نقش علم در سعادت انسان

هرقدر علم و معرفت انسان بیشتر شود, به همان اندازه و به همان نسبت از عالم حیوانیت دورتر می شود و هر قدر جهل انسان بیشتر باشد به همان اندازه با حیوانات هم سنخ تر می گردد علم عبارت است از صورتی که از اشیا در ذهن حصول پیدا می کند

هرقدر علم و معرفت انسان بیشتر شود، به همان اندازه و به همان نسبت از عالم حیوانیت دورتر می‌شود و هر قدر جهل انسان بیشتر باشد به همان اندازه با حیوانات هم سنخ تر می‌گردد.علم عبارت است از صورتی که از اشیا در ذهن حصول پیدا می‌کند. تا وقتی که انسان نسبت به اموری علم پیدا نکرده، آنها پیش انسان مجهول و تاریک هستند، اما وقتی که صور اشیا پیش نفس انسان حاصل شد انسان نسبت به آنها روشنایی می‌یابد و نورانیتی در ذهن انسان حاصل می‌شود. از این رو فرموده‌اند علم نوری است که خداوند در دل هر کس که بخواهد وارد می‌کند.

● ویژگی‌های علم

علم وسیله سعادت و کمال انسانیت است البته علمی‌که با خشیت و حلم و بردباری و عمل قرین گردد.علم و معرفت بهترین وسیله برای قرب به حق است. علم غذای روح است. روح هر چه بیشتر از این غذا بهره‌مند شود، هم بیشتر لذت می‌برد و خشنود می‌شود و هم قوی تر می‌گردد. چنانکه بدن نیز از غذای مخصوص خود قوی تر می‌شود، با این تفاوت که بدن از غذاهای لذیذ خود کم کم خسته می‌شود، اما روح از غذاهای لذیذ خود نه تنها هرگز خسته نمی‌شود بلکه بیش از پیش تشنه‌تر می‌گردد. امتیاز بنی‌آدم از هم دیگر به وسیله علم و معرفت است.هر قدر علم و معرفت انسان بیشتر شود، به همان اندازه و به همان نسبت از عالم حیوانیت دورتر می‌شود و هر قدر جهل انسان بیشتر باشد به همان اندازه با حیوانات هم‌سنخ‌تر می‌گردد. بر همین اساس اسلام برای علم و معرفت بی‌نهایت ارزش و اعتبار قائل شده و برای کسب وتحصیل آن بسیار تشویق و تحریض نموده است. در این باره آیات زیادی در قرآن شریف و روایات فراوانی از خاندان عصمت و طهارت(ع) به ما رسیده است به طوری که علمای اسلام کتاب‌های فراوانی در زمینه علم عالم، متعلم، تعلیم و تعلم نگاشته‌اند. ما نمونه‌ای از آیات کریمه و روایات شریفه را ذیلا بیان می‌کنیم.

● آیات قرآن

۱) از بندگان خدا تنها دانایانند که از او می‌ترسند. ۲) به هر کسی حکمت داده شود، به یقین خیری فراوان داده شده است.۳) قرآن شریف، خود کتاب علم است و اولین آیات خود را با علم شروع کرده و فرموده است: بخوان به نام پروردگارت که آفرید انسان را از علق. بخوان و پروردگارتو کریم ترین کریمان است. همان کس که به وسیله قلم آموخت. آنچه را که انسان نمی‌دانست به تدریج به او آموخت.۴) آیا کسانی که می‌دانند و کسانی که نمی‌دانند یکسانند؟

● روایات

رسول خدا(ص) می‌فرماید: علم‌جویی بر هر مسلمانی واجب است و نیز فرمودند: زگهواره تا گور دانش بجویید.علی(ع) می‌فرماید: مرتبه کمال دینداری علم‌جویی و عمل کردن به آن است و بی‌گمان علم‌جویی از جست و جوی مال و ثروت واجب‌تر است و نیز فرمودند؛ مردم سه دسته اند؛ دانایی که شناسای خداست، آموزنده‌ای که در راه خدا و رستگاری کوشاست و فرومایگی رونده به چپ و راست که در هم می‌آمیزند و هر که بانگی زند از او تبعیت کنند و با هر بادی به جانبی روانه شوند.امام علی(ع) همچنین می‌فرمایند: علم به هفت دلیل از مال و ثروت بهتر است؛ اول آن که علم میراث انبیا و ثروت میراث فرعونیان است. دوم آن که علم از بخشیدن کم نگردد ولی ثروت با بخشش کاهش می‌یابد. سوم آن که ثروت به نگهبانی محتاج است ولی علم، خود عالم را نگهبانی می‌کند. چهارم آنکه علم حتی با مرگ عالم از او جدا نمی‌شوند و با او به کفن وارد می‌شود،ولی ثروت در دنیا می‌ماند. پنجم آن که ثروت هم برای مومن قابل دستیابی است و هم برای کافر، ولی علم جز برای مومن حاصل نگردد. ششم آن که همه مردم در امور دینی خود به عالم نیازمندند، ولی به ثروت نیازمند نیستند، هفتم آن که علم، آدمی‌را بر عبور از پل صراط قوت می‌بخشد ولی چه بسا ثروت،آدمی‌را ازآن باز دارد.امام باقر(ع) می‌فرماید: دانشمندی که علم و دانش او سودمند باشد، از هفت صد عبادت پیشه برتر است. امام رضا(ع) می‌فرمایند: بی‌گمان علم مایه حیات دل‌ها و رهایی از جهالت است و مایه روشنی بینش‌ها از تاریکی و قدرت بدن‌ها و رهایی از ضعف و ناتوانی است.