۷ درس از زندگی فاطمه معتمد آریا

وقتی بی زحمت هیچ چیز به دست نمی آید

«سیمین معتمد آریا» را همه به نام «فاطمه» می‌شناسند. او یکی از نسل اولی‌های سینمای بعد از انقلاب است و هفتم آبان سالروز تولد اوست. به همین بهانه زندگی ۵۰ سا‌له‌اش را زیر ذره بین می‌گذاریم تا بهتر بشناسیمش و شاید از او درس بگیریم.

در فیلم‌هایش جای خیلی از زن‌های این خاک نشسته؛ از پیرزنی که در گیلانه پسر جانبازش همه زندگی‌اش بوده، تا مادر یک دختر معلول در اینجا بدون من. با صدایش در مدرسه موش‌ها کودکی‌مان را گذراندیم و آنقدر چهره مادر گونه‌اش را دیدیم که حتی مادری کردنش برای یک عروسک در کلاه‌قرمزی و پسرخاله هم برای‌مان باورپذیر بوده است. «سیمین معتمد آریا» را همه به نام «فاطمه» می‌شناسند. او یکی از نسل اولی‌های سینمای بعد از انقلاب است و هفتم آبان سالروز تولد اوست. به همین بهانه زندگی ۵۰ سا‌له‌اش را زیر ذره بین می‌گذاریم تا بهتر بشناسیمش و شاید از او درس بگیریم.

● آهسته و پیوسته...

فاطمه معتمدآریا از سال ۶۴ با فیلم «جدال‌» به‌طور رسمی به جمع بازیگران سینمای ایران وارد شده و پله‌های ترقی را یکی یکی طی کرده است. چندی پیش جهانگیر کوثری در مورد او به روزنامه شرق گفته بود: «او سینما را از نوجوانی شناخته و به‌دلیل آن استعداد ژنتیک که دارد، توانسته سیر تکاملی را به‌خوبی طی کند. او یک روزه هنرپیشه نشده است؛ از عروسک گردانی شروع کرد، به نقش‌های کوتاه رسید و این مراحل را یک به یک طی کرد و یک اساس و بنیان برای خود در بازیگری گذاشت. تفاوت معتمدآریا با دیگر بازیگران این است که هر لحظه حاضر است در هر نقش متفاوتی ظاهر شود؛ درنقش‌های کمدی، سالارانه و نقش‌های متفاوت دیگر.»

● از مردم فاصله نگیرید

شاید همین نگاه او به همنوعانش باعث شده بود که مجتبی میرطهماسب در روزنامه شرق این‌طور توصیفش کند: «کافی است شما یک راسته خیابان را با او هم قدم شوید. کمتر کسی برای عکس گرفتن با او می‌آید، همه می‌آیند برای گفتن درددل و مشکلات‌شان با سیمین. زن، مرد، پیر و جوان سفره دل‌شان را برای او باز می‌کنند. سیمین نبض جامعه را می‌شناسد، این آغوش باز او برای رویارویی با مردم و مشکلات آن‌ها و حتی سرک کشیدن به فضاهایی که ممکن است با مشکلاتی همراه باشد جزو جدانشدنی از سیمین است و همین است که او را سیمین ماندگار سینمای ایران می‌کند.»

● هرگز تکرار نشوید

معتمد آریا اهل تکرار نیست. برای او هنر حرف اول را می‌زند و هرگز به سینما به‌عنوان یک فعالیت صرفا تجاری نگاه نکرده است. او در یکی از مصاحبه‌هایش گفته بود: «من آدم قائم به ذاتی در کارکردن هستم و از این‌که نقش تکراری را بازی کنم همیشه خودداری کرده‌ام. در هر فیلمی که بازی کردم بعد از آن اکثر سناریوهایی که به من دادند تکرار همان نقشم در آن فیلم بوده، فقط یا رنگ و لعاب یا اسمش تغییر کرده و من هرگز در بدترین شرایط روحی، مالی و هر چیزی که فکرش را بکنید حاضر نشدم خودم را در یک بخش جزئی هم تکرار کنم.»

