبر (ص) تغییر می كرد بیشتر به نماز می ایستاد و در دعا، ابتهال و تضرع می نمود.» (۳)

انس بن مالك می گوید: زمانی كه ماه رمضان فرا می رسید پیامبر (ص) می فرمود: «سبحان الله، ماذا تستقبلون و ماذا یستقبكم؟: از چه چیزی استقبال می كنید؟ و چه چیزی شما را استقبال می نماید؟» این جمله را حضرت سه مرتبه تكرار می فرمودند. (۴)

امام سجاد (ع) نیز اشتیاق و شدت علاقه خود را به ماه مبارك رمضان اینگونه بیان می كنند: «السلام علیك ما كان أحرصنا بالأمس علیك و اشد شوقنا غداً الیك: (۵) سلام بر تو ای ماهی كه نسبت به آمدنش حریص بودیم و در آینده مشتاق آمدن آن هستیم.» امام (علیه السلام)، در پایان این ماه مانند اینكه دوست عزیزی را از دست داده اند در دعای خود می فرمودند: «اللهم صل علی محمد و آله و اجبر مصیبتنا بشهرنا: (۶) خدایا بر محمد و آلش درود فرست و مصیبت و اندوه از دست دادن ماه مبارك را جبران نما.»

ما نیز كه خود را از پیروان آن امامان همام می دانیم با شناخت و معرفت به این ماه مبارك و با تأسی از پیشوایانمان از آمدنش خوشحال می شویم و با شور و شعف به رؤیت هلال می پردازیم و زمزمه «اللهم ادخله علینا بالامن و الایمان و السلامه و الاسلام و البركه و التقوی و التوفیق لما تحب و ترضی»، سر می دهیم.

«پـروردگارا این ماه را با امن و ایمان به تو و سلامت نفس و اسلام و بركت و تقوی و توفیق یافتن به آنچه تو دوست داری و راضی می گردی، بر ما وارد كن.»

كسب آمادگی و تزكیه نفس:

برای ورود به هر میهمانی و ضیافت مقدماتی لازم است كسب آمادگی و ایجاد انگیزه عبادت و پاكی روح از آداب ورود به میهمانی خداست. به یقین وجود بصیرت و دیده بینا در شناخت ماه خدا و در آستانه ورود به آن ثمرات زیادی به دنبال دارد. افراد بصیر و آگاه بهتر و بیشتر از دیگران مهیای این ضیافت هستند. «قل هل یستوی الاعمی والبصیر» (رعد / ۱۶)

بصیرت و روشنی دل، رذائل اخلاقی چون حسد و حرص و طمع را از بین می برد و رابطه ای مستقیم با تقوا و پرهیزگاری دارد. در قرآن هدف از روزه داری، پرهیزگاری و پرورش روحیه تقوا معرفی شده است و خداوند فلسفه وجوب روزه را ایجاد روحیه تقوا برای مؤمنان ذكر كرده است. اما آیا می توان به یكباره با روزه یك ماه به این مرحله رسید. افرادی كه تمام سال را به غفلت و فراموشی سپری كرده اند می توانند در ماه رمضان تنها با امساك از خوردن و آشامیدن، روح تقوا را در خود بوجود آورند و یا آن را پرورش دهند و به سعادت واقعی دست یابند و رستگار شوند. «قد افلح من زكها»¤ «وقد خاب من دسها»؛ (شمس/۱۰) رستگار كسی است كه جان را پاك سازد و زیانكار كسی است كه جان را در ظلمت وتاریكی های معصیت پنهان دارد.»

سبب این رستگاری، تزكیه و تربیت نفس است كه این مقام جز با تلاش بندگان و خواست و تأیید پروردگار به دست نمی آید. پس در ابتدا از خود میزبان و دعوت كنندگان مان كمك می گیریم تا بوسیله دعا از میهمانان مقرب درگاهش شویم. «علیكم بالدعاء فانكم لاتقربون الی الله بمثله» (۸) بر شما باد دعا، زیرا به چیز دیگری مثل دعا مقرب نمی شوید.»

درمقام عمل نیز برای رسیدن به این رستگاری و استفاده از بركات و توفیقات آن ماه مبارك لازم است برخلاف میهمانی های دنیوی كه كسب آمادگی در آن تنها به آرایش ظاهری و به تن كردن لباس فاخر خلاصه می شود، با توجه به شأن و منزلت میزبانمان روح را صیقل دهیم وخود را از آلودگی ها و صفات زشت و ناپسند دور كنیم. قبل از ورود رفتار و كردارمان را بسنجیم و از گناهانمان توبه كنیم زیرا میزبان ما توبه كاران را دوست دارد. «ان الله یحب التوابین» حقی برگردن خود نداشته باشیم و این ضیافت را با طهارت باطنی و ظاهری گرامی بداریم و با غسل و دعا و تلاوت قرآن وارد شویم. امام رضا(ع) نیز در حدیثی آمادگی روحی و معنوی را از شرایط استقبال ازماه رمضان شمرده اند، حضرت در آخرین جمعه ماه شعبان، خطاب به اباصلت فرمود: «ای اباصلت بیشتر روزهای شعبان گذشت و این آخرین جمعه آن است تقصیرات خود را در آنچه از آن گذشته جبران نما و به چیزی كه به تو سود می رساند روی آور. دعا و استغفار و تلاوت برآن بسیار نما و از گناهان خود نزد خدا توبه كن تا ماه خدا به سوی تو روآورد درحالی كه برای خداوند عزوجل خالص شده باشی و هیچ امانتی بر گردنت نباشد جز آنكه ادا نموده باشی و دلت كینه مؤمنی نباشد مگر آنكه از دل خارج كرده و هیچ گناهی نباشد جز آنكه از دل زدوده باشی... در باقی مانده این ماه زیاد بگو خدایا اگر در آنچه از ماه شعبان گذشت مرا نیامرزی پس در باقی آن بیامرز»(۹)

اعظم نوری

پانوشتها

۱- بحار، ج ۹۶، ص ۲۵۶

۲- صحیفه سجادیه، دعای ۴۵

۳- اقبال، سیدبن طاووس، ص ۲۰

۴- بحار، ج ۹۶، ص ۳۷۴

۵ و ۶- صحیفه، همان

۷- بحار، ج ۹۳، ص ۲۷۸

۸- بحار، ج ۹۰، ص ۲۹۰

۹- وسایل الشیعه، ج ۷، ص ۲۱۸

۱۰- بحار، ج ۹۳، ص ۳۴۶

۱۱- نهج البلاغه، نامه ۳۱

۱۲- بحار، ج ۷۱، ص ۳۰۴

۱۳- عیون اخبارالرضا، شیخ صدوق، ج ۱، ص ۲۳۰

۱۴- كافی، ج ۲، ص ۲۹۳

---