شبکه اجتماعی روحانیت و جنگ نرم

وقتی وارد کوره دهات های سرزمین پارسی می شویم, درنقاطی که بعد از گذشت سال ها هنوز خبری از بسیاری از امکانات زندگی شهری وجود ندارد و در مکان هایی که مردم از سر ناچاری به مناطق دیگر مهاجرت می کنند, در بسیاری از این مکان ها, بدون آن که خیلی برایمان تعجب برانگیز باشد, با یک مبلغ دینی روبه رو می شویم که با زندگی روزمره مردم انس گرفته و در آن سهیم است

۱) وقتی وارد کوره دهات های سرزمین پارسی می شویم، درنقاطی که بعد از گذشت سال ها هنوز خبری از بسیاری از امکانات زندگی شهری وجود ندارد و در مکان هایی که مردم از سر ناچاری به مناطق دیگر مهاجرت می کنند، در بسیاری از این مکان ها، بدون آن که خیلی برایمان تعجب برانگیز باشد، با یک مبلغ دینی روبه رو می شویم که با زندگی روزمره مردم انس گرفته و در آن سهیم است.

روحانی روستا، درحالی که عهده دار بسیاری از کارهای مهم زندگی روزمره مردم است، با آن ها می نشیند، غذا می خورد، هم صحبت می شود، در تجمعات آن ها شرکت می کند و ... این چنین است که مردم با او مانوس می شوند، به او اعتماد می کنند و آموزه های دینی و اخلاقی او را پذیرا می شوند.

مسجد روستا به عنوان کانون گردهم آیی های مردم به مدیریت روحانی روستا، مرکزی برای برگزاری مراسمات عمومی و مدیریت بسیاری از امور اجتماعی مردم است و در بسیاری از زمان ها کانون مبارزه با هرگونه تهاجم به روستاست. این چنین است که روحانی روستا و مسجد آن به یک نقطه کانونی مهم در روستاهای ایران زمین مبدل شده است.

۲) وقتی وارد روستاهای بزرگتر و شهرهای امروزی می شویم، نقاط کانونی از این دست متعدد می شوند و هر محلی برای خود چنین مرکزی دارد که نقشی مشابه آن چه گفته شد برعهده گرفته است. این نقاط کانونی متعدد هرکدام به صورت جداگانه با مرکزیت هایی به نام مجتهدین شیعه ارتباط برقرار می کنند، تغذیه مالی و معنوی می شوند و از طریق این مراکز به یکدیگر متصل می گردند و در تعامل و هم افزایی با یکدیگر قرار می گیرند. این چنین است که «شبکه اجتماعی روحانیت شیعه»می گیرد.

۳) شبکه های اجتماعی، اگرچه در چندسال اخیر به کمک دنیای مجازی در عرصه زندگی اجتماعی مورد توجه قرار گرفته و به عاملی تاثیرگذار در جهان امروز مبدل شده، اما باعث شده است تا توجهی دوباره به شبکه های سنتی موجود شود. در جامعه ایرانی در کنار شبکه اجتماعی سنتی روحانیت و شبکه اجتماعی بسیج، هیأت های مذهبی نیز از ساختاری نزدیک به یک شبکه اجتماعی برخوردار است.

۴) شبکه اجتماعی روحانیت شیعه، که به ابتکار امام محمد باقر(ع) و امام جعفر صادق(ع) پایه ریزی شد و شکل گرفت، بی تردید از نخستین و ماندگارترین شبکه های اجتماعی است که توانست در گذر زمان، مذهب شیعه را از اقلیتی انگشت شمار، به جمعیتی مهم و تاثیرگذار در جهان اسلام تبدیل کند. در جهان مرزبندی شده امروز، شیعیان اگرچه با به وجود آمدن مفهوم مدرنی چون ناسیونالیسم و پراکندگی جمعیت دچار تشتت اجتماعی هستند با این وجود همچنان از طریق این شبکه اجتماعی در تعامل با یکدیگر و در اتصال معنوی با مراکزی چون قم و نجف هستند.

۵) شبکه های اجتماعی در جنگ نرم یکی از ابزار مهم و تاثیرگذار هستند و به همین دلیل نگاهی دوباره به شبکه های اجتماعی موجود و انجام اصلاحات لازم در آن ها و بازسازی مجدد، برای مواجهه بسیار ضروری و مهم است.

۶) شبکه اجتماعی روحانیت در ایران، در این میان از اهمیتی بی بدیل برخوردار است و لاجرم باید به بازسازی خود برای مواجهه با جنگ نرم بپردازد. آنچه در بازسازی این شبکه ضروری به نظر می رسد به قرار زیر است:

- پیرایش جامعه روحانیت از فسادهای حاصل از قرار گرفتن روحانیت در نهادهای قدرت و بالتبع آن ثروت

- توجه مضاعف به ویژگی های اصیل طراحی شده برای این شبکه از جمله زهد، اخلاق و دانش آموزی برای افزایش انسجام درونی

- توجه به نقش مساجد به عنوان مرکز اصلی مدیریت معنوی محلات

- افزایش توانایی های روحانی مساجد با برگزاری دوره های آموزشی فشرده تکمیلی چون مدیریت، روانشناسی، تعلیم و تربیت، ارتباطات، روابط عمومی و ...

۷) بازسازی و تقویت شبکه اجتماعی روحانیت درکنار بازسازی شبکه اجتماعی بسیج و تبدیل هیأت های مذهبی به یک شبکه اجتماعی از طریق ایجاد سرپل های ارتباطی می تواند به تشکیل جبهه های ریشه دار، مستحکم و پرقدرت دربرابر جنگ نرم منجر شود.

منبع: هفته نامه - پنجره - ۱۳۸۹ - شماره ۳۷ - تاریخ شمسی نشر ۰۰/۰۱/۱۳۸۹