● کم توان‌ها را فراموش نکنید

افتخارات معتمد آریا کم نیست. او را نباید تنها یک هنرمند کار کشته بدانیم؛ معتمد آریا در کنار فعالیت‌های هنری‌اش، ‌دستی هم در امور خیریه دارد. او در سال ۸۶ به‌عنوان «نخستین سفیر مهرآفرین» معرفی شد و در مراسم معرفی‌اش گفت: «هر کدام از ما سهمی داریم، می‌توانیم سهم خود را برداریم و بقیه را به کسانی بدهیم که سهم‌شان پیش ماست. من در کار سینمایی تجلی اندیشه کارگردانم و در اینجا تجلی مهربانی یک ملت، امیدوارم شایسته باشم که بتوانم این جمع مهربان را دوباره در کنار هم جمع کنم.»معتمدآریا در یکی از مصاحبه‌های دیگرش که به مناسبت اکران فیلم «اینجا بدون من» صورت گرفته بود، گفت:«خیلی مفتخرم که می‌توانم با خانواده‌ها و کودکانی که معلولیت دارند ارتباط داشته باشم مثلا موسسه «رعد» یا یک کارخانه‌ای در قزوین هست که تمام مسئولان و کارکنانش معلول هستند. آدم در برابر توانایی‌های آن‌ها احساس ضعف شدید می‌کند. وقتی با آن‌ها در ارتباط هستید بعد از یک مدت فراموش می‌کنید که از نظر جسمی بین‌تان تفاوتی وجود دارد. آن‌ها نیروی مضاعفی برای انجام کارهای مثبت دارند.»

● از تیم‌تان جدا نشوید

برای معتمدآریا همه چیز در قالب تیمش تعریف می‌شود. او به‌دنبال اثبات برتری‌اش نیست و سعی می‌کند با هم‌تیمی‌هایش همراه شود و به جای اثبات بالاتر بودنش کار تیم را بالاتر ببرد. به همین دلیل به روزنامه شرق گفته بود: «چیزی که بیشتر از همه برایم اهمیت دارد، این است که همه در یک سطح بازیگری قرار بگیریم. این اصلی است که به آن اعتقاد دارم و عمل می‌کنم. گاهی‌اوقات برای همکارانی که نخستین‌بار است با هم کار می‌کنیم، رفتار من خنده‌دار می‌شود. معمولا سعی می‌کنم همکارانی که در کنار من کار می‌کنند را بالا ببرم. هیچ وقت دوست ندارم کسی از من پایین‌تر باشد یا من بالاتر از همه باشم.»

● به ریشه‌ها پایبند باشید

قدرشناسی او را تنها در رفتارش نمی‌بینیم. او بارها و بارها در عین به رسمیت شناختن توانایی‌هایش، خودش را به پیشکسوتان سینمای ایران وابسته می‌داند:«جهان در حال حرکت است و ما ناگزیریم که خودمان را نزدیک کنیم و این مسئله نیازمند شناخت دقیق از گذشته فرهنگی ماست. من به‌عنوان فاطمه معتمد آریا اگر ندانم ریشه‌هایم در سینمای ایران کجاست دیگر شاخ و برگی نمی‌توانم داشته باشم. من بازیگری هستم که نوع کار خودم را وابسته به هنرمندان پیش از خودم می‌دانم و فکر می‌کنم سال‌ها دوری که سینمای ایران طی کرده تا به اینجا برسد، شکل‌دهنده هویتی بوده که امروز من به‌عنوان یک بازیگر دارم.»

● بی‌زحمت هیچ چیز به دست نمی‌آید

او که ۳۰ سال با سینمای ایران زندگی کرده و هرگز خودش را از این مسیر جدا ندانسته است، انتقادهایی هم به نسل جدید سینما وارد می‌کند. او در مصاحبه‌اش گفته: « این ویژگی نسل جوان امروز است. به دست آوردن چیزی بدون زحمت، خودشان هم هیچ تقصیری ندارند. بخشی از آن مربوط به شرایط اجتماعی می‌شود و بخش دیگر آن مربوط به حمایت بیش‌ازحد خانواده‌ها از فرزندان‌شان، آن‌ها هم مقصر نیستند، والدین می‌­خواستند امنیتی که در جامعه حس نمی‌شود را در خانه برای فرزندان‌شان فراهم کنند. این نسل- نمی‌خواهم بگویم همه، حتما استثنا هم دارد- از سینما طلبکار است، در نتیجه قرار نیست به چیزی فکر کند. قرار است طالب چیزی باشد.